Ένας Πολιτισμός μπορεί να χαθεί, αν αλλοιωθούν σε μεγάλο ποσοστό στοιχεία της πολιτιστικής του ταυτότητας. Παρόλο που οι πολιτισμοί χάνονται ή μεταλλάσσονται σε πολιτισμικά μορφώματα, κάποιοι αφήνουν πίσω τους πνευματικά επιτεύγματα, ως παγκόσμια κληρονομιά!
ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ!
Το Αργεντίνικο Τανγκό είναι ένα πολιτιστικό δημιούργημα των ανθρώπων του Ριο ντε λα Πλάτα που κατέκτησε τον κόσμο! Γιατί, το Αργεντίνικο Τάνγκο δεν είναι μόνο ένας χορός, αλλά μια μορφή τέχνης, ένας ανεπτυγμένος πολιτισμός που αποτελείται από ποίηση, μουσική και χορό!
Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Το Αργεντίνικο Τανγκό είναι η συνεισφορά της Αργεντινής στον Παγκόσμιο Πολιτισμό και για το λόγο αυτό η UNESCO το 2009, το συμπεριέλαβε στη λίστα της άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας!
Εθνική ημέρα του Τανγκό στην Αργεντινή αλλά και σε όλο τον κόσμο, είναι η 11η Δεκεμβρίου κάθε έτους.
ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΕ
Το Tανγκό εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στο Μπουένος Αϊρες και το Μοντεβιδέο, ως χορευτική έκφραση μιας μουσικής που έχει τις καταβολές της στους κύκλους των Eυρωπαίων μεταναστών στις δύο αυτές πρωτεύουσες, της Αργεντινής και της Ουρουγουάης. Ο χορός αυτός εξαπλώθηκε στην Ευρώπη τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα και γρήγορα κατέκτησε Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως το Παρίσι και το Λονδίνο.
Η ορχήστρα του Vicente Greco, γύρω στο 1915, όπου διακρίνονται δύο μπαντονεόν
Στην Αργεντινή όλα μπορούν ν’αλλάξουν εκτός από το Τανγκό!
Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΗΣ ΤΑΝΓΚΟ
Κανείς μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να εξηγήσει με ακρίβεια την έννοια και την προέλευση της λέξης Τανγκό, αφού έχει τόσες πολλές έννοιες, που καθιστούν πολύ δύσκολη την ανάλυση της ακριβούς ετυμολογίας της. Μία από τις πολλές ερμηνείες αποδίδει στο Τανγκό την ονομασία του στην Πορτογαλική λέξη Tangere που σημαίνει αγγίζω ή ακουμπάω, μια λέξη που συμβαδίζει με τη στάση και την επαφή των σωμάτων στο χορό!
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ
Οπως δύσκολη είναι η ερμηνεία της ετυμολογίας του, το ίδιο συμβαίνει και με τον προσδιορισμό της γέννησής του! Αυτό οφείλεται στην έλλειψη καταγεγραμμένων στοιχείων για το Τανγκό, επειδή αυτό γεννήθηκε στις φτωχογειτονιές από ανθρώπους απλούς, χωρίς κοινωνικά και πολιτικά αξιώματα, για να τους καταγράψει η ιστορία του μέλλοντος.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ ΣΤΗΝ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ
• 1900 → Πρώϊμο Τάνγκο
• 1900 → 1920 Μεταβατική περίοδος ωρίμανσης (Τανγκομανία)
• 1920-1935→ Κυριαρχούν μουσικοί με κλασική παιδεία | Carlos Gardel
• 1935-1955 → Η μουσική στρέφεται προς το χορό (Η χρυσή εποχή)
• 1955-1983 → Τα σκοτεινά χρόνια | Περιθωριοποιείται λόγω του πραξικοπήματος, επιτρέπονταν μόνο σε παραστάσεις
• 1983-2021 → Η αναγέννηση! Το Τανγκό χορεύεται ξανά σε όλο τον κόσμο!
Η “ΧΡΥΣΗ” ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ 1935-1955
Η “Χρυσή Εποχή” του Τανγκό ήταν η περίοδος 1935-1955, η οποία συνέπεσε περίπου με την εποχή των μεγάλων ορχηστρών τζαζ στις Η.Π.Α..
Μερικές από τις πολλές δημοφιλείς ορχήστρες αυτής της περιόδου ήταν του Juan d’Arienzo (Χουάν Ντ’Αριένσο, 1900-1976, γνωστός ως el rey del compás – o βασιλιάς του ρυθμού – για τον επίμονο και σταθερό ρυθμό του), του Francisco Canaro (Φρανσίσκο Κανάρο, 1888-1964) και του Aníbal Troilo (Ανίβαλ Τρόιλο, 1914-1975).
Ξεκινώντας κατά τη Χρυσή Εποχή και συνεχίζοντας κατόπιν, πολλές ηχογραφήσεις έκαναν και οι ορχήστρες των Osvaldo Pugliese (Οβάλντο Πουλιέσε, 1905-1995) και Carlos di Sarli (Κάρλος ντι Σάρλι, 1903-1960). Ο Di Sarli είχε πλούσιο και μεγαλοπρεπή ήχο, και τόνιζε τα έγχορδα και το πιάνο σε σχέση με το μπαντονεόν, όπως στο A La Gran Muñeca και στο Bahía Blanca (Μπαϊα Βλάνκα, το όνομα της πόλης του). Ο Pugliese σταδιακά ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο ύφος, με συνθέσεις που διακρίνονταν για την ρυθμική τους πολυπλοκότητα, π.χ. στα χαρακτηριστικά του κομμάτια Recuerdo (Ρεκουέρδο, 1944) και La Yumba (Λα Ζούμπα, 1946). Η υστερότερη μουσική του Pugliese προορίζονταν περισσότερο για ακρόαση και όχι για χορό, παρόλο που χρησιμοποιείται συχνά σε επαγγελματικές χορογραφίες λόγω των δραματικών της δυνατοτήτων.
Την ίδια περίοδο, στην Ελλάδα του μεσοπολέμου γραφόντουσαν πάνω από εκατό Τανγκό κάθε χρόνο, από συνθέτες όπως ο Κώστας Γιαννίδης, ο Αττίκ, ο Μιχαήλ Σουγιούλ και πολλοί άλλοι, τραγουδισμένα από την τη Σοφία Βέμπο, τη Δανάη Στρατηγοπούλου, την Κάκια Μένδρη, τον Νίκο Γούναρη (προπάντων στην δεκαετία του 50) και άλλους.
Ο CARLOS GARDEL (ΚΑΡΛΟΣ ΓΑΡΔΕΛ) 1890-1935
Ο Carlos gardel ήταν εξαιρετικά διάσημος Αργεντινός τραγουδιστής του Τανγκό κατά το διάστημα του μεσοπολέμου. Ο θάνατός του σε αεροπορικό δυστύχημα στο απόγειο της καριέρας του, δημιούργησε την εικόνα του τραγικού ήρωα και στις δύο πλευρές του Ρίο ντε λα Πλάτα. Για πολλούς θαυμαστές του, ο Gardel ήταν η προσωποποίηση της ψυχής του Τανγκό!
Ο Carlos Gardel ήταν βαρύτονος, με αλάνθαστη μουσικότητα και δραματική έκφραση, και δημιούργησε μικρά αριστουργήματα μέσα από τις εκατοντάδες τρίλεπτων Tανγκό που ηχογράφησε στη ζωή του. Μαζί με τον μακρόχρονο συνεργάτη του, τον στιχουργό Αλφρέδο Λε Πέρα, ο Gardel επίσης έγραψε αρκετά κλασικά Τανγκό, όπως το Mi Buenos Aires querido, Amores de Estudiante, Soledad, Volver, Por una cabeza και El día que me quieras.
ΤΑ ΣΚΟΤΕΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ 1955-1983
Το 1955 είναι η χρονιά που στρατιωτικό πραξικόπημα ανέτρεψε τον Juan Peron και η αρχή μιας περιόδου αστάθειας και επεμβάσεων του στρατού στην πολιτική που κράτησε ως το 1983. Σε αυτήν την περίοδο οι μεγάλες χορευτικές ορχήστρες παρακμάζουν καί κυριαρχούν ξανά τραγουδιστές-φίρμες (Roberto Goyeneche, Susana Rinaldi και άλλοι) που συχνά επανερμηνεύουν παλιότερες επιτυχίες αλλά, όπως και στην περίοδο 1920-1935, δεν απευθύνονται σε χορευτές.
Ο σημαντικότερος συνθέτης του Τανγκό μετά την χρυσή εποχή, αλλά και ένας από τους σημαντικότερους όλων των εποχών, είναι ο Astor Piazzolla (Άστορ Πιατσόλα, 1921-1992) του οποίου τα σημαντικότερα έργα ηχογραφήθηκαν από το 1960 μέχρι τον θάνατό του το 1992. Μολονότι αρχικά συνάντησε αντίδραση στην Αργεντινή, καθώς οι συνθέσεις του θεωρήθηκαν υπερβολικά νεωτερικές, είναι πλέον καθιερωμένος σαν ένας μεγάλος μουσικός. Πάντως οι συνθέσεις του, που εισάγουν στο τανγκό στοιχεία από την τζαζ και την κλασσική μουσική, μολονότι τυχαίνουν καθολικού θαυμασμού, δεν είναι κατά κανόνα κατάλληλες για χορό και χρησιμοποιούνται για αυτόν τον σκοπό σχεδόν μονάχα σε επαγγελματικές χορογραφίες.
Στο Μπουένος Άιρες τη δεκαετία του ’70 έγιναν απόπειρες να αναμειχθεί το Tανγκό με άλλα μουσικά είδη, όπως την τζαζ και το ροκ. Ο Litto Nebbia και οι Siglo XX ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς εκπρόσωποι αυτού του κινήματος. Τα τελευταία χρόνια το Αργεντίνικο γκρουπ 020 στο άλμπουμ End of Illusions ανέμειξε ποπ-ροκ βρετανικού στυλ με Nuevo Tango.
Ο ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Ηδη από την δεκαετία του 20, πολλοί γνωστοί συνθέτες κλασικής μουσικής επηρεάστηκαν από το Τανγκό και έβαλαν στοιχεία του, σε συνθέσεις τους. Στις μέρες μας το Τανγκό έχει γίνει μέρος του ρεπερτορίου πολλών κλασικών μουσικών!
ΝΕΟ ΤΑΝΓΚΟ (NUEVO TANGO)
Οι συνθέσεις, κυρίως του Astor Piazzolla, του πιο σημαντικού συνθέτη κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, έφεραν επανάσταση στο παραδοσιακό Τάνγκο! Ενσωματώνοντας σ’ αυτό στοιχεία τζαζ και κλασικής μουσικής, δημιούργησαν το Nuevo Tango (Νέο Τανγκό).
ΤΟ ΤΑΝΓΚΟ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ
Ζευγάρι χορεύει Τανγκό σε δρόμο του σύγχρονου Μπουένος Άϊρες, στο ξαναγεννημένο και πολύ διαδεδομένο στυλ της χρυσής εποχής. Αξιοπρόσεκτα στοιχεία είναι η κοντινή αγκαλιά, η συγκέντρωση, το ντύσιμο που τονίζει το “αρσενικό” και το “θηλυκό“, και η αρμονία στην κίνηση, που κάνει το ζευγάρι να κινείται σαν μια ενιαία οντότητα.
Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΓΕΝΤΙΝΙΚΟΥ ΤΑΝΓΚΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Oταν το 1930 φτάνει για πρώτη φορά στην Αθήνα « ο Βασιλιάς του Τάνγκο» Εντουάρντο Μπιάνκο, η Ελληνική πρωτεύουσα “Τανγκοκρατείται!” Μάλιστα, η έλευση ενός κορυφαίου ξένου εκπροσώπου του Αργεντίνικου Τάνγκο έμελλε να αποτελέσει μέγα κοσμικό γεγονός. Λίγες μέρες μετά, ο Μπιάνκο θα ενσωματώσει στην ορχήστρα του τον Μιχάλη Σουγιούλ και θα παίξουν μαζί σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Από τότε, το Τάνγκο θα ενσωματωθεί στην Ελληνική μουσική μέσα από κλασικά, πια, τραγούδια και χορευτικές συνθέσεις.
Ακούγοντας σήμερα τραγούδια όπως το “Ας ερχόσουν για λίγο” του Μιχάλη Σουγιούλ, το “Ζητάτε να σας πω” του Αττίκ, “Η μαύρη Φορντ” του Μάνου Χατζιδάκι κ.α., νιώθουμε μια ιδιαίτερη μαγεία να πηγάζει από μέσα μας. Είναι τραγούδια που η πάροδος του χρόνου διπλασιάζει τα πλεονεκτήματά τους. Τα τοποθετεί σε μια απόσταση αισθητική.
Ετσι εμείς τα κρίνουμε ψυχραιμότερα, ανεπηρέαστοι από τα πάθη της εποχής που τα γέννησε. Τα θέματα, το περιεχόμενο, η μορφή αυτών των τραγουδιών και το πνεύμα τους, αποκτούν μια αντικειμενικότητα που δεν την είχαν στον καιρό τους.Ο Bianco δεν αρκέστηκε να είναι ένας ακόμα οργανοπαίχτης, ένα μέλος της ορχήστρας. Είχε τις δικές του ιδέες. Γρήγορα κατανόησε τα γούστα τού κοινού και εμπλούτισε τα Τανγκό του με Ευρωπαικό άρωμα. Έγινε έτσι ευρύτατα αποδεκτός σε όλες τις χώρες, στις οποίες εμφανίστηκε.Σχημάτισε με τον μπαντονεονίστα Juan «Bachicha» Deambroggio την “Orquesta Tιpica Bianco-Bachicha”, την οποία διηύθυνε. Συμπεριέλαβε τον κιθαρίστα Horacio Pettrorossi, τον μπαντεονίστα Mario Melfi και τον μπαντεονίστα Victor Lomuto. Τα υπόλοιπα μέλη της ορχήστρας ήταν Ευρωπαίοι..Έκαναν το ντεμπούτο τους στο “Washington Palace” το 1925. Η ορχήστρα διαχωρίστηκε το 1928 και συνέχισε σαν “orquesta tipica Eduardo Bianco. Από το 1927 μέχρι το 1931 ήταν η δημοφιλέστερη ορχήστρα στο Παρίσι.
ΜΠΑΝΤΟΝΕΟΝ → Η ΨΥΧΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ ΤΑΝΓΚΟ
Το μπαντονεόν είναι η ψυχή της μουσικής του Τανγκό! Αυτό το ασθματικό όργανο που μοιάζει με αναστεναγμό είναι άηχο χάρη σε ένα μοχλό που κλείνει τον αεραγωγό. Σχεδιάστηκε το 1854 από τον Γερμανό Χάινριχ Μπάντ στο Κρέφελντ για τη θρησκευτική μουσική! Προοριζόταν για τις φτωχικές ενορίες των εκκλησιών της Γερμανίας, που δεν είχαν τη δυνατότητα να αγοράσουν ένα εκκλησιαστικό όργανο.
Από τις φτωχές ενορίες των εκκλησιών της Γερμανίας το κρουστό αυτό όργανο, βρέθηκε στα Μπορντέλα του Μπουένος Αϊρες! Οι Γερμανοί μετανάστες το έφεραν μαζί τους στην Αργεντινή στις αρχές του 20ού αιώνα, όπου ενσωματώθηκε στη ντόπια μουσική.
Η φτώχεια και η αθλιότητα έμεινε πιστή στο μπαντονεόν, όταν αντί για τις εκκλησίες, βρέθηκε στα μπορντέλα του Μπουένος Αϊρες και εκεί με την κλαψιάρικη φωνή του, εκτόπισε γρήγορα το φλάουτο από τη μουσική του Τανγκό και του δάνεισε το μελαγχολικό, γεμάτο πόνο ύφος του.
Από αυτό το κρουστό παράγεται η μεγαλύτερη δύναμη απ’ότι από οποιοδήποτε άλλο όργανο του Τάνγκο!
QUEJAS DEL BANDONEÓN (Τα παράπονα του Μπαντονεόν) ORQUESTA του ANÍBAL TROILO
Ενα μουσικό αριστούργημα που έπρεπε να περιμένει μέχρι το 1944 για να λάβει την απόλυτη διάκριση που θα το κατέτασσε μεταξύ των γνήσιων κλασικών. Ήταν τότε που το ηχογράφησε η Orquesta του Aníbal Troilo, σε μια έκδοση που άντεξε σίγουρα στο καταστροφικό πέρασμα του χρόνου!
Αυτό το υπέροχο μουσικό κομμάτι μας μεταφέρει στην καρδιά του Μπουένος Αϊρες, τη χρυσή εποχή του Αργεντίνικου Τάνγκο!
ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΑΝΓΚΟ
..Η ραγδαία ανάπτυξη όμως της πόλης του Πειραιά, δεν πραγματοποιείται χωρίς κοινωνικό τίμημα. Πτωχεύσαντες επιχειρηματίες, φτωχοί εργάτες αποτελούν τη σκοτεινή πλευρά της ακμάζουσας Πειραϊκής κοινωνίας. Στις βιομηχανικές ζώνες, εκεί όπου υψώνονται τα φουγάρα των εργοστασίων, σύμβολα της Πειραϊκής προόδου, απλώνονται ταυτόχρονα οι πολυπληθείς εργατικές συνοικίες. Η απουσία των στοιχειωδών υποδομών, οι επιδημίες που ταλανίζουν τους κατοίκους και ο φόβος του θανάτου συνθέτουν το τοπίο της ανθρώπινης δυστυχίας. Οι εντυπωσιακές για τα Ελληνικά δεδομένα μεταβολές που συμβαίνουν στις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις της Πειραϊκής κοινωνίας στη διάρκεια μιας πεντηκονταετίας (1860-1910), έχουν ως συνέπεια την εμφάνιση μιας πολύπλοκης κοινωνικής ιεραρχίας με ευδιάκριτα τα σημάδια της κοινωνικής ανισότητας. Η βιομηχανική ανάπτυξη και η αστική συσσώρευση προκαλούν την εμφάνιση ενός κόσμου παρανομίας, που ζει και κινείται στη σκιά αυτής της ανάπτυξης. Ετσι, σε αυτά τα πλαίσια, θα γεννηθεί ο τύπος του μάγκα, και αυτή η πόλη θα γίνει η πρωτεύουσα της ρεμπέτικης κοινότητας, τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα..
Παράλληλα στις αρχές του 20ου αιώνα, σε μια κακόφημη συνοικία του λιμανιού του Μπουένος Άιρες την Μπόκα, την γενέτειρα του Τανγκό, βρίσκουν καταφύγιο χιλιάδες μετανάστες που αναζητούν μια θέση στον ήλιο, σ΄ έναν κόσμο καλύτερο. Εδώ κυριαρχεί ο νόμος του υποκόσμου, ενώ συγχρόνως ο έρωτας είναι υπηρεσία προς πώληση. Οι άνθρωποι των κατώτερων κοινωνικών τάξεων πίνουν και χορεύουν, προσπαθώντας να απωθήσουν τη μοναξιά και τη μιζέρια τους.
Το Μπουένος Άιρες ενώ το 1895 είχε 3.954.911 κατοίκους, το 1914 φτάνει τους 7.885.237 από τους οποίους το 42% είναι μετανάστες, κυρίως Ισπανοί, Ιταλοί και Εβραίοι..
Μερικές δεκαετίες αργότερα ο Αργεντινός συνθέτης – μουσικός Γκουστάβο Σανταολάγια, ο οποίος έχει τιμηθεί με δύο Οσκαρ μουσικής, κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, θα δηλώσει: “Προσωπικά νοιώθω την ύπαρξη μιας υπόγειας σύνδεσης, μεταξύ Ελλάδος – Αργεντινής, μεταξύ των δύο Πολιτισμών. Νιώθω πως η μουσική μας συγγενεύει κάπως με την δική σας και αυτήν την συγγένεια την εντοπίζω ανάμεσα στο Τανγκό και στο Ρεμπέτικο”..
Πειραιάς και Ρεμπέτικο, όπως Μπουένος Αϊρες και Τάνγκο
Teodoro Evangeloudis (Teo)
