Συχνότατα στην παγκόσμια ιστορία ο ρόλος των προσώπων και η ανάδειξη τους, είτε στην ηγεσία είτε ως καθοριστικών παραγόντων στις εξελίξεις των γεγονότων, ήταν θέμα διορατικότητας. Ο ρόλος της αποφασιστικότητας έχει τονισθεί επαρκώς, όμως η διορατικότητα δεν έχει τονισθεί όσο θα έπρεπε. Η αποφασιστικότητα συνδέεται με το γόητρο όπως και η ιδιαίτερη μορφή της, η σταθερότητα. Όμως και οι δύο αυτές εκφράσεις της πολιτικής ηγεσίας είναι καταδικασμένες να συμπεριλάβουν και λάθη, λάθη που κάποια στιγμή απολήγουν μοιραία. Η αυτοκαταστροφικότητα μπορεί να ελλοχεύει στην αποφασιστικότητα, όμως δεν συμβαίνει το ίδιο στην διορατικότητα.
Η ΔΙΟΡΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΟΡΟΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ
Η διορατικότητα είναι όρος βιωσιμότητας τόσο των πολιτικών προσώπων όσο και των ιδεών τους και, φυσιολογικά, πρέπει να προηγείται της αποφασιστικότητας, της εμμονής και της ευελιξίας. Δυστυχώς όμως, πλείστοι των πολιτικών και, φυσικά, και των οικονομικών παραγόντων, δεν ακούνε αυτή την σιωπηλή φωνή, αυτή την φωνή της σιγής, τις βαθύτερες εκτιμήσεις της συνείδησης.
Η ικανότητα ενός πολιτικού έπειτα από το μέγιστο της δημοσιότητας και της αναγνώρισης ή ενός επιχειρηματία έπειτα από την αντίστοιχη επιτυχία αμβλύνεται συνήθως. Η φθίνουσα απόδοση της σκέψης και της ευαισθησίας κάποια στιγμή οδηγεί την επάρκεια σε επίπεδο κατώτερο των αναγκαίων ορίων της πολιτικής ή οικονομικής βιωσιμότητας. Σε αυτό συμβάλλει η ποιότητα ζωής, η διεύρυνση των ορίων της διασκέδασης και η απίσχνανση της εργασίας του πολιτικού σε ιδέες, επικοινωνίες και αμεσότητας ύφους ζωής.
Όταν η οικονομική ή πολιτική προσωπικότητα καταντήσει νευρωνικά φτωχή, σύντομα θα γίνει παρωχημένη.
Όλοι θα συμφωνήσουμε στην ανάγκη της διορατικότητας, όμως αυτό δεν φτάνει. Πρέπει, πριν αναζητήσουμε τρόπους αφύπνισής της, να δούμε τα είδη και τις χρήσεις της για να ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε.
Στην ιστορία ισχυρή διορατικότητα εκδήλωσαν μεγάλες φυσιογνωμίες, μερικές των οποίων βέβαια είχαν πολύ αρνητικούς ρόλους για τις κοινωνίες της εποχής τους και την ανθρωπότητα.
Στις τραγωδίες του Σαίξπηρ αυτό το κράμα ιδιοτήτων αναδεικνύεται πολύ γλαφυρά. Θα αναφέρουμε εδώ ορισμένες ιστορικές περιπτώσεις διορατικότητας ασχέτως ηθικού προσήμου τους.
Ο ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΣ ΡΟΥΣΒΕΛΤ
Ένα καθοριστικό είδος διορατικότητας λειτούργησε στην επικοινωνία μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, Φραγκλίνου Ρούσβελτ, και των επιστημόνων που τον επισκέφθηκαν για να του εισηγηθούν το πρόγραμμα της ατομικής βόμβας. Ο πρόεδρος δεν καταλάβαινε τίποτε σχεδόν από τα επιστημονικά δεδομένα, όμως η διορατικότητα των επιστημόνων να του εισαγάγουν το ιστορικό παράδειγμα της αποτυχίας του Ναπολέοντα να κατακτήσει την Μ. Βρετανία, επειδή δεν άκουσε τον Φούλτον που του εισηγήθηκε την κατασκευή ατμόπλοιων, τον έπεισε. Η άμεση εντολή του για κάθε δυνατή συνδρομή άνοιξε τον δρόμο για τη συμμαχική νίκη αλλά και την σύγχρονη δυναμική των ΗΠΑ. Έτσι, εισήχθη ταχέως η ανθρωπότητα στην πυρηνική εποχή – με όλες, βέβαια, τις στρεβλώσεις και καταχρήσεις της.
Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ
Παράλληλα, η κατάρρευση της Ιαπωνίας εξαιτίας της ατομικής βόμβας, πριν την είσοδο Σοβιετικών στρατευμάτων σ’ αυτήν, κατέστησε την Ιαπωνία καταλυτικό πυλώνα της κοινοβουλευτικής Δύσης και της παγκοσμιοποίησης των αγορών, που τόσο καθοριστικά έκρινε συνδρομητικά το τέλος της εποχής του Ψυχρού Πολέμου.
Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Καθοριστική ήταν για την πορεία του Παγκόσμιου πολέμου η διορατικότητα του θεμελιωτή της Αμερικάνικης αεροπορικής πολεμικής ανάπτυξης, του Μπίλι Μίτσελ, όπου από το τέλος του πρώτου Παγκόσμιου πολέμου, διέβλεψε τον ρόλο και την εξέλιξη της αεροπορικής τεχνολογίας και, μάλιστα, σχεδόν περιέγραψε τις Αμερικανοϊαπωνικές σχέσεις, περιγράφοντας και το επεισόδιο του Περλ Χάρμπορ.
Η άσκηση της λογικής, της γνώσης, της επικοινωνίας και της διαίσθησης πρέπει να είναι καθημερινή.
Αυτό δεν είναι δυνατό να γίνει χωρίς ανάπτυξη της εσωτερικότητας και χωρίς αφετηρίες ευεξίας μη κομφορμιστικής στα ενδιαφέροντα, τα αναγνώσματα και τις ασχολίες του πολιτικού, του επιχειρηματία ή του οποιουδήποτε ουσιαστικά δρώντος.
Το ζήτημά μας όμως δεν είναι να ενθαρρύνουμε την ανάγνωση του Μιγιαμότο Μουσάσι, του Καρλ Κλαούζεβιτς ή του Σουν Τσού, ώστε η διορατικότητα να ενισχύσει τις αρνητικότητες, αλλά να τονίσουμε την ανάγκη άσκησης εκείνης της ποιότητας που θα οδηγήσει στην καλλιέργεια της αναγκαίας διορατικότητας προς την ορθή κατεύθυνση.
Γιάννης Ζήσης, Συγγραφέας (1958-2011)