Τα βότανα βοηθούν τον άνθρωπο να προλάβει ή να καταπολεµήσει πολλές νευρικές καταστάσεις. Έχουν ήπια και καταπραϋντική δράση. Είναι ακίνδυνα όταν χρησιµοποιούνται σωστά στις συνιστώµενες δόσεις και δεν προκαλούν κατάθλιψη, ούτε έχουν επικίνδυνες παρενέργειες. Με το πέρασµα των αιώνων έχουν αναπτυχθεί διάφορες µέθοδοι για τη χρήση των φυτών, οι οποίες απελευθερώνουν τις θεραπευτικές τους ιδιότητες και τους επιτρέπουν να δράσουν µέσα στον οργανισµό. Αφού επιλέξουµε τα κατάλληλα βότανα πρέπει στη συνέχεια να επιλέξουµε τον πιο κατάλληλο τρόπο προετοιµασίας τους.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΒΟΤΑΝΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ
Τα βότανα ανάλογα με τη δράση τους κατατάσσονται στις εξής κατηγορίες:
Αναλγητικά, ανθελμινθικά, αντιεμετικά, αντικαταρροϊκά, αντιλιθικά, αντιμικροβιακά, αντιπυρετικά, αντισπασμωδικά, αντιφλεγμονώδη, αντιχολικά, αποτοξινωτικά, αποχρεμπτικά, αρωματικά, άφυσα (αντιφυσητικά), γαλακταγωγά, γλισχρασματώδη, διεγερτικά, διουρητικά, εμετικά, εμμηναγωγά, ενισχυτικά του ανοσοποιητικού, εξομαλυντικά, επουλωτικά, εφιδρωτικά, ηπατικά, ηρεμιστικά, καρδιοτονωτικά, μαλακτικά, μαλακτικά του δέρματος, νευροτονωτικά, πικρά, προσαρμογόνα, σιελαγωγά, στηθικά, στυπτικά, τονωτικά, υπακτικά, υπνωτικά, φλογιστικά (ερεθιστικά του δέρματος), χολαγωγά, ωξυτοκικά.
ΠΩΣ ΝΑ ΤΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΕ
Ο καλύτερος τρόπος για να φυλάτε τα ξεραµένα βότανα είναι µέσα σε γυάλινα, µεταλλικά ή
κεραµικά δοχεία. Τα γυάλινα βάζα µε περιεχόµενο άλλα προϊόντα, µπορείτε να τα χρησιµοποιήσετε για τη φύλαξη των βοτάνων. Τα βάζα θα πρέπει να είναι κλειστά και σε σκοτεινό µέρος για να διατηρήσουν τα βότανα περισσότερο καιρό τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ
Ολες οι πληροφορίες που παρατίθενται σε αυτό το άρθρο για τα βότανα, έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν έχουν σκοπό να υποκαταστήσουν την ιατρική γνωμάτευση ή θεραπεία. Αν είστε έγκυος, θηλάζετε, βρίσκεστε υπό φαρμακευτική αγωγή ή αντιμετωπίζετε προβλήματα υγείας, σας προτρέπουμε ιδιαιτέρως, να απευθυνθείτε στον ιατρό σας ή σε άλλον ειδικό της υγείας, πριν κάνετε χρήση οποιουδήποτε φυτού.
Αν λαμβάνετε βότανα σε μορφή συμπληρώματος σας συνιστούμε να ακολουθείτε πάντοτε τις οδηγίες στη συσκευασία.
ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΣΚΕΥΟΣ
Η καλύτερη τσαγιέρα για να φτιάξετε αφέψηµα είναι εκείνη που είναι βερνικωµένη µε πορσελάνη. Το καλύτερο σκεύος για την ετοιµασία κάθε εγχύµατος είναι ένα δοχείο ή λεκάνη από πορσελάνη ή εµαγιέ.
ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΛΑ ΜΥΣΤΙΚΑ
Παρακάτω σας περιγράφουµε τους πιο βασικούς τρόπους για να µπορείτε να τους εφαρµόζετε εύκολα. Πρέπει να µάθετε τι είναι αφέψηµα, τι είναι έγχυµα και τι κατάπλασµα, για να µπορείτε να αξιοποιείτε όλες τις ευεργετικές τους ιδιότητες και να µην τις καταστρέφετε:
Εγχυµα: Είναι ο καλύτερος τρόπος για να φτιάξουµε ένα θεραπευτικό ρόφηµα από τα
ευαίσθητα µέρη των φυτών όπως είναι τα άνθη, τα φύλλα και οι πράσινοι βλαστοί τους όπου οι απαραίτητες ουσίες είναι εύκολα διαθέσιµες. Τοποθετούµε το βότανο µέσα σε ένα πορσελάνινο ή γυάλινο τσαγιερό. Στη συνέχεια ρίχνουµε 1 φλιτζάνι βραστό νερό για κάθε κουταλιά του τσαγιού βοτάνου που έχουµε βάλλει και το σκεπάζουµε. Το αφήνουµε εκεί από 4 µέχρι 15 λεπτά (ανάλογα με το είδος του βοτάνου) και µετά το σουρώνουµε και το χρησιµοποιούµε. Καλό είναι όση ώρα το βότανο µουλιάζει να το έχουµε σκεπασµένο για να µην εξατµίζονται πολύτιµα συστατικά του. Τα εγχύµατα πίνονται ζεστά – αυτός είναι συνήθως ο καλύτερος τρόπος για να πιει κανείς ένα θεραπευτικό ρόφηµα – ή κρύα ακόµα και µε παγάκια. Μπορούµε να τα γλυκάνουµε µε γκυκόριζα, µέλι, χαρουπόµελο, φρουκτόζη, ή και µε ακατέργαστη ζάχαρη.
Αν θέλουµε να κάνουµε έγχυµα από το φλοιό, τη ρίζα, τους σπόρους ή τη ρητίνη ενός φυτού, είναι προτιµότερο να το κάνουµε πρώτα σκόνη έτσι ώστε τα συστατικά του να είναι πιο εύκολα διαθέσιµα στο νερό.
Κρύο έγχυµα ή έµβρεγµα: Μπορούµε επίσης εναλλακτικά όταν χρησιµοποιούµε βότανα
που είναι ευαίσθητα στη θερµότητα είτε επειδή περιέχουν έλαια µε µεγάλη πτητικότητα είτε επειδή τα συστατικά τους διασπώνται σε υψηλές θερµοκρασίες να παρασκευάσουµε κρύο έγχυµα. Η αναλογία του βοτάνου προς το νερό είναι η ίδια, αλλά σε αυτή την περίπτωση πρέπει να αφήσουµε το αφέψηµα για 6 έως 12 ώρες σε ένα πήλινο δοχείο, καλά σκεπασµένο ή και σφραγισµένο. Όταν το υγρό είναι έτοιµο το στραγγίζουµε και το χρησιµοποιούµε.
Αφέψηµα: Οταν το βότανο που θα χρησιµοποιήσουµε είναι σκληρό και ξυλώδες, είναι
καλύτερα να κάνουµε αφέψηµα παρά έγχυµα, για να µπορέσουν τα διαλυτά συστατικά του βοτάνου να φθάσουν στο νερό. Οι ρίζες, τα ριζώµατα, το ξύλο, ο φλοιός, οι ξηροί καρποί και µερικοί σπόροι είναι σκληροί και τα κυτταρικά τους τοιχώµατα είναι πολύ ανθεκτικά. Ετσι για να εξασφαλιστεί η µεταφορά των δραστικών συστατικών τους στο νερό, χρειάζεται περισσότερη θερµότητα απ’ότι για το έγχυµα. Για τον λόγο αυτό βράζουµε το βότανο µέσα στο νερό. Πως το φτιάχνουµε: Ρίχνουµε σε µία κατσαρόλα µία κουταλιά του τσαγιού βότανο για κάθε φλυτζάνι νερό. Τα βότανα πρέπει να γίνονται σκόνη ή να σπάζονται σε µικρά κοµµάτια. Αν φτιάχνετε µεγάλη ποσότητα, χρησιµοποιήστε 30γρ. ξηρού βοτάνου για κάθε µισό λίτρο νερό. Το δοχείο βρασµού πρέπει να είναι γυάλινο, κεραµικό, πήλινο ή µεταλλικό επισµαλτωµένο (εµαγέ). Μην χρησιµοποιείτε ποτέ σκεύη από αλουµίνιο. Βάλτε το στη φωτιά µέχρι να βράσει και µετά αφήστε το να σιγοβράσει για όσο χρονικό διάστηµα αναφέρεται για το συγκεκριµένο βότανο ή µείγµα (συνήθως 10 έως 15 λεπτά). Αν το βότανο
περιέχει πτητικά έλαια σκεπάστε το σκεύος µε καπάκι. Στραγγίστε το ρόφηµα όσο είναι ακόµα καυτό. Το αφέψηµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί µε τον ίδιο τρόπο όπως και το έγχυµα. Όταν παρασκευάζετε ένα µείγµα που περιέχει και µαλακά και ξυλώδη βότανα, είναι προτιµότερο να φτιάξετε έγχυµα, ώστε να µην χαθούν τα πτητικά έλαια κατά τον βρασµό.
Κατάπλασµα: Χρησιµοποιείται για εξωτερική χρήση κατευθείαν πάνω στο δέρµα.
Το βότανα πρέπει να µετατραπούν σε πάστα µε την προσθήκη ζεστού νερού ή µηλόξυδου, µέχρι το µείγµα να πάρει την επιθυµητή πυκνότητα. Για να είναι ζεστό το κατάπλασµα µπορούµε να τοποθετήσουµε πάνω του µια θερµοφόρα. Είναι καλό επίσης πριν βάλλουµε το κατάπλασµα πάνω στο δέρµα να αλείψουµε πρώτα το δέρµα µε λίγο λάδι έτσι ώστε να το προστατέψει και να κάνει πιο εύκολη την αφαίρεση του καταπλάσµατος.
Καταπλάσµατα µπορούν να γίνουν µε θερµαντικά, διεγερτικά, επουλωτικά, στυπτικά και
µαλακτικά βότανα. Τα µαλακτικά καταπραύνουν και µαλακώνουν το δέρµα. Τέτοια βότανα είναι η ρίζα σύµφυτου, οι σπόροι Λιναριού, η ρίζα Αλθαίας, το αλεύρι βρώµης, οι σπόροι Κυδωνιού και ο φλοιός της Φτελιάς.
Το δένουµε µε ένα ύφασµα για µερικά λεπτά ανάλογα µε τις οδηγίες για κάθε βότανο και κάθε χρήση. Αν το φυτό έχει ήπια δράση (παράδειγµα κοπανισµένοι σπόροι λιναριού) το ακουµπάµε κατευθείαν στο δέρµα. Αν όµως έχει ερεθιστική ή όξινη δράση (όπως οι σπόροι του σιναπιού) πρέπει να το απλώνουµε σε βαµβακερό ύφασµα, που θα ακουµπήσουµε µετά (όχι πολύ σφιχτά) στο δέρµα µας, για να ελαττώσουµε έτσι τη δράση του. Σηµαντικό είναι να ξέρουµε και τι θερµοκρασία πρέπει να έχει το κατάπλασµα. Γιατί στους 50 βαθµούς χάνονται οι περισσότερες αναφλογιστικές και σπασµολυτικές ιδιότητες των φυτών. ∆ηλαδή πρέπει να το ζεσταίνουµε (άλλο βουτώντας το σε καυτό νερό, άλλο σιδερώνοντάς το σκεπασµένο µε βαµβακερό πανί) και να το ακουµπάµε στο άρρωστο σηµείο
µέχρι 5 λεπτά, αλλάζοντάς το συνέχεια (όχι να το αφήνουµε πολλή ώρα).
ΠΩΣ ΝΑ ΦΤΙΑΞΕΤΕ ΒΑΜΜΑΤΑ
• Βάλτε σ’ένα δοχείο που κλείνει καλά 120 γρ. ξηρό βότανο ψιλοκοµµένο ή αλεσµένο.
• Ρίξτε µισό λίτρο βότκα 30% (60 βαθµών) στο δοχείο και κλείστε το καλά.
• Τοποθετήστε το δοχείο σε ζεστό µέρος για 2 εβδοµάδες και κουνάτε το πολύ καλά δύο φορές την ημέρα
• Αδειάστε το µεγαλύτερο µέρος του υγρού σε άλλο δοχείο και κατόπιν ρίξτε το ίζηµα, (κατακάθι) σε ένα πανί από µουσελίνα απλωµένο πάνω από ένα µπολ.
• Στρίψτε το πανί µέχρι που να µην περιέχει άλλο υγρό. Το υπόλειµµα του βοτάνου που θα µείνει µέσα στο πανί είναι εξαιρετικό λίπασµα.
• Αδειάστε το βάµµα σε ένα σκούρο γυάλινο µπουκάλι και φυλάξτε το καλά κλεισµένο.
Τα βάµµατα χρησιµοποιούνται µε διάφορους τρόπους. Μπορούν να ληφθούν µόνα τους ή αναµειγµένα µε λίγο νερό ή ακόµα µπορείτε να τα ρίξετε σ’ένα φλιτζάνι ζεστό νερό. Ακόµα µπορείτε να ρίξετε µερικές σταγόνες βάµµατος στη µπανιέρα.
ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ
Αλλοι τρόποι χρήσης των βοτάνων είναι οι κοµπρέσες και τα χρίσµατα ή µπορούµε να πάρουµε το
αιθέριο έλαιό τους. Για τα αιθέρια έλαια βλέπε το σχετικό άρθρο μας.
Κρασί από βότανα: Μπορούµε ακόµα να φτιάξουµε έγχυµα βοτάνων σε κρασί (τονωτικό κρασί µε πολύ ευχάριστη γεύση) αφήνοντας τα βότανα να µουλιάσουν µέσα σε κρασί, ή κρασί από τα ίδια τα βότανα. Μην ξεχνάµε ότι και τα σταφύλια είναι βότανα. Όλα τα αρωµατικά φυτά κάνουν εξαιρετικό κρασί. Ιδιαίτερα ωφέλιµα θεραπευτικά κρασιά είναι από τους καρπούς του Σαµπούκου και από Tαραξάκο.
Επίσης µπορούµε να φτιάξουµε βάµµατα µε βάση το ξύδι, ή τη γλυκερίνη. Μπορούµε ακόµα να παρασκευάσουµε µόνοι µας σιρόπια, οξύµελι, ή αλοιφές.
Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ ΣΤΟ ΜΠΑΝΙΟ
Κάθε βότανο που µπορεί να ληφθεί εσωτερικά µπορεί να χρησιµοποιηθεί και στο µπάνιο.
Φυσικά µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε και βότανα που θα δώσουν στο µπάνιο ένα θαυµάσιο άρωµα.
Για χαλάρωση: Για ένα µπάνιο που θα µας χαλαρώσει µπορούµε να κάνουµε έγχυµα από άνθη λεβάντας, µελισσόχορτο, άνθη σαµπούκου ή φύλλα δενδρολίβανου.
Για ήρεμο ύπνο: Για ένα µπάνιο που θα φέρει έναν ήρεµο και θεραπευτικό ύπνο προσθέστε στο νερό ένα έγχυµα από βαλεριάνα, τίλιο ή λυκίσκο.
Για παιδιά µε προβλήµατα ύπνου, ή για µωρά που βγάζουν δόντια, δοκιµάστε χαµοµήλι ή άνθη τίλιου, γιατί τα προηγούµενα µπορεί να είναι πολύ δυνατά.
Πυρετός: Σε πυρετό ή για να βοηθήσουµε την κυκλοφορία µπορούµε να χρησιµοποιήσουµε διεγερτικά ή εφιδρωτικά βότανα, όπως καγιέν, ευπατόριο διατρητόφυλλο, τζίντζερ ή αχιλλέα.
Μπορούµε ακόµα να ρίξουµε λίγες σταγόνες αιθέριου ελαίου στο νερό του µπάνιου.
Τέλος µπορούµε αντί να παρασκευάσουµε από πριν το έγχυµα του βοτάνου να βάλουµε µια
χούφτα από το βότανο µέσα σ’ένα σακουλάκι από µουσελίνα, που θα το κρεµάσουµε στη βρύση του ζεστού νερού ώστε το νερό να τρέχει πάνω του.
Με αυτό τον τρόπο µπορούµε να κάνουµε ένα πολύ φρέσκο έγχυµα.
ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΩΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Αρκετά βότανα διατίθενται και ως συμπληρώματα διατροφής σε μορφή κάψουλας, ταμπλέτας, σκόνης, υγρά πόσιμα και σε σταγόνες, βάμμα κ.α.. Στο ηλεκτρονικό μας κατάστημα είναι διαθέσιμα βότανα ως συμπληρώματα για το καθένα από τα οποία αναγράφουμε και τις ιδιότητές του, σύμφωνα με τους κατασκευαστές και την έγκυρη διεθνή παραδοσιακή και επιστημονική βιβλιογραφία.
ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ
