Βουνά πανύψηλα, φαράγγια επιβλητικά, κατάφυτα από μια πολυποίκιλη βλάστηση συνθέτουν εξαιρετικής ομορφιάς τοπία.
Αλλού άγρια και γυμνή, αλλού δασωμένη η φύση του Ηρακλείου προσφέρει άπειρες εκπλήξεις στους επισκέπτες της. Γραφικά χωριά, μοναστήρια, ξερολιθιές, σκαρφαλωμένα στα βουνά κάστρα και ξωκλήσια, αρχαιότητες, όλα μάρτυρες μια ανόθευτης ακόμα από τον σύγχρονο πολιτισμό ζωής..
Ένα ταξίδι στον Νομό Ηρακλείου, σε μια γη ανεπανάληπτων αντιθέσεων και εκπληκτικής ομορφιάς, σε ένα τόπο που ορίζεται από δύο θάλασσες, αυτό που κυριαρχεί είναι η αίσθηση μιας φύσης, που έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, τα οποία η ανθρώπινη ευφυία και δράση οφείλει να αναζητά ή η εκφραστικότητα της τέχνης οφείλει να μιμείται.
Ο ταξιδιώτης που θέλει να γνωρίσει σε βάθος την αληθινή Κρήτη, δεν πρέπει να περιοριστεί μόνο στην απόλαυση που του προσφέρουν οι υπέροχες παραλίες του Κρητικού και του Λιβυκού Πελάγους. Οφείλει να αναζητήσει τις αιώνιες ρίζες μιας εξαιρετικής ανθρώπινης συμπεριφοράς και παρουσίας, που επέζησε χάρι στη γενναιοδωρία μιας υπέροχης φύσης. Μόνο έτσι νέες αισθήσεις θα πλημμυρίσουν το σώμα του σ’ αυτό το ταξίδι με ρυθμούς και συγκινήσεις πρωτόγνωρες ανάμεσα σε ελαιώνες πυκνούς, αμπελώνες πανάρχαιους, βουνίσια αρώματα και ομιλητικότατα ερείπια, μάρτυρες μιας αρχαιότατης καθημερινότητας. (Αποσπάσματα από παλαιότερο (2004) σχετικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής του Ν. Ηρακλείου Κρήτης).
Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου (π. Νομός Ηρακλείου) δημιουργήθηκε με το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα Καλλικράτης και είναι μία από τις 4 Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Κρήτης. Με πληθυσμό 305.017 κατοίκους αποτελεί την τρίτη και πολυπληθέστερη Περιφερειακή Ενότητα της Ελλάδας, εκτός των ΠΕ της Αττικής και της Μ.Ε. Θεσσαλονίκης.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου καταλαμβάνει το ομαλότερο και μεγαλύτερο τμήμα ανάμεσα στα όρη Ίδη η αλλιώς Ψηλορείτης (Δυτικά) και Δίκτη (Ανατολικά). Χωρίζεται σε δύο μέρη από μια χαμηλή οροσειρά. Το βόρειο μέρος περιλαμβάνει κατάφυτες κοιλάδες, χαμηλές λοφοπλαγιές αλλά και πεδιάδες, με σημαντικότερη την πεδιάδα του Καστελλίου. Το νότιο τμήμα κυριαρχείται από την πεδιάδα της Μεσαράς. Στα δυτικά βρίσκεται ο ορεινός όγκος της Ίδης με ψηλότερη κορυφή στην Π.Ε. Ηρακλείου τον Κούσσακα (2209 μ.). Στα ανατολικά βρίσκεται η Δίκτη με ψηλότερη κορυφή στην Π.Ε. Ηρακλείου τον Αφέντη Χριστό (2141 μ.). Στα νότια βρίσκονται τα Αστερούσια όρη, με ψηλότερη κορυφή τον Κόφινα.
Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου διαρρέεται από ποταμούς, όπως ο Γαζανός, ο Αναποδάρης, ο Γιόφυρος, ο Αποσελέμης και ο Γεροπόταμος. Πολλοί από αυτούς εκβάλουν στο Λιβυκό Πέλαγος και άλλοι στο Κρητικό Πέλαγος. Στην Π.Ε. Ηρακλείου ανήκει και η νησίδα Δία, στα βόρεια παράλια. Στο Λιβυκό πέλαγος υπάρχουν διάφορα ερημονήσια, η Παπαδόπλακα και το Τραφονήσι. Στα σημαντικότερα ακρωτήρια περιλαμβάνονται της Χερσονήσου και ο Σταυρός στα βόρεια, όπως επίσης το Λίθινο στα νότια. Κόλποι που σχηματίζονται στα μεν βόρεια είναι ο Κόλπος του Ηρακλείου, ενώ στα νότια ο Κόλπος της Μεσσαράς. Στον νότιο νομό Ηρακλείου η μεγαλύτερη πόλη είναι οι Μοίρες.
Τα τελευταία 20 χρόνια ολόκληρο το βόρειο παραλιακό μέτωπο του νομού, από την Αγία Πελαγία μέχρι τα Μάλια, έχει αξιοποιηθεί τουριστικά και αστικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Η Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου περιλαμβάνει τους εξής 8 Δήμους: Δήμος Ηρακλείου με έδρα το Ηράκλειο και ιστορική έδρα τη Νέα Αλικαρνασσό, Δήμος Χερσονήσου με έδρα τις Γούρνες, Δήμος Φαιστού με έδρα τις Μοίρες και ιστορική έδρα το Τυμπάκι, Δήμος Μαλεβιζίου με έδρα το Γάζι, Δήμος Μινώα Πεδιάδος με έδρα τον Ευαγγελισμό Καστελλίου και ιστορικές έδρες το Καστέλλι και το Αρκαλοχώρι, Δήμος Αχαρνών-Αστερουσών με έδρα τα Πεζά και ιστορικές έδρες τις Αχαρνές και τον Πύργο, Δήμος Γόρτυνας με έδρα τους Αγίους Δέκα, και Δήμος Βιάννου με έδρα την Ανω Βιάννο.
Ο ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
Ο Δήμος Ηρακλείου έχει έκταση 245,12 τ. χλμ. και πληθυσμό 179.302 κατοίκους, είναι δε ο τέταρτος πολυπληθέστερος Δήμος της Ελλάδας. Εδρα του Δήμου είναι το Ηράκλειο και ιστορική έδρα η Αλικαρνασσός.
Δήμαρχος του Δήμου Ηρακλείου είναι ο κ. Αλέξιος Καλοκαιρινός.
Διαιρείται στις εξής 5 Δημοτικές Ενότητες: Γοργολαΐνης, Ηρακλείου, Αλικαρασσού, Παλιανής και τεμένους, οι οποίες περιλαμβάνουν 20 Τοπικές Κοινότητες με 54 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Γοργολαΐνης: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίου Μύρωνος (Αγιος Μύρων, Ξηρολιά) Ανω Ασιτών (Ανω Ασίται), Κάτω Ασιτών (Ιερά Μονή Γοργολαΐνης, Κάτω Ασίται, Νίση), Πενταμοδίου (Πενταμόδι), Πετροκεφάλου (Πετροκέφαλον), Πυργούς (Πυργού).
2. ΔΕ Ηρακλείου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ηρακλείου (Αγία Ειρήνη, Αθάνατοι, Βύχια, Γούρνες, Δρακουλιάρης, Ηράκλειον, Κνωσός, Λογούπολις, Μαραθίτητης, Σέμελη, Φοινικά), Βασιλειών (Αγιος Βλάσιος, Βασιλείαι, Σίλαμος), Βουτών (Βούται, Γιοφυράκια), Δαφνέ (Δαφνές), Σκαλανίου (Σκαλάνιον, Σπήλια), Σταυρακίων (Σταυράκια).
3. ΔΕ Νέας Αλικαρνασσού: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Νέας Αλικαρνασσού (Αγιος Ιωάννης, Νέα Αλικαρνασσός), Καλλιθέας (Καλλιθέας, Καρτερός, Πρασσάς).
4. ΔΕ Παλιανής: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αυγενικής (Αυγενική, Βλαχιανά). Βενεράτου (Βενεράτον, Μονή Παλιανής, Πύργος, Σινάπιον), Κερασίων (Κεράσια, Νέον Βενεράτον), Σίβας (Σίβα).
5. ΔΕ Τεμένους: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγιος Σύλλας (Αγιος Σύλλας, Ζερβού Μετόχιον, Κάμπος, Μαλάδες, Τσαγκαράκιον). Κυπαρίσσου (Γαλένιον, Καλός, Καρκαδιώτισσα, Κυπάρισσος, Ρουκάνιον), Προφήτου Ηλία (Προφήτης Ηλίας)
ΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
Το Ηράκλειο είναι η μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης. Αποτελεί έδρα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, της Περιφέρειας Κρήτης, καθώς επίσης έδρα της Εκκλησίας της Κρήτης και του Αρχιεπισκόπου της.
Γεωγραφία: Το Ηράκλειο βρίσκεται στα βόρεια παράλια της κεντρικής Κρήτης, απέναντι από τη νησίδα Δία (Ντία), στον κόλπο του Ηρακλείου. Τα παράλια του Ηρακλείου χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη μικρών λόφων ύψους μερικών δεκάδων μέτρων και μικρών επιπέδων κομματιών. Προς την Νέα Αλικαρνασσό στα ανατολικά, υπάρχουν επίσης χαμηλοί λόφοι, ενώ προς τα δυτικά, στην περιοχή Στόμιο-Αμμουδάρα, το ανάγλυφο είναι πιο ήπιο, εξαιτίας των εκβολών του ποταμού Γιόφυρου, ο οποίος έχει φέρει φερτά υλικά. Στην ενδοχώρα, προς τα νότια, η οποία είναι γνωστή σαν περιοχή με την ονομασία Μεσσαρά, βρίσκεται η πεδιάδα του Ηρακλείου, η οποία χωρίζεται στα δύο από το όρος Γιούχτας.
Ονομασία: Για την προέλευση του ονόματος, ο μύθος αναφέρει ότι η Ρέα, η μητέρα του Δία, ανέθεσε στους Κουρήτες να προστατέψουν το γιο της από τον Κρόνο. Ένας από τους Κουρήτες, ο Ιδαίος Ηρακλής φεύγει για την Ολυμπία και διοργανώνει μαζί με τα αδέλφια του αγώνα δρόμου. Ήταν ο πρώτος αγώνας δρόμου στον κόσμο και ο Ιδαίος Ηρακλής στεφάνωσε τον νικητή με ένα κλαδί αγριελιάς και από τότε έμεινε η συνήθεια να στεφανώνουν τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων με στεφάνια αγριελιάς. Ο ίδιος ο Ιδαίος Ηρακλής χάρισε το όνομά του στο σημερινό Ηράκλειο. Παράλληλα με την μυθολογική προσέγγιση, η ιστορική αποδίδει την ονομασία της πόλης, στην κάθοδο των Δωριέων, δηλαδή των Ηρακλειδών που θεωρούνταν απόγονοι του Ηρακλή.
Ιστορία: Το Ηράκλειο βρίσκεται στο ίδιο σημείο που βρισκόταν κατά την αρχαιότητα το δυτικότερο από τα τρία επίνεια (λιμάνια) της Κνωσού, που την περίοδο του Μινωικού πολιτισμού είχε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού στην Κρήτη φέροντας ίδιο όνομα προς τιμήν αρχαίου ιερού ναού, του Ιδαίου Ηρακλέους. Η Κνωσός βρίσκεται περίπου 5 χλμ. νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Η κατοίκηση στην Κνωσό άρχισε την 7η χιλιετία π.Χ. και στα τέλη της Ύστερης Νεολιθικής Εποχής έφτασε να έχει 1.000 – 2.000 κατοίκους. Συνέχισε να αναπτύσσεται στην εποχή του Χαλκού και έγινε το σημαντικότερο κέντρο του Μινωικού πληθυσμού. Στη συνέχεια, μετά τον 15ο αιώνα, φαίνεται να παρήκμασε για να γνωρίσει νέα περίοδο ακμής κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους. Το βόρειο νεκροταφείο της Κνωσού έχει εντοπιστεί στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη.
Οικονομία: Οι κύριοι οικονομικοί τομείς της πόλης είναι ο τουρισμός, η γεωργία και το εμπόριο. Διαθέτει βιομηχανική περιοχή 4 χλμ. νοτιοανατολικά του κέντρου. Το Ηράκλειο διαθέτει επίσης ένα από τα μεγαλύτερα σήμερα σε κίνηση αεροδρόμια της Ελλάδας (δεύτερο στο σύνολο μετά της Αθήνας και πρώτο σε πτήσεις τσάρτερ), το αεροδρόμιο Νίκος Καζαντζάκης, καθώς και λιμάνι με πυκνή ακτοπλοϊκή συγκοινωνία κυρίως με τον Πειραιά και άλλα νησιά.
Τουριστική ανάπτυξη: Η πόλη του Ηρακλείου ανακηρύχθηκε για το έτος 2017 ως η ταχύτερα τουριστικά αναπτυσσόμενη περιοχή στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την κατάταξη το Ηράκλειο αναδείχθηκε η 19η πόλη στην Ευρώπη για το 2018, με 3,4 εκατομμύρια αφίξεις.
Προσωπικότητες: Στο Ηράκλειο γεννήθηκαν οι Οδυσσέας Ελύτης ποιητής (βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας Ποίησης), Δομήνικος Θεοτοκόπουλος αναγεννησιακός ζωγράφος (ο σπουδαιότερος Ελληνας ζωγράφος όλων των εποχών), Νίκος Καζαντζάκης συγγραφέας, ποιητής, φιλόσοφος, μεταφραστής, Γιάννης Μαρκόπουλος μουσικοσυνθέτης, Νότης Σφακιανάκης τραγουδιστής, Μανώλης Λυδάκης τραγουδιστής, Χριστόφορος Παπακαλιάτης ηθοποιός-σκηνοθέτης, Ελένη Μενεγάκη τηλεπαρουσιάστρια, Χρήστος Πολίτης ηθοποιός, Νίκος Μαχλάς ποδοσφαιριστής, Μιχάλης Σηφάκης ποδοσφαιριστής, Γιώργος Σαμαράς ποδοσφαιριστής, Μανώλης Δρεττάκης πολιτικός, Λεωνίδας Κύρκος πολιτικός, Αριστείδης Στεργιάδης ύπατος αρμοστής Σμύρνης, Γιώργος Ανεμογιάννης σκηνογράφος-ενδυματολόγος-διακοσμητής, Νίκος Ξυλούρης τραγουδιστής-συνθέτης, Μανώλης Ρασούλης συνθέτης-τραγουδιστής, Γιάννα Αγγελοπούλου-Δασκαλάκη νομικός-επιχειρηματίας-πολιτικός, Βασίλης Λυριτζής τηλεπαρουσιαστής-δημοσιογράφος, Έλλη Αλεξίου συγγραφέας, Ρέα Γαλανάκη συγγραφέας, Ιωάννης Δαμβέργης λογοτέχνης, Άρης Δικταίος ποιητής και μεταφραστής, Μηνάς Δημάκης ποιητής, Λιλή Ζωγράφου δημοσιογράφος και συγγραφέας, Μηνάς Δημάκης ποιητής της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, Γαλάτεια Καζαντζάκη συγγραφέας, Ιωάννης Κονδυλάκης συγγραφέας, Χριστόφορος Λιοντάκης ποιητής-μεταφραστής, Στέφανος Σαχλίκης ποιητής (θεωρείται ο πρώτος νεοέλληνας ποιητής), Αρης Σφακιανάκης συγγραφέας, Κώστας Φραγκούλης ποιητής και χρονογράφος, Αριστοφάνης Χουρδάκης συγγραφέας-ερευνητής-λαογράφος (βραβευμένος από την Ακαδημία Αθηνών), Μιχαήλ Δαμασκηνός ζωγράφος-αγιογράφος του 16ου αιώνα (θεωρείται από τις κορυφαίες μορφές της μεταβυζαντινής ζωγραφικής της Κρητικής Σχολής), Βιτσέντζος Κορνάρος συγγραφέας γεννημένος στη Σητεία αλλά παντρεύτηκε και έζησε στο Χάνδακα (Ηράκλειο), κ.α..
Φωτογραφία: Η πόλη του Ηρακλείου (Βικπαίδεια).
Πανοραμική άποψη του λιμανιού Ηρακλείου Κρήτης (Βικιπαίδεια).
Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Ο Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996), ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του ’30.
Βραβεύτηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο δεύτερος και τελευταίος μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Γνωστότερα ποιητικά του έργα είναι τα Άξιον εστί, ο Ήλιος ο πρώτος και οι Προσανατολισμοί. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της Ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλαμβάνει ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Έργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.
Ο ΔΗΜΟΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ
Ο Δήμος Χερσονήσου έχει έκταση 271,58 τ. χλμ. και πληθυσμό 26.717 κατοίκους.
Εδρα του Δήμου Χερσονήσου, είναι οι Γούρνες.
Δήμαρχος του Δήμου Χερσονήσου είναι ο κ. Ζαχαρίας Δοξαστάκης.
Διαιρείται στις εξής 4 Δημοτικές Ενότητες: Γουβών, Επισκοπής, Μαλίων και Χερσονήσου, οι οποίες περιλαμβάνουν 22 Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας):
1. ΔΕ Γουβών: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ανωπόλεως Πεδιάδος (Ανώπολις, Γούρναι, Μονή Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, Χάνιον του Κοκκίνη) Γουβών (Αγία Πελαγία, Γούβαι. Καλιβομούρης, Κάτω Γούβαι, Πεληκητά, Σκοτεινόν), Ελαίας (Αγιος Ρωμανός, Δία, Ελαία, Καρτερός, Σταυρωμένο), Επάνω Βαθείας (Αγιος Ιωάννης, Επάνω Βαθεία), Καλού Χωριού Πεδιάδος (Καλόν Χωρίον), Κάτω Βαθείας (Βαθειανός Κάμπος, Βραχόκηπος, Κάτω Βαθεία), Κόξαρης (Αγιος Γεώργιος, Κόξαρη), Χαρασού (Βορός, Χαρασόν).
2. ΔΕ Επισκοπής: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αϊτανίων (Αϊτάνια), Γαλίφας (Γαλίφα), Επισκοπής Πεδιάδος (Επισκοπή, Κακόπετρα, Σκόπελα, Σταμνοί, Χοχλακιαί), Καινούργιου Χωρίου (Γάλιπε, Καινούργιον Χωρίον), Σγουροκεφαλίου (Σγουροκεφάλιον).
3. ΔΕ Μαλίων: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Μαλίων (Μάλια), Μοχών (Μοχός, Σταλίς), Κρασίου (Κράσιον).
4. ΔΕ Χερσονήσου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Λιμένος Χερσονήσου (Ανισσαράς, Δράπανος, Κουτουλουφάριον, Λιμήν Χερσονήσου, Πισκοπιανόν), Χερσονήσου (Αγιος Ιωάννης, Αγκισαράς, Αγριανά, Ανάληψις, Αποσελέμης, Χατζανά, Χερσόνησος), Αβδού (Αβδού), Γωνιών Πεδιάδος (Γωνίαι), Κεράς (Ανω Κερά, Κερά, Μονή Καρδιωτίσσης) Ποταμιών (Ποταμιάι, Σφενδύλιον).
Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ
Ο Δήμος Χερσονήσου προσφέρει εμπλουτισμένο και διαφοροποιημένο τουριστικό προϊόν αναψυχής πλούσιο σε εναλλαγές χρωμάτων, πράσινου και γαλάζιου. Ο τουρισμός αναψυχής συμβάλει στην οικονομική βιωσιμότητα του Δήμου. Στο Δήμο είναι εγκατεστημένος μεγάλος αριθμός όλων των τουριστικών καταλυμάτων (Resorts, Hotels, Apts) και στο σύνολο τους οι κλίνες ξεπερνούν τις 100.000. Η τουριστική εμπειρία ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στο Θαλασσόκοσμο, το μεγαλύτερο ενυδρείο στην Ελλάδα, με είδη από το Μεσογειακό Θαλάσσιο Κόσμο και την επίσκεψη στη Νήσο Ντία, όπου οι επισκέπτες θα έλθουν αντιμέτωποι με τη μαγεία του καταγάλανου Κρητικού Πελάγους. Πολύ σημαντικό επίσης και πλούσιο είναι το οικοπολιτιστικό απόθεμα του Δήμου και η μοναδικότητα της βιοποικιλότητάς του.
Ο πολιτιστικός τουρισμός είναι άλλη μία μορφή εμπειριών που μπορεί κάθε επισκέπτης να απολαύσει στο Δήμο Χερσονήσου. Διαθέτει πολλούς πόρους πολιτιστικής κληρονομιάς, και συγκεκριμένα τέσσερα μουσεία (Αγροτικό Μουσείο Μενέλαου Παρλαμά, Λυχνοστάτης Λαογραφικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Μαλίων, Αργυράκειο Πολεμικό & Εθνολογικό Μουσείο), καθώς και τα δύο ενυδρεία (Θαλασσόκοσμος, Aquaworld Aquarium) και όλα αυτά μαζί συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο πολιτιστικό δίκτυο.
Ο θρησκευτικός τουρισμός, η παλαιότερη και επικρατέστερη μορφή τουριστικής μετακίνησης, βρίσκεται στους άξονες προτεραιότητας του Δήμου, καθώς, συνδυάζει πνευματικά, πολιτισμικά και ιστορικά θέματα και παράλληλα αναδεικνύει την εθνική ταυτότητα του Δήμου. Ο Δήμος Χερσονήσου αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα αυτή των ιερών μνημείων και στόχο έχει να ενισχύσει το κατανυκτικό βίωμα και το θρησκευτικό συναίσθημα. Στο Δήμο ξεχωρίζουν οι βυζαντινές εκκλησίες του οικισμού του Αβδού, ο οποίος συγκεντρώνει αρκετούς ναούς (Ι.Ν. Αγίου Αντωνίου, Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου, Ι.Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου, που κοσμούνται από αξιόλογες τοιχογραφίες, η Παναγιά η Γκουβερνιώτισσα στον οικισμό Ποταμιών και η Παναγία της Καρδιώτισσας στον οικισμό Κερά.
Ο τουρισμός Άθλησης και Δραστηριοτήτων επίδης προτρέπει στους επισκέπτες να αναζητήσουν δυνατές εμπειρίες, κοντά στη φύση που ανεβάζουν την αδρεναλίνη στα ύψη, όχι μόνο ως διαφορετικές, αλλά και ως αυθεντικές. Μεγάλες περιοχές του Δήμου έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Η Νήσος Ντία, η οποία αποτελεί σπουδαίο βιότοπο για πολλά είδη πουλιών και μέρος του Αζιλακόδασους στους πρόποδες του Όρους Σελένα. Πεζοπορία, ποδηλασία,
ΟΙ ΓΟΥΡΝΕΣ
Οι Γούρνες είναι κωμόπολη και έδρα του Δήμου Χερσονήσου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Περιφέρειας Κρήτης, με πληθυσμό 1.814 κατοίκους.
Οι Γούρνες βρίσκονται στα βόρεια παράλια της Κρήτης σε απόσταση 14,5 χλμ. ανατολικά του Ηρακλείου, σε υψόμετρο 40 μ., στην κεντρική οδική αρτηρία προς τον Άγιο Νικόλαο.
Ονομασία: Ο οικισμός αναγράφεται με την ονομασία Gurnes και με 146 κατοίκους το 1583. Η ονομασία αυτή οφείλεται στις γούρνες (urna), δηλαδή δοχεία με νερό για το πότισμα των ζώων.
Ιστορικά στοιχεία: Στην περιοχή του χωριού η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε τα ερείπια ενός Mινωικού συνοικισμού. Ειδικότερα, σε ανασκαφές που διενεργήθηκαν από ομάδα με επικεφαλής τον Ιωσήφ Χατζηδάκη ανασκάφηκαν τάφοι που χρονολογούνται από τη Μεσομινωική Εποχή. Μέσα σε αυτούς βρέθηκαν αγγεία, ειδώλια και σφραγίδες. Σε λόφους, κοντά στο σημείο (στα ανατολικά) βρέθηκαν απολιθώματα θαλασσίων οργανισμών.
Οικονομία: Η γεωργία αποτελεί την κύρια ασχολία των κατοίκων τους. Παράγονται ελαιόλαδο, κρασί, σταφίδα και κηπευτικά.
Αξιοθέατα: Στο χωριό βρίσκονται δύο ναοί, ο Άγιος Γεώργιος και ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, καθώς επίσης Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο. Ο οικισμός είναι ευρύτερα γνωστός για τον Θαλασσόκοσμο (Cretaquarium), το μοναδικό ενυδρείο της Κρήτης που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση.
Η φωτογραφία λήφθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αβδού.
ΤΟ ΑΒΔΟΥ
Το Αβδού είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος, της Δημοτικής Ενότητας Χερσονήσου, στο Δήμο Χερσονήσου, της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, στην Περιφέρεια Κρήτης, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης.
Γεωγραφία: Βρίσκεται στο Δ. ΒΔ. τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, σε ημιορεινή τοποθεσία στους πρόποδες του όρους Σελένα και κοντά στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου, στην κοιλάδα και το φράγμα του ποταμού Αποσελέμη, σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 235 μ.. Απέχει περίπου 37 χλμ. ΝΑ. του Ηρακλείου. Η τοπική κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 11,750 τ. χλμ..
Ονομασία: Το τοπωνύμιο οφείλεται πιθανότατα στον προφήτη Αβδιού, του οποίου ναός υπήρχε, κατά την παράδοση, στη θέση Λινές. Αβδη στα αρχαια Ελληνικα ειναι η φωνή (κραυγή).
Ιστορικά στοιχεία: Η παλαιότερη αναφορά του ονόματος γίνεται το 1381, ενώ αναφέρεται ως Avudu το 1387 και Afdhu το 1390. Το χωριό αναφέρεται από τον Καστροφύλακα (Κ94) ως Avdhù με 253 κατοίκους το 1583.
Ασχολίες κατοίκων-Πολιτισμός: Το Αβδού βρίσκεται στη μέση του καταπράσινου κάμπου της Λαγκάδας και παράγει κυρίως λάδι. Το χωριό σφύζει από ζωή ιδιαίτερα το καλοκαίρι, όπου ο πληθυσμός του ανεβαίνει. Αυτό συμβαίνει καθώς οι ντόπιοι επιστρέφουν πάντα πατροπαράδοτα στον τόπο τους, τιμώντας απαραιτήτως τις εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Μορφωτικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος του χωριού.
Αξιοθέατα: Η καμαροσκεπής εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου που, σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, κτίστηκε το 1445. Διαθέτει πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες των τεχνιτών Μανουήλ και Ιωάννη Φωκά, σημαντικές για την μελέτη εξέλιξης της τοιχογραφίας, κατά τον 16ο αιώνα. Οι εκκλησίες του Αγ. Αντωνίου, του Αγ. Γεωργίου, αγιοθύριδο με ανάγλυφες προτομές του Ιησού, της Θεομήτορος και άλλες. Το σπήλαιο της Αγίας Φωτεινής, ΝΔ του χωριού σε υψόμετρο 760 μ., στις ΒΔ πλαγιές του υψώματος Λουλουδάκι.
Το σπήλαιο Φανερωμένη, ανατολικά του προηγουμένου, σε υψόμετρο 770 μ., τα οποία είναι ενδιαφέροντα από αρχαιολογικής άποψης.
Προσωπικότητες: Στο Αβδού γεννήθηκαν ο αρχαιολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης, ο αγωνιστής σημαιοφόρος του Καραϊσκάκη Νικόλαος Καγιαμπής ο οποίος έδρασε κατά την Επανάσταση του 1821 και πολέμησε στο Μεσολόγγι, καθώς επίσης και ο Ιωάννης Νταφώτης, ο οποίος συμμετείχε στην Επανάσταση του 1897 και τον Μακεδονικό Αγώνα. Για το λόγο αυτό, το Αβδού έχει αποκτήσει την προσωνυμία Καπετανοχώρι.
Το Αβδού πέρα από Καπετανοχώρι φημίζεται και για τους φωτισμένους ανθρώπους που γεννήθηκαν και κατάγονται από εκεί. Οι τέχνες έχουν ανθίσει μεταξύ άλλων στο χωριό. Φυσιογνωμίες και προσωπικότητες που έχουν μείνει στην ιστορία όπως ο Στέφανος Ξανθουδίδης αλλά και καλλιτέχνες που αφήνουν σήμερα με την εξέλιξη και το ταλέντο τους το δικό τους στίγμα στο χρόνο.
Ο διάσημος σκηνοθέτης Μανούσος Μανουσάκης έχει καταγωγή από το Αβδού. Το επισκεπτόταν συχνά. Για αυτό επέλεξε και γύρισε μία από τις ταινίες του εκεί. Από την άλλη, ο τραγουδιστής Νίκος Ανδρουλάκης, δεν σταματά ποτέ να λέει και να παινεύει τον τόπο καταγωγής του. Όσα χρόνια και αν πέρασαν και όσο καταξιωμένη καριέρα και αν έχει κάνει στο καλλιτεχνικό χώρο, επιστρέφει όποτε του το επιτρέπουν οι υποχρεώσεις του, μένει στο χωριό, τραγουδά για τους συγχωριανούς του. Μάλιστα είναι σημαντική η συμβολή του κατά την περίοδο των Πασχαλιάτικων εορτών. Όπου συγκεντρώνει τις γυναίκες του χωριού, δημιουργώντας κάθε χρόνο μια χορωδία, η οποία ψάλλει στην εκκλησία και στους δρόμους του χωριού τα εγκώμια.
Πολιτισμός και Παράδοση: Η παράδοση στο χωριό είναι πλούσια και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αβδού, είναι ιδιαίτερα ενεργός, καθώς διοργανώνει ποικίλες εκδηλώσεις καθ‘ όλη την διάρκεια του χρόνου. Παλιά έθιμα αναβιώνουν συνεχώς και στόχος όλων των ντόπιων είναι να προβάλλουν το χωριό τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Ο ΔΗΜΟΣ ΦΑΙΣΤΟΥ
Ο Δήμος Φαιστού έχει έκταση 412,74 τ. χλμ. και πληθυσμό 24.360 κατοίκους.
Εδρα του Δήμου Φαιστού, είναι οι Μοίρες.
Δήμαρχος του Δήμου Φαιστού είναι ο κ. Γρηγόρης Νικολιδάκης.
Διαιρείται στις εξής 3 Δημοτικές Ενότητες: Ζαρού, Μοιρών και Τυμπακίου. οι οποίες περιλαμβάνουν 26 Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας):
1. ΔΕ Ζαρού: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ζαρού (Ζαρός, Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου, Κούρται, Μονή Αγίου Αντωνίου Βρονησίου, Στέρνα), Βοριζίων (Βορίζια, Λαλουμάς, Μεσήσκλιον), Μορονίου (Μάκραι, Μαρόνιον, Παναγία, Φαρίον).
2. ΔΕ Μοιρών: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ζαρού (Αγιος Αντώνιος, Καππαριανά, Μοίραι, Ξεροκαμπιά, Σφαιριανά), Αληθινής (Αληθινή), Αντισκαρίου (Αντισκάριον, Κριγοί, Μονή Απεζανών, Πλατιά Περάματα, Τζίκουνας), Γαλιά (Απόλυχνος, Γαλιά, Μονόχωρον), Καστελλίου Καινούργιου (Καστέλλιον), Κουσέ (Κουσές, Λίσταρος), Περίου (Πέριον), Πετροκεφαλίου (Πετροκεφάλιον), Πηγαϊδακίων (Αγιος Μάρκος, Καβούσα, Καλοί Λιμένες, Μακρονήσι [νησίδα], Μικρονήσι [νησίδα], Μονή Οδηγήτριας, Πηγαϊδάκια, Τράφος [νησίδα], Χρυσόστομος), Πόμπιας (Πόμπια), Ρουφά (Πλουτή, Ρουφάς), Σκουρβούλων (Σκούρβουλα).
3. ΔΕ Τυμπακίου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Τυμπακίου (Αφραθιάς, Κόκκινος Πύργος, Τυμπάκιον), Βώρων (Βώροι), Γρηγορίας (Γρηγορία), Καμαρών (Καμάραι), Καμηλαρίου (Αγιος Ιωάννης, Καλαμάκιον, Καμηλάριον), Κλήματος (Ελληνας, Κλήμα), Λαγολίου (Λαγολίον), Μαγαρικαρίου (Καλοχωραφίτης, Κισσοί, Μαγαρικάριον), Πιτσιδίων (Μάταλα, Νέο καλαμάκι, Πιτσίδια), Σίβα Πυργιωτίσσης (Σίβας), Φανερωμένης (Καλύβια, Μονή Καλυβιανής, Φανερωμένη).
ΟΙ ΜΟΙΡΕΣ
Οι Μοίρες ή Μοῖραι, είναι κωμόπολη και έδρα του Δήμου Φαιστού της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου στην Κρήτη. Οι Μοίρες βρίσκονται προς τη νότιο Κρήτη, στην πεδιάδα της Μεσσαράς, βόρεια του Γεροποτάμου σε υψόμετρο 87 μ.. Η απόστασή τους από το Ηράκλειο είναι περίπου 38 χλμ. νοτιοδυτικά και έχουν πληθυσμό 6.379 κατοίκους. Αποτελούν έδρα της Μητροπόλεως Γορτύνης καί Αρκαδίας.
Ιστορία: Σύμφωνα με μια εκδοχή, η κωμόπολη δημιουργήθηκε επί Βενετοκρατίας από Πελοποννήσιους πρόσφυγες που προέρχονταν από το Ναύπλιο και τη Μονεμβασιά. Οι Μοίρες δεν αναφέρονται στις Ενετικές απογραφές ούτε στην Τουρκική του 1834. Για πρώτη φορά ο οικισμός αναφέρεται το 1881 με 83 Χριστιανούς και 62 Τούρκους κατοίκους.
Το 2001 τα Καππαριανά ενσωματώθηκαν στις Μοίρες και αποτελούν πλέον συνοικισμό τους, ο οποίος βρίσκεται στην ανατολική πλευρά και το 52ο χλμ. της οδικής αρτηρίας προς Τυμπάκι, σε υψόμετρο 90 μ.. Στα Καπαριανά λειτουργούν Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο, ενώ υπάρχουν βιβλιοπωλείο, ταβέρνα, ψητοπολείο, πιτσαρία, περίπτερα, Mini Market, Super Market. To 2010 με τηνη εφαρμογή του προγράμματος καλλικράτης, οι Μοίρες αποσπάστηκαν από τον Δήμο Μοιρών και ενσωματώθηκαν στο Δήμο Φαιστού.
Εκπαίδευση-Υποδομές: Στον οικισμό βρίσκονται μεταξύ άλλων 3 Νηπιαγωγεία, 2 Δημοτικά Σχολεία (έδρα του 4ου Γραφείου Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης), 1 Γυμνάσιο, 2 Λύκεια (εκ των οποίων ένα ΕΠΑΛ), τράπεζες, ΚΕΠ, ταχυδρομείο, Κέντρο Υγείας, Eιρηνοδικείο, Αστυνομικό τμήμα και ραδιοφωνικός σταθμός.
Οικονομία: Οι κάτοικοι ασχολούνται με το εμπόριο, τις επιχειρήσεις αλλά περισσότερο με τη γεωργία.
Αξιοθέατα: Στην κωμόπολη βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Ραφαήλ, του Αγίου Νεκταρίου, της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Κωνσταντίνου ενώ οι ναοί του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Μύρωνα στα Καππαριανά.
ΤΟ ΤΥΜΠΑΚΙ
Το Τυμπάκι ή Τυμπάκιον είναι κωμόπολη, ιστορική έδρα του Δήμου Φαιστού καθώς και της κοινότητας Τυμπακίου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου στην Περιφέρεια Κρήτης. Η απόστασή του από το Ηράκλειο είναι 65,5 χλμ.. Ο πληθυσμός της Κωμόπολης είναι 5.285 κάτοικοι. Στο Τυμπάκι βρίσκεται και ο οικισμός του Κόκκινου Πύργου. Στη θέση του οικισμού Κόκκινος Πύργος παλαιότερα βρισκόταν ένας πύργος, κτισμένος με κοκκινόχωμα, εξ ου και η ονομασία του σημερινού οικισμού.
Ονομασία-Ιστορία: Tο όνομα του οικισμού έχει άγνωστη προέλευση. Η εικασία ότι οφείλεται στη λέξη τύμβος, που πηγάζει από τη θεωρία ότι ο οικισμός ιδρύθηκε από κατοίκους του οικισμού Άγιος Ανδρέας, δεν ευσταθεί κατά το Στέργιο Σπανάκη. Άλλες πηγές ασπάζονται όμως την εκδοχή αυτή. Ο Άγιος Ανδρέας στον Καστροφύλακα αναφέρεται με 63 κατοίκους. Ωστόσο ο οικισμός Cimbachi (Τυμπάκι) προϋπάρχει του οικισμού Άγιος Ανδρέας. Η ερμηνεία από τη λέξη τύμβος δεν ευσταθεί και για έναν πρόσθετο λόγο: τύμβοι δεν απαντώνται στην Κρήτη, ούτε χρησιμοποιήθηκαν ποτέ στο παρελθόν ως τρόπος ταφής.
Την περίοδο της κατοχής οι Γερμανοί, αφού πρώτα εκκένωσαν, στη συνέχεια σχεδόν ισοπέδωσαν το Τυμπάκι κρατώντας λίγα μόνο κτίρια για να μένουν οι ίδιοι. Με τα υλικά από τα κατεδαφισμένα σπίτια, κατασκεύασαν πολεμικό αεροδρόμιο για να ελέγχουν την νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Διοικητικά Στοιχεία: Ως οικισμός το Τυμπάκι αναφέρεται επίσημα το1925, όταν με σχετικό ΦΕΚ ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας και το 2010, με την εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού προγράμματος Καλλικράτης, ορίστηκε ιστορική έδρα του Δήμου Φαιστού.
Οικονομία-Υποδομές: Κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η ελαιοκομία και η καλλιέργεια οπωροκηπευτικών και ανθέων. Έπειτα από τη δημιουργία καλλιεργειών πρωίμων κηπευτικών σε θερμοκήπια, ο πληθυσμός του Τυμπακίου αυξήθηκε. Στον οικισμό μεταξύ άλλων λειτουργούν ΚΕΠ, νηπιαγωγεία, Δημοτικά Σχολεία, πολυδύναμο περιφερειακό ιατρείο, Γυμνάσιο, Λύκειο, τράπεζες, ΕΛΤΑ και Πολιτιστικός Σύλλογος.
Αθλητισμός-Πολιτισμός: Το Τυμπάκι αθλητικά δραστηριοποιείται στο χώρο του ποδοσφαίρου με τον Αθλητικό Όμιλο Τυμπακίου, ο οποίος αγωνίζεται στην Γ’ εθνική κατηγορία.[Πολιούχος ναός είναι ο Άγιος Τίτος, ενώ υπάρχει και ναός του Αγίου Πνεύματος, της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Νεκταρίου. Στις 25 Αυγούστου ο οικισμός πανηγυρίζει, ενώ την 1η Σεπτεμβρίου εορτάζεται η γεωργική Πρωτοχρονιά, με ομαδική έξοδο των κατοίκων στα περιβόλια που διημερεύουν.
Στη φωτογραφία άποψη του κάμπου της Μεσαράς, του Τυμπακίου και της Αγίας Γαλήνης από τον αρχαιολογικό χώρο της Αγίας Τριάδας. (Βικιπαίδεια).
Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΛΕΒΙΖΙΟΥ
Ο Δήμος Μαλεβιζίου έχει έκταση 292,70 τ. χλμ. και πληθυσμό 24.864 κατοίκους.
Εδρα του Δήμου είναι το Γάζι.
Δήμαρχος του Δήμου Μαλεβιζίου είναι ο κ. Μενέλαος Μποκέας.
Διαιρείται στις εξής 3 Δημοτικές Ενότητες: Γαζίου, Κρουσώνος και Τυλίσου, οι οποίες περιλαμβάνουν 19 Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας):
1. ΔΕ Γαζίου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Γαζίου (Αγιοι Θεόδωροι, Αγιος Ιωάννης ο Μεθυστής, Γάζιον, Καβροχώριο, Κολλυβάς, Σκαφιδαράς, Τίμιος Σταυρός), Αχλάδας (Αγία Πελαγία, Αμμούδι, Αχλάδα, Λυγαριά, Μαδές, Μονοναύτης, Ξηρόκαμπος), Καλεσσιών (Ανω Καλέσσια, Κάτω Καλέσσια), Ροδιάς (Αγιος Δημήτριος, Καπετανάκι, Λινοπεράματα, Μονή Σαβαθιανών, Παλαιόκαστρο, Παντάνασσα, Πλαΐτης, Ροδιά), Φόδελε (Μονή Αγίου Παντελεήμονος, Παραλία Φόδελε, Φόδελε).
2. ΔΕ Κρουσώνος: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Κρουσώνος (Αγία Ειρήνη, Κιθαρίς, Κρουσών), Κορφών (Κορφαί), Κάτω Λουτρακίου (Κάτω Λουτράκιον, Λουτράκιον), Σάρχου (Σάρχος).
3. ΔΕ Τυλίσου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αηδονοχωρίου (Αηδονοχώριον), Αστυρακίου (Αστυράκιον, Καμαράκιον), Γωνιών Μαλεβιζίου (Γωνίαι), Δαμάστας (Αστρινό, Δαμάστα), Καμαρίου (Καμάριον), Καμαριώτου (Καμαριώτης), Κεραμουτσίου (Κεραμούτσιον), Μαράθου (Μάραθος), Μονής (Μονή), Τυλίσου (Τύλισος).
ΤΟ ΓΑΖΙ
Το Γάζι ή Γάζιον) είναι πόλη και έδρα του Δήμου Μαλεβιζίου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Περιφέρειας Κρήτης.
Διοικητικά Στοιχεία: Ως οικισμός το Γάζι αναφέρεται επίσημα το 1925 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Τυλίσσου και το 1930, ορίστηκε έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1994 ορίστηκε έδρα του Δήμου Γαζίου ενώ το 2010, έδρα του Δήμου Μαλεβιζίου. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι μαζί με τους οικισμούς: Άγιοι Θεοδώροι, Άγιος Γέωργιος, Μεθυστής, Καβροχώρι, Κολλυβάς, Σκαφιδαράς, και Τίμιος Σταυρός, αποτελούν την κοινότητα Γαζίου ,που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Γαζίου του Δήμου Μαλεβιζίου. Η Κοινότητα Γαζίου έχει συνολικό πληθυσμό 14.640 κατοίκους.
Ιστορία: Στην περιοχή έχουν βρεθεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Στη θέση Μπαΐρια, αριστερά του δρόμου προς Κρουσώνα βρέθηκαν τυχαία το 1936 δύο πήλινα ειδώλια που παρίσταναν θεά από τη Mινωική εποχή. Αποκαλύφθηκε επίσης σε ανασκαφές του Μαρινάτου δωμάτιο 4Χ4μ., τμήμα μεγαλύτερης οικοδομής όπου βρέθηκαν σκεύη λατρείας και άλλα τρία ειδώλια της θεάς των φιδιών και των περιστεριών. Βρήκαν επίσης σωληνωτά αγγεία όμοια με εκείνα που βρέθηκαν στην Κνωσό και τα οποία σύμφωνα με τον Έβανς ήταν φωλιές των ιερών φιδιών. Όλα τα ευρήματα ανάγονται στα Υστερομινωικά χρόνια (Περίοδος ΙΙΙ). Σύμφωνα με το Μαρινάτο σε όλα τα ειδώλια παριστάνεται η ίδια θεά των φιδιών, χθόνια ή οικιακή και επίσης θεά των περιστεριών και του έρωτα, αλλά και θεά της Μήκωνος (=υγείας) και της ευφορίας. Αυτό γιατί σε ένα από τα ειδώλια η θεά φορά στεφάνι με κάλυκες μήκωνος (=παπαρούνας), από όπου παράγεται το όπιο. Η Mινωική θεά με τα χέρια υψωμένα θυμίζει την Παναγία την Πλατυτέρα, που συναντούμε στις Bυζαντινές αγιογραφίες.
Η παλαιότερη μνεία του πληθυσμού χρονολογείται από το 1379, όταν αναφέρεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα. Το 1583 το Γάζι αναφέρεται ως Gasi με 108 κατοίκους.
Οικονομία-Υποδομές: Κύρια ασχολία των κατοίκων αποτελεί η γεωργία και ειδικότερα η ελαιοκομία και η αμπελοκαλλιέργεια, ενώ παράγεται λάδι και σταφίδα. Μεταξύ άλλων, στο Γάζι υπάρχουν υπηρεσίες του Δήμου, Δημοτικα σχολεία, Γυμνάσιο, Λύκειο, ΚΕΠ, ΚΑΠΗ και ιατρείο.
Στη φωτογραφία πανοραμική άποψη του Γαζίου (Βικιπαίδια).
Ο ΔΗΜΟΣ ΜΙΝΩΑ ΠΕΔΙΑΔΑΣ
Ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας έχει έκταση 394,24 τ. χλμ. και πληθυσμό 17,563 κατοίκους.
Εδρα του Δήμου είναι το Αρκαλοχώρι και ιστορική έδρα το Καστέλλι.
Δήμαρχος του Δήμου Μινώα Πεδιάδας είναι ο κ. Βασίλειος Κεγκέρογλου.
Διαιρείται στις εξής 3 Δημοτικές Ενότητες: Αρκαλοχωρίου, Θραψανού και Καστελλίου, οι οποίες περιλαμβάνουν 32 Τοπικές Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Αρκαλοχωρίου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αρκαλοχωρίου (Αγία σεμνή, Αρκαλοχώρι, Αρχοντικό, Ζίντα, Μιλλιαρήσι, Μουσούτα, Χουμέρι), Γαρίπας (Γαρίπα, Δραπέτι), Δεματίου (Δεμάτι, Κρασάς), Ινίου (Ινι, Μαχαιριά, Μοναστηράκι), Καραβάδου (Καραβάδος), Κασάνου (Αυλή, Κασάνος), Καστελλιανών (Ανω Καστελλιανά, Κάτω καστελλιανά), Τσούτσουρος Φαβριανά, Φίλιπποι), Λευκοχωρίου (Ανω Πουλιά, Καλό Χωριό, Κάτω Πουλιά, Λευκοχώρι, Χονδρού), Νιπιδιτού (Νιπιδιτός, Ρουσσοχώρια), Παναγίας (Παναγία), Πανοράματος (Αμουργέλλες, Πανόραμα, Στίρονας), Παρτίρων (Μικρά Επισκοπή, Μπαδιά, Πάρτιρα, Τουρλωτή), Πατσιδερού (Πατσίδερος), Σκινιά (Βακιώτες, Λαγούτα, Σκινιά).
2. ΔΕ Θραψανού: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Βόνης (Βόνη, Γαλατάς), Ζωφόρων (Ζωφόροι), Θραψανού (Θραψανό), Σαμπά (Αγκαράθου, Σαμπάς).
3. ΔΕ Καστελλίου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αμαριανού (Αμαριανό), Αποστόλων (Απόστολοι), Αρχαγγέλου (Αρχάγγελος, Γαλενιανό, Σκλαβεροχώρι), Ασκών (Ασκοί), Γερακίου (Αρμάχα, Γεράκι), Ευαγγελισμού (Ευαγγελισμός), Καρουζανών (Αγνος, Ανω Καρουζανά, Κάτω Καρουζανά, Μπιτζαριανό), Κατσαμονίτσης (Κασταμονίτσα, Τοίχος), Καστελλίου Πεδιάδος (Καστέλλι, Λαγός), Λιλιανού (Αγία Παρασκευή, Λιλιανό), Λυττού (Λυττός), Μαθιάς (Μαθιά), Πολυθέας (Πολυθέα, Τζίγκουνα), Σμαρίου (Σμάρι).
ΤΟ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Το Αρκαλοχώρι είναι ημιορεινή κωμόπολη και ιστορική έδρα του Δήμου Μινώα Πεδιάδος, στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου, της Περιφέρειας Κρήτης. Bρίσκεται στο κέντρο του νησιού προς τα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου, σε υψόμετρο 425 μ.. Απέχει περίπου 9 χλμ. από τον Ευαγγελισμό και 30 χλμ. από το Ηράκλειο. Η κωμόπολη έχει πληθυσμό 4.313 κατοίκους.
Ονομασία-Ιστορία: Αν και δεν είναι γνωστό το πότε ιδρύθηκε ο οικισμός, η πρώτη μνεία γι’ αυτόν, εντοπίζεται σε έγγραφο του 1394, όπου σημειώνεται ως Arcolecorio. Το τοπωνύμιο, πιθανόν να προέρχεται από το όνομα του πρώτου οικιστή του, Αρκολέου, ή του ακρίτα Αρκολέοντα, και χάριν ευφωνίας από Αρκολεοχώρι έγινε Αρκαλοχώρι. Πάντως η σύνδεσή του με τη λέξη άρκαλος, που σημαίνει ασβός κατά την κρητικό ιδίωμα, είναι αβάσιμη. Λίγους αιώνες αργότερα, με την κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς, στον οικισμό εγκαταστάθηκαν Μουσουλμάνοι, ενώ διατηρήθηκε ταυτόχρονα και το Χριστιανικό στοιχείο, παρατηρήθηκαν ωστόσο και εξισλαμισμοί.
Διοικητικά Στοιχεία: Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1994 ορίστηκε έδρα του Δήμου Αρκαλοχωρίου, ενώ το 2010 ως ιστορική έδρα του Δήμου Μινώα Πεδιάδας. Σύμφωνα με το Σχέδιο Καλλικράτης μαζί με την Αγία Σεμνή, το Αρχοντικό, τη Ζίντα, το Μιλλιαρήσι, τη Μουσούτα και το Χουμέρι, αποτελούν την Κοινότητα Αρκαλοχωρίου, που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Αρκαλοχωρίου του Δήμου Μινώα Πεδιάδος και σύμφωνα την απογραφή του 2021, έχει συνολικό πληθυσμό 4.822 κατοίκους.
Οικονομία-Υποδομές: Λόγω της κομβικής του θέσης, στο κέντρο ενός από τους κύριους οδικούς άξονες βορρά-νότου, που ξεκινούν από το Ηράκλειο, παρουσιάζει ιδιαίτερη οικονομική άνθιση και αξιόλογες υποδομές. Διαθέτει σχολεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες και αρκετά καταστήματα. Από τους 4.313 κατοίκους της του Αρκαλοχωρίου, οι περισσότεροι ασχολούνται με το εμπόριο, τις τέχνες, καθώς και με την παραγωγή λαδιού, σταφίδας και δημητριακών.
Πολιτισμός: Το Αρκαλοχώρι σήμερα χαρακτηρίζεται από έντονη πολιτιστική και εμπορική δραστηριότητα, με διοργανώσεις καρναβαλιών, καλλιτεχνικών φεστιβάλ, ενώ στο Ανοικτό Δημοτικό του Θέατρο, φιλοξενούνται τα καλοκαίρια ενδιαφέρουσες μουσικές και θεατρικές παραστάσεις που μπορείτε να παρακολουθήσετε. Επίσης υπάρχουν καφετέριες και εστιατόρια για αναψυχή, ενώ στο Εκθεσιακό του Kέντρο πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια η μεγαλύτερη Γεωργική Έκθεση της Κρήτης.
Αξιοθέατα: Ακόμα, η ευρύτερη περιοχή παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς στο λόφο του Προφήτη Ηλία, νοτιοδυτικά του Αρκαλοχωρίου έχει εντοπιστεί σημαντικό ιερό σπήλαιο, με λατρευτική χρήση κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Επίσης, μόλις λίγα χιλιόμετρα βορειοδυτικά της κωμόπολης βρίσκεται και το Mινωικό ανάκτορο του Γαλατά. Έξω από το χωριό, στο δρόμο προς το Αρχοντικό, βρίσκεται κατάγραφη εκκλησία αφιερωμένη στο Μιχαήλ Αρχάγγελο, με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του 14ου-15ου αιώνα.
Στο Αρκαλοχώρι βρίσκεται αξιόλογη ιδιωτική συλλογή του γιατρού Στ. Κουτεντάκη, με έργα λαϊκής τέχνης.
Αθλητισμός: Ο Όμιλος Φιλάθλων Αρκαλοχωρίου, γνωστός συντμημένα ως ΟΦΑ, εκπροσωπεί το Αρκαλοχώρι στο ποδόσφαιρο και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο ιστορικά Σωματεία του Ηρακλείου. Ιδρύθηκε το 1960 και έχει χρώματα το πράσινο και το λευκό. Έδρα του αποτελεί το νέο Δημοτικό Στάδιο Αρκαλοχωρίου. Ανήκει στη δύναμη της Ε.Π.Σ. Ηρακλείου και αγωνίζεται στην Α1 Κατηγορία.
Ο Αθλητικός Σύλλογος Υγείας Αρκαλοχωρίου αρχειοθετήθηκε 07-01-2023 στο Wayback Machine «ΑΘΛΗ.Σ.Υ.». Ιδρύθηκε το 2015. Είναι ο διοργανωτής του Ημιμαραθωνίου Κρήτης, ενός από τους κορυφαίους αγώνες στην Ελλάδα, που η φήμη του έχει ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας. Ο Σύλλογος διαθέτει τμήματα στίβου και τένις και επίσης διοργανώνει τον αγώνα Χρώμα Run.
Ο Αθλητικός Σύλλογος Αρκαλοχωρίου «η Αναγέννηση» προέκυψε το 2008, ύστερα από την απόσχιση του τμήματος καλαθοσφαίρισης του Ο.Φ. Αρκαλοχωρίου από τον Σύλλογο. Έτσι, η Αναγέννηση Αρκαλοχωρίου εκπροσωπεί έκτοτε το Αρκαλοχώρι στην καλαθοσφαίριση. Ανήκει στη δύναμη της Ε.ΚΑ.Σ. Κρήτης και έδρα της αποτελεί το Κλειστό Γυμναστήριο Αρκαλοχωρίου. Στις 15 Ιουνίου 2022, η Αναγέννηση Αρκαλοχωρίου νίκησε 74-55 το Ρέθυμνο, κατέκτησε τον τίτλο στην ΕΚΑΣΚ και κέρδισε την άνοδό της στη Γ’ Εθνική.
Προσωπικότητες: Στο Αρκαλοχώρι γεννήθηκε η ιστορικός τέχνης και επί σειρά ετών διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα (1939-2022).
Ο ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ-ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ
Ο Δήμος Αρχανών-Αστερουσίων έχει έκταση 335,38 τ. χλμ. και πληθυσμό 16.692 κατοίκους.
Εδρα του Δήμου είναι τα Πεζά.
Δήμαρχος του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων είναι ο κ. Εμμανουήλ Κοκοσάλης.
Διαιρείται στις εξής 3 Δημοτικές Ενότητες: Αρχανών, Αστερουσίων και Νίκου καζαντζάκη, οι οποίες περιλαμβάνουν 27 Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Αρχανών: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αρχανών (Βαθύπετρο, Επάνω Αρχάναι, Καρνάρι), Κάτω Αρχανών (Αμπελά, Κάτω Αρχάναι, Κερά Ελεούσα, Πατσίδες).
2. ΔΕ Αστερουσίων: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αχεντριά (Αγία Παρασκευή ή Πέρα Τσούτσουρος, Αγιος Νικήτας, Αγιος Παντελεήμοναςή Μαριδάκι, Αχεντριάς), Εθιάς (Αγία Αννα, Εθιά, Ροτάσιον), Καλυβίων (Καλύβια, Κάτω καλύβια Νεοχώριον), Λιγορτύνου (Κεφαλάδος, Λιγόρτυνος, Πλακιώτισσα), Μεσοχωρίου (Μεσοχώριον), Παρανύμφων (Αμύγδαλος, Παράνυμφοι, Πλατανιάς, Τρεις Εκκλησίες), Πραιτωρίων (Πραιτώρια), Πύργου Μονοφατσίου (Μουρνιά, Πρινιάς, Πύργος), Τεφελίου (Αποσελέμιον, Πυράθιον, Τεφέλιον), Χαρακίου (Βοριάς, Μαδέ, Χαράκιον), Χάρακος (Αγία Φωτιά, Δωράκιον, Χάρακα).
3. ΔΕ Νίκου Καζαντζάκη: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίου Βασιλείου Πεδιάδος (Αγιος Βασίλειος), Αγίων Παρασκιών (Αγιαι Παρασκιαί, Κελλιά), Αλαγνίου (Αλάγνιον), Αστράκων (Αστρακοί), Αστριτσίου (Αστρίτσιον), Δαμανίων (Αρκάδιον, Δαμάνια, Μελιδοχώριον), Καλλονής (Καλλονή), Καταλαγαρίου (Καταλαγάριον), Κουνάβων (Κουνάβοι, Κώμες), Μελεσών (Μελέσαι, Φιλίσια), Μεταξοχωρίου (Αρμανώγεια, Μεταξοχώριον, Μονή Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη, Παρθένιον), Μυρτιάς ή Βαρβάρου (Μυρτιά ή Βάρβαρον Αγίων Παρασκιών), Πεζών (Πεζά), Χουδετσίου (Χουδέτσιον).
ΤΑ ΠΕΖΑ
Τα Πεζά είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος καθώς και έδρα του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Περιφέρειας Κρήτης. Ανήκε στην επαρχία Πεδιάδας και βρίσκεται στο κέντρο του φερώνυμου λεκανοπεδίου, εν μέσω αμπελώνων και ελαιώνων σε υψόμετρο 310 μέτρα.
Ιστορία: Ο οικισμός είναι πολύ παλιός. Αναφέρεται σε έγγραφα του 1212 με την ονομασία Piscia, σε έγγραφο με το οποίο ο Δόγης της Βενετίας Πιέτρο Τσιάνι επιβεβαιώνει την παραχώρηση μερικών χωριών στη μονή της Παναγίας του Σινά, από την εποχή των Βυζαντινών. Από το 1920 και μετά τα Πεζά ανήκουν στην ομώνυμη Κοινότητα, στην οποία παρέμειναν μέχρι τη σύσταση του Δήμου Νίκου Καζαντζάκη με το πρόγραμμα Καποδίστριας, και του οποίου ορίστηκαν έδρα. Με το πρόγραμμα Καλλικράτης, τα Πεζά έγιναν έδρα του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοι ασχολούνται με την παραδοσιακή αμπελοκαλλιέργεια και την ελαιοκομία, και πρωτίστως εργάζονται σε επιχειρήσεις στον κατασκευαστικό τομέα (οικοδομές, ελαιοχρωματισμούς) και τις τουριστικές υπηρεσίες, ή ασχολούνται με το εμπόριο. Τα βασικότερα γεωργικά προϊόντα είναι το εκλεκτής ποιότητας λάδι με ονομασία προέλευσης, και το επίσης επώνυμο ΟΠΑΠ κρασί. Δεν εξάγονται πλέον επιτραπέζια σταφύλια στο εξωτερικό (παλιότερα λειτουργούσαν πολλά συσκευαστήρια). Η τυποποίηση των κρασιών και του λαδιού γίνεται σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, οι οποίες βρίσκονται στην Ένωση Πεζών (Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πεζών) και η οποία αποτελείται από Δεκαεννέα πρωτοβάθμιους Συνεταιρισμούς, που αντιπροσωπεύουν 3.200 παραγωγούς οίνου και ελαιόλαδου. Η οργάνωση των βιομηχανικών εγκαταστάσεων της Ενώσεως είναι άρτια.
Υποδομές: Στον οικισμό λειτουργούν μεταξύ άλλων Περιφερειακό Ιατρείο, ΚΕΠ, ΚΔΑΠ, Βρεφονηπιακός Σταθμός, Τράπεζα (Παγκρήτια Συνεταιριστική), εμπορικά καταστήματα, ταβέρνες κ.α.. Τα Πεζά ήταν και είναι συγκοινωνιακός κόμβος της περιοχής, ως ενδιάμεσος σταθμός στον εθνικό δρόμο από το Ηράκλειο προς το Αρκαλοχώρι και τη Βιάννο.
Ο ΔΗΜΟΣ ΓΟΡΤΥΝΑΣ
Ο Δήμος Γόρτυνας έχει έκταση 462,71 τ. χλμ. και πληθυσμό 15.632 κατοίκους.
Εδρα του Δήμου είναι οι Αγιοι Δέκα.
Δήμαρχος του Δήμου Γόρτυνας είναι ο κ. Μιχάλης Κοκολάκης.
Διαιρείται στις εξής 4 Δημοτικές Ενότητες: Αγίας Βαρβάρας, Γόρτυνας, Κοφινά, Ρούβα και Αστερουσίων, οι οποίες περιλαμβάνουν 31 Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Αγίας Βαρβάρας: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίας Βαρβάρας (Αγία Βαρβάρα, Κάτω Μούλια, Κερατοκεφάλιον, Πειρουνιανά), Αγίου Θωμά (Αγιος Θωμάς), Ανω Μουλίων (Ανω Μούλια), Δουλίου (Γέννα, Δούλιον, Κόλενα), Λαρανίου (Λαράνιον), Μεγάλης Βρύσης (Βορρός, Μεγάλη Βρύση, Πρεβελιανά), Πρινιά (Πρινιάς).
2. ΔΕ Γόρτυνας: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίου Κυρίλλου (Αγιος Κύριλλος, Γερόκαμπος), Αγίων Δέκα (Αγιοι Δέκα, Βουρβουλίτης), Αμπελούζου (Αμπελούζος), Απεσωκαρίου (Απεσωκάριον), Βαγιονιάς (Βαγιονιά, Κουμάσα, Λούκια), Βασιλικής (Βασιλική, Κανδήλα), Βασιλικών Ανωγείων (Βασιλικά Ανώγεια, Φλαθιάκαι), Γκαγκαλών (Βαλής, Γκαγκάλαι), Μητροπόλεως (Μητρόπολις), Μιαμούς (Αγία Μαρίνα, Δυσκός, Κρότος, Λέντας, Μιαμού, Παπαδογιάννης), Πλατάνου (Πλάτανος, Τρυπητά), Πλώρας (Πλώρα), Χουστουλιανών (Χουστουλιανά).
3. ΔΕ Κοφινά: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ανω ακρίων (Ανω Ακρια, Ατσιπάδες, Καστέλλιον, Κάτω Ακρα, Μοριά), Ασημίου (Ασήμιον), Διονυσίου (Διονύσιον, Παναγία), Λουρών (Λούραι), Σοκαρά (Αποΐνιον, Βελούλιον, Μετόχια Σοκαρά, Σοκαράς), Σταβιών (Αγιος Ιωάννης, Ακάμωτος, Καπετανιανά, Στάβιαι, Φουρνοφάραγγον), Στερνών (Αγιος Νικόλαος, Μονή Κουδουμά, στέρναι), Στόλων (Ινια, Στόλοι).
4. ΔΕ Ρούβα: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Γέργερης (Απομαρμά, Γέργερη, Καρδαμιανά, Μαστραχιανά, Ράπτης, Τζανιανά, Ψαλίδα), Νυβρίτου (Δρόσοι, Νύβριτος), Πανάσου (Πανασός).
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΔΕΚΑ
Οι Άγιοι Δέκα είναι χωριό και ομώνυμης Κοινότητας καθώς και έδρα του Δήμου Γόρτυνας στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Περιφέρειας Κρήτης.
Ιστορία: Σε χάρτες και έγγραφα του 1583 ο οικισμός αναφέρεται με την ονομασία Agius Dheca και με 308 κατοίκους. Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Το 1997 ορίστηκε έδρα του Δήμου Γόρτυνας. Σύμφωνα με το Σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, μαζί με τον οικισμό Βουρβουλίτης αποτελούν την κοινότητα Αγίων Δέκα, που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Γόρτυνας του Δήμου Γόρτυνας και σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 785 κατοίκους.
Οικονομία-Υποδομές: Εξαιτίας της προνομιακής του θέσης, το χωριό παρουσιάζει αυξημένη κίνηση και η συγκοινωνία με το Ηράκλειο είναι πολύ πυκνή. Στους Αγίους Δέκα στεγάζεται το δημαρχείο του Δήμου Γόρτυνας, ενώ παράλληλα λειτουργούν νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο, Περιφερειακό ιατρείο, ΚΕΠ, Αστυνομικό τμήμα, Πολιτιστικός Σύλλογος, αθλητικό σωματείο και γήπεδο. Κατά τη θερινή περίοδο, το χωριό αποτελεί επίσης τη βάση οχήματος επιφυλακής του Πυροσβεστικού Κλιμακίου Μοιρών.
Στα νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται το Φυλακείον, όπου φυλάσσονται αγάλματα, επιγραφές και γλυπτά ευρήματα από την αρχαία Γόρτυνα.
Ενορία: Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του χωριού έχει διαδραματίσει και η ενορία. Μέσα στο χωριό βρίσκεται ο Βυζαντινός ναός των Αγίων Δέκα, και ο σύγχρονος ναός του Αγίου Νεκταρίου. Στη θέση Αγία Λίμνη, στην άκρη του οικισμού είναι κτισμένο το παρεκκλήσι των Αγίων Δέκα, όπου μέσα στις στοές βρίσκονται οι τάφοι τους. Πέραν των παραπάνω, στην ενορία υπάγεται πλήθος από παρεκκλήσια και ξωκκλήσια.
Κατά την περίοδο που ήταν επίσκοπος ο Βασίλειος Μαρκάκης και μέχρι το 1945, οπότε και έγινε Μητροπολίτης Κρήτης, το χωριό υπήρξε έδρα της Eπισκοπής Γορτύνης και Αρκαδίας. Ο ίδιος δώρισε το ιδιόκτητο μέγαρο της επισκοπής στον ΕΟΤ και έκτοτε χρησιμοποιείται ως τουριστικός ξενώνας, με την ονομασία “Βασιλείου Μέλαθρον“. Τα τελευταία χρόνια στο μέγαρο είχαν εγκατασταθεί οι υπηρεσίες του Δήμου ως μια προσωρινή λύση στο πρόβλημα στέγασης.
Προσωπικότητες: Από το χωριό καταγόταν η οικογένεια επαναστατών του Μαλικούτη. Σημαντικοί οπλαρχηγοί ήταν ο Νικόλαος, ο Μιχαήλ και ο Μανούσος.
Ο ΔΗΜΟΣ ΒΙΑΝΝΟΥ
Ο Δήμος Γόρτυνας έχει έκταση 221,539 τ. χλμ. και πληθυσμό 5.563 κατοίκους. Εδρα του Δήμου είναι η Ανω Βιάννος. Δήμαρχος του Δήμου Βιάννου είναι ο κ. Παύλος Μπαριτάκης.
Ο Δήμος Βιάννου αποτελείται από τις παρακάτω16 Κοινότητες (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
Κοινότητα Ανω Βιάννου (Αγία Μονή, Αγιος Νικόλαος, Καψάλη, Κερατόκαμπος, Λουτράκι).
Κοινότητα Αγίου Βασιλείου (Αγιος βασίλειος, Λατόμια, Νέα Αρβη, Ξερόκαμπος).
Κοινότητα Αμιράς (Αμιρά, Αρμη).
Κοινότητα Αφρατίου (Αφρατί).
Κοινότητα Βαχού (Βαχός).
Κοινότητα Εμπάρου (Εμπαρος, Θωμαδιανό).
Κοινότητα Καλαμίου (Καλάμι, Αγία Παρασκευή, Κάτω Βίγλες, Σκαφίδια, Σταυριά, Συνδονία, Φαφλάγκος, Ψαρή Φοράδα).
Κοινότητα Κάτω Βιάννου (Κάτω Βιάννος, Μέση).
Κοινότητα Κάτω Σύμης (Κάτω Σύμη, Λουτράκι).
Κοινότητα Κεφαλοβρυσίου (Κεφαλοβρύση, Κρεββατάς).
Κοινότητα Μάρθας (Μάρθα).
Κοινότητα Μιλλιαράδων (Μιλλιαράδες).
Κοινότητα Ξενιάκου (Ξενιάκος, Κατωφύγι).
Κοινότητα Πεύκου (Πεύκος, Αγιος Δημήτριος, Ανω Κορνιάς, Κοκκαλαρά, Λατόμια).
Κοινότητα Συκολόγου (Συκολόγος, Ανω Βίγλα, Τέρτσα).
Κοινότητα Χόνδρου (Χόνδρος, Αγιος Ιωάννης, Δέρματος, Καστρί, Περβόλα).
Η ΑΝΩ ΒΙΑΝΝΟΣ
Η Άνω Βιάννος είναι χωριό και ομώνυμη Κοινότητα καθώς και έδρα του Δήμου Βιάννου, της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, στην Περιφέρεια Κρήτης. Η Άνω Βιάννος είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στην πλαγιά που σχηματίζουν οι πρόποδες της Δίκτης (νοτιοδυτικές πλαγιές του Αφέντης Χριστός), σε υψόμετρο 560 μέτρα, με θέα προς τον ελαιώνα της επαρχίας Βιάννου. Είναι χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βίεννος ή Βίεννα που ήταν ανεξάρτητη και αυτόνομη, και έκοβε δικά της νομίσματα που απεικόνιζαν κεφάλι γυναίκας από τη μία όψη και από την άλλη λουλούδι. Η απόστασή της από την Ιεράπετρα είναι 38 χλμ. Συχνά η Άνω Βιάννος αναφέρεται μόνο με το όνομα Βιάννος, όπως π.χ. στις πληροφοριακές πινακίδες της Τροχαίας.
Ιστορία: Η Βιάννος βρίσκεται περίπου στη θέση της αρχαίας πόλης Βίεννος ή Βίεννας η οποία βρισκόταν λίγο δυτικότερα. Οι κάτοικοί της ονομάζονταν Βιάννιοι ή Βιέννιοι. Σύμφωνα με τον Στέφανο Βυζάντιο, η Βίεννος ήταν “πόλις Κρήτης, οι μεν από Βιέννου του των Κουρήτων ενός, οι δε από της περί τον Άρην γενομένης βίας, ην ενταύθα φασίν από Ώτου και Εφιάλτου των παίδων Ποσειδώνος, και μέχρι και νυν τα καλούμενα εκατομφόνια θύεται τω Άρει”. Κατά τον ίδιο συγγραφέα, ο αρχηγός του οικισμού Βιάννος με μια μοίρα Κρητών, εγκαταστάθηκαν στην δυτική Γαλατία, όπου ίδρυσαν την νέα Βιάννο την σημερινή Vienne Isère της Γαλλίας.
Οικονομία-Υποδομές: Τα σημαντικότερα προϊόντα που παράγονται στην περιοχή είναι το λάδι, τα χαρούπια και τα γαλακτοκομικά. Το χωριό ανάμεσα στα άλλα έχει Κέντρο Υγείας, τράπεζες, ΚΕΠ, ΚΑΠΗ, νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο και Λύκειο, ταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Πολιτισμός-Αθλητισμός: Ενεργός είναι και ο πολιτιστικός σύλλογος, με το όνομα “Ο Πατούχας”, ο οποίος ιδρύθηκε το 1957. Το ίδιο όνομα έχει και η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα, η οποία αγωνίζεται στη Β΄ κατηγορία του Τοπικού Πρωταθλήματος.
Προσωπικότητες: Η Βιάννος είναι η γενέτειρα του μεγάλου Κρητικού συγγραφέα και δημοσιογράφου, επονομαζόμενου και ως πατέρα του χρονογραφήματος, ιδρυτικού στελέχους και πρώτου πρόεδρου της ΕΣΗΕΑ του Ιωάννη Κονδυλάκη.
ΗΡΑΚΛΕΙΟ, ΠΡΟΣΒΑΣΗ – ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ
ΚΤΕΛ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ – ΛΑΣΙΘΙΟΥ Α.Ε.
Το Κ.Τ.Ε.Λ. Ηρακλείου – Λασιθίου Α.Ε. διαθέτει 200 σύγχρονα λεωφορεία όλων των μεγεθών με κλιματισμό και 500 έμπειρα άτομα που είναι στη διάθεση του επιβατικού κοινού για την ασφαλή, άνετη, γρήγορη και οικονομική μεταφορά τους.
Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΚΤΕΛ Ηρακλείου – Λασιθίου Α.Ε., είναι ο κ. Εμμανουήλ Χαχλιούτης.
Για να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΚΤΕΛ Ηρακλείου-Λασιθίου κάτε κλικ στην εικόνα:
ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ
Εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΖΕΙΔΩΡΟΣ
Με την αξιοποίηση και του ιστορικού αρχείου-παρακαταθήκης,
του Teodoro Evangeloudis (1985-2023), τιμής ένεκεν
Αρχαιολόγος ΑΠΘ, Απόφοιτος Ινστιτούτου Θερβάντες
Ιστορικός ερευνητής Ρεμπέτικου Τανγκό
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Ιστορία της Ελλάδας, ιστορίας της Ευρώπης, ιστορικό αρχείο-παρακαταθήκη Teodoro Evangeloudis, Βικιπαίδεια, ιστότοποι και Σελίδες (Κοινωνικών Δικτύων) Περιφέρειας Κρήτης, Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, των Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου, καθώς και από ιδιωτικές σελίδες (Fb Pages) ή ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, τις οποίες αναγράφουμε στις επί μέρους αναφορές μας.
Σημείωση: Για όσους δημιουργούς φωτογραφιών έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε το όνομά τους. Για όσους δεν έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε την πηγή προέλευσης.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ
Ευχαριστούμε τους Εθνικούς και Περιφερειακούς Χορηγούς μας, που υποστηρίζουν αυτή τη δράση μας για την προβολή του φυσικού, πολιτιστικού και ιστορικού κάλλους της Ελλάδας.. που έχει ως στόχο το συλλογικό όφελος.
Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΙΑΣ
«Ού πολιτείαν γενέσθαι την αρίστην άνευ συμμέτρου χορηγίας” Αριστοτέλης
(Καμμία Πολιτεία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί άριστη, χωρίς την ανάλογη χορηγία)
