ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ

ΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΤΟΥΝ ΕΡΕΙΠΕΙΑ
Οπως γράφει o Αυστριακός κλασικός φιλόλογος και Ελληνιστής Άλμπιν Λέσκυ στο βιβλίο του «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας“, “Οι θρύλοι προϋποθέτουν ερείπεια” και αυτός είναι ένας από τους λόγους που εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες συρρέουν όλο το χρόνο στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου, για να θαυμάσουν τα αξιοθέατά της, να εξερευνήσουν τα βουνά της, να απολαύσουν το απέραντο γαλάζιο που απλώνεται γύρω της και να κολυμπήσουν στις βραβευμένες παραλίες της..

Η ΑΛΛΗ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ
Ο ευλογημένος αυτός τόπος εκτός από τα πολύτιμα αγαθά, που η φύση και η ιστορία του διαθέτει, προσφέρει στους ταξιδιώτες και μία άλλη μεγάλη πρόκληση: τους ανθρώπους του και την Κρητική φιλοξενία!
Παρά τις επανελλειμένες επιδρομές που δέχτηκε τους προηγούμενους αιώνες ο Νομός Λασιθίου όπως και ολόκληρη η Κρήτη, από διαφόρους εισβολείς, οι οποίοι προσπάθησαν να την αφανίσουν, δεν κατάφεραν να υποτάξουν τον λαό της, ούτε να σβήσουν τον αστείρευτο πολιτισμό της.
Στη φωτογραφία η Μονή Καψά της Κοινότητας Περιβολακίων του Δήμου Σητείας, στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου (Βικιπαίδεια).

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου έχει έκταση 1827 τ. χλμ. και πληθυσμό 76.319 κατοίκους. Είναι η ανατολικότερη Περιφερειακή Ενότητα της Κρήτης. Βρέχεται από θάλασσα στις τρεις πλευρές του, από το Κρητικό πέλαγος βόρεια, το Καρπάθιο ανατολικά και το Λιβυκό πέλαγος νότια, και συνορεύει δυτικά με τον νομό Ηρακλείου, έχοντας ως φυσικό σύνορο την οροσειρά Δίκτη. Πρωτεύουσά της είναι ο Άγιος Νικόλαος. Το έδαφός της είναι κυρίως ορεινό, με την οροσειρά Δίκτη (2148 μ.) ή Λασιθιώτικα όρη που κυριαρχεί στα δυτικά. Μια δεύτερη οροσειρά, τα Στειακά όρη, βρίσκονται στα ανατολικά του νομού.
Κοιλάδες με ελαιόδενδρα υπάρχουν πολλές, με τις δύο μεγαλύτερες στην Ιεράπετρα και τη Νεάπολη, (κοιλάδα Μιραμπέλου), κι άλλες μικρότερες ανάμεσα στα βουνά, συχνά κοντά στα παράλια.
Υπάρχουν πολλά οροπέδια,το μεγαλύτερο είναι το οροπέδιο του Λασιθίου και το οροπέδιο του Καθαρού, στην Κοινότητα Κριτσάς του Δήμου Αγίου Νικολάου. Φαράγγια επίσης υπάρχουν αρκετά με πιο εντυπωσιακό αυτό του Χα (στο 24ο χιλιόμετρο Αγίου Νικολάου-Ιεράπετρας στην πλαγιά Παπούρα).
Η ακτογραμμή της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου είναι ποικίλη με ένα μεγάλο κόλπο (Μιραμπέλου), μια λιμνοθάλασσα (Βουλισμένη Αγίου Νικολάου) εκτεταμένες παραλίες, μικρά και μεγάλα λιμάνια στο βορρά (Ελούντας, Σητείας, Πόρου και Φανερωμένης), τα λιμάνια Γκράντε, Καρούμπι και Ζάκρος στα δυτικά και στα νότια Μακρυγιαλός και Καλά Νερά.
Τα ακρωτήρια της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου είναι του Αγίου Ιωάννη, Φανερωμένης, Σίδερου (Αγίου Ισιδώρου), Ζάκρου και Πλάκα.
Τα νησιά που ανήκουν στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου καταλαμβάνουν συνολική έκταση 28,58 τ. χλμ. και είναι πολλά και ενδιαφέροντα, το καθένα για δικό του λόγο. Η Σπιναλόγκα, το νησί ενετικό οχυρό, οι Άγιοι Πάντες που είναι καταφύγιο των Κρητικών αιγάγρων (κρι κρι), η Κολοκύθα, η Ψείρα, οι Διονυσάδες με αρχαία ευρήματα, η Ελάσα, το Κουφονήσι, η Χρυσή (Γαϊδουρονήσι), με ένα ενδημικό είδος κέδρου κ.α..

ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Αντιπεριφερειάρχης της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου είναι ο κ. Ιωάννης Ανδρουλάκης.
Η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου διαιρείται σε 4 Δήμους τους εξής: Δήμος Αγίου Νικολάου, Δήμος Ιεράπετρας, Δήμος Σητείας και Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου. Οι 4 Δήμοι διαιρούνται σε 8 Δημοτικές Ενότητες, 6 Δημοτικές Κοινότητες με 83 Τοπικές Κοινότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 336 συστατικούς οικισμούς.

ΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Ο Δήμος Αγίου Νικολάου έχει έκταση 511,99 τ. χλμ. και πληθυσμό 27.074 κατοίκους. Έδρα του Δήμου είναι ο Άγιος Νικόλαος και ιστορική έδρα η Νεάπολη.
Δήμαρχος του Δήμου Αγίου Νικολάου είναι ο κ. Εμμανουήλ Μενεγάκης.
Περιλαμβάνει τις εξής 3 Δημοτικές Ενότητες: Αγίου Νικολάου, Βραχασίου και Νεαπόλεως.
Οι 3 Δημοτικές Ενότητες περιλαμβάνουν 25 Τοπικές Κοινότητες με 124 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί Οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Αγίου Νικολάου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίου Νικολάου (Αγιοι Πάντες, Αγιος Νικόλαος, Ατζιμπράγα, Ελληνικά, Κατσίκια, Κερατίδια, Μικρονήσιον {νησίς}, Ξηρόκαμπος, Πίσσιδος), Ελούντας (Αγία Παρασκευή, Επάνω Ελούντα, Επάνω Πιλαί, Σπιναλόγκα {νησίδα}, Κάτω Ελούντα, Κάτω Πιναί, Μαυρικιανόν, Σχίσμα), Κριτσάς (Αμμουδάρα, Βαθύ, Θεολόγος, Καθαρόν, Κάλυβος, Κριτσά, Μαρδάτιον, Ρούσα Λίμνη, Τάπαι), Βρουχά (Βρουχάς, Μυρωνηκίτας, Πλάκα), Εξω Λακκωνίων (Βλάχηδες, Εξω Λακκώνια, Καρτέρηδες, Μαρνέλληδες, Πεπόνηδες, Φιορέτζηδες), Εξω Ποτάμων (Αργυρό Νερό, Εξω Ποτάμοι, Μέσα Ποτάμοι, Ρουσσακιανά), Ζενίων (Αδριανός, Αμυγδάλοι, Ανω Αμυγδάλοι, Ζένια, Ρουσσαπιδιά), Καλού Χωρίου (Βρυονήσι, Ιστρον, Καλόν Χωρίον, Πύργος, Φορτί), Κρούστας (Κρούστα), Λιμνών (Αγία Πελαγία, Αγιος Ιωάννης, Δράκος, Δύο Πρίνοι, Καλός Λάκκος, Λίμναι), Λούμα (Επάνω Λούμας, Κάτω Λούμας, Κάτω Σέλλες, Σέλλαι), Μέσα Λακκωνίων (Κακοκάμωται, Μαρχιέλαιον, Σχίσμα, Φλαμουριανά, Χαμηλόν), Πρίνας (Πρίνα), Σκινιά (Αγιος Γεώργιος, Βάλτος, Βλιχάδια, Σκινιάς, Χονδροβολάκκοι).
2. ΔΕ Βραχασίου: Περιλαμβάνει την Κοινότητα Βραχασίου (Αγία Βαρβάρα, Αυγό {νησίδα}, Βραχάσιον, Επάνω Σίσιον, Κουρτσινιανός, Μίλτος, Παραλία Μιλάτου, Πύργος, Σελινάρι, Σίσιον).
3. ΔΕ Νεαπόλεως: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Νεαπόλεως (Αγιος Νικόλαος, Αδραβάστος, Αμυγδαλέα, Δίλακκος, Κουδούμαλος, Κουρούναι, Μακρυγέννησα, Νεάπολις, Νισπήτας, Νοφαλιάς, Ξηρά Ξύλα, Πατσόπουλος, Παράμπελα, Περονίδες, Πέτρος, Ρωμανός, Σούβλος, Φινοκαλιά), Αγίου Αντωνίου (Αμυγδαλόλακκος, Ανώγεια, Κουνάλιον, Τσαμπίον, Φραθιάς), Βουλισμένης (Βουλισμένη, Ξηρολίμνη), Βρυσών (Βρύσαι, Γιοφύρι, Δρασύ), Καρυδίου Μιραμπέλου (Καρύδιον, Μονή Αρετίου), Καστελλίου Φουρνής (Καστέλλιον), Λατσίδας (Αγόροι, Ζούρβα, Λατσίδα), Νικηθιανού (Νικηθιανός, Πλτυπόδιον), Φουρνής (Δοριαί, Σύρμεσον, Φουρνή, Χαυγάς), Χουμεριάκου (Αγιος Κωνσταντίνος, Χουμεριάκος).

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο Άγιος Νικόλαος βρίσκεται στη βόρεια ακτογραμμή της Κρήτης, στη δυτική πλευρά του κόλπου του Μιραμπέλου. Εχει πληθυσμό 11.421 κατοίκους και είναι η πρωτεύουσα του Δήμου Αγίου Νικολάου. Είναι κτισμένος πάνω σε πέντε λόφους, δίπλα στις εκβολές του χείμαρρου Ξεροπόταμος και γύρω από μία μικρή λίμνη, η οποία πιθανολογείται ότι ήταν κρατήρας παλαιού ηφαιστείου. Η Λίμνη Βουλισμένη είναι μια μικρή λιμνοθάλασσα στο κέντρο της πόλης η οποία συνδέεται με το λιμάνι της πόλης με ένα κανάλι που ανοίχθηκε κατά το έτος 1870.
Ιστορία-Ονομασία: Η περιοχή του Αγίου Νικολάου κατοικούταν κατά την αρχαιότητα, οπότε και λεγόταν Καμάρα. Κατά την Eνετική περίοδο διέθετε κάστρο, γνωστό και ως Κάστρο Μιραμπέλου, όμως ο οικισμός ερήμωσε κατά την Οθωμανική εποχή, για να αρχίσει να κατοικείται ξανά τον 19ο αιώνα. Η ονομασία της πόλης προήλθε από το βυζαντινό εκκλησάκι που βρίσκεται στον όρμο Αγίου Νικολάου. Παλαιότερα ονομαζόταν Μαντράκι, καθώς υπήρχαν πολλές μάντρες με κατσίκια που ξεχειμώνιαζαν. Άλλη γνωστή ονομασία, που ακόμα χρησιμοποιούν οι κάτοικοι των γύρω χωριών, είναι Γιαλός.
Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στη θέση της αρχαίας Λατούς προς Καμάρα, επίνειο της Λατούς Ετέρας (σημαντική ορεινή πόλη των Δωριέων, 3,5 χιλιόμετρα βόρεια της Κριτσάς). Οι δύο πόλεις αποτελούσαν μια διοικητική ενότητα τον 3ο π.Χ αιώνα, λάτρευαν την ίδια θεότητα, την Ειλειθυία, προστάτιδα των τοκετών κι είχαν ενιαία νομίσματα που από το ένα μέρος εικόνιζαν την Ειλειθυία ή την Άρτεμη κι από το άλλο τον Ερμή με τη λέξη ΛΑΤΙΩΝ. Οι πολίτες της Λατούς προς Καμάρα ονόμαζαν τους εαυτούς τους Καμαρίτες.
Η Λατώ προς Καμάρα, ως λιμάνι, αναπτύχθηκε την περίοδο αυτή πληθυσμιακά και οικονομικά ενώ αντίθετα η Λατώ άρχισε να φθίνει. Από την περίοδο αυτή έχουν ανευρεθεί αγάλματα, επιγραφές και πολλοί τάφοι στην περιοχή του ποταμού. Τα κτερίσματα των τάφων αρκετά από τα οποία είναι ενδιαφέροντα, εκτίθενται στο αρχαιολογικό Μουσείο.
Την πρώτη Βυζαντινή περίοδο εξακολουθούσε να υπάρχει ως αξιόλογη πόλη , η Επισκοπή Καμάρας , όπως αναφέρεται στο Συνέκδημο από τον Ιεροκλή.
Οικονομία: Η οικονομία της περιοχής βασίζεται στον τουρισμό, στην καλλιέργεια ελιάς και στη μη σταβλισμένη κτηνοτροφία. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της πόλης είναι η λίμνη Βουλισμένη και οι πολλές όμορφες και πεντασκάθαρες παραλίες της, οι οποίες συχνά πιστοποιούνται για την καθαριότητα και τις παροχές τους.
Κλίμα: Ο Άγιος Νικόλαος παρουσιάζει θερμά καλοκαίρια και πολύ ήπιους χειμώνες. Το κλίμα της περιοχής είναι εύκρατο, με ξηρό και θερμό καλοκαίρι.
Αξιοθέατα: Η Σπιναλόγκα (οχυρωμένο νησί το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως λεπροκομείο), η Μαρίνα του Δήμου Αγίου Νικολάου (όπου διοργανώνονται ιστιοπλοϊκοί αγώνες), το Κέρας της Αμάλθειας (ένα γλυπτό που κατασκευάστηκε από τους ντόπιους αναγνωρισμένους καλλιτέχνες αδελφούς Σωτηριάδη), η Αρπαγή της Ευρώπης (ένα άγαλμα 4 μ. που είχε σχεδιάσει ο βραβευμένος σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος και φιλοτέχνησαν οι γλύπτες Νίκος και Παντελής Σωτηριάδης), η πλατεία Νεάρχου (όπως ονομάζεται η παλαιότερη πλατεία ΚΤΕΛ, είναι σχεδιασμένη με ψηφιδωτά θαλάσσια μοτίβα, από την αρχιτέκτονα Μάρω Δαγιάντη), οι σκάλες της πόλης (είναι αρκετά ενδιαφέρουσες καθώς η πόλη είναι κτισμένη σε λόφους οι σκάλες είναι χαρακτηριστικό γνώρισμά της, με αρκετούς αρχιτέκτονες της περιοχής να έχουν σχεδιάσει από μία), η Κιτροπλατεία (μια πλατεία με μικρή παραλία, από την οποία ξεκινάει πετρόχτιστος πεζόδρομος που ακολουθεί την ακτογραμμή και καταλήγει στη Μαρίνα. Το όνομά της προέρχεται από το εμπόριο των κίτρων καθώς από αυτήν την παραλία κι εξαιτίας του βάθους της, μπορούσαν να φορτώσουν τα εμπορικά καΐκια προτού ακόμα η πόλη αποκτήσει λιμάνι ), ο λόφος του Αγίου Χαραλάμπους (δίπλα στην ομώνυμη εκκλησία ένα αλσύλλιο από πεύκα με μια παλιά υδατοδεξαμενή στην οροφή της οποίας φύονται δύο πεύκα), τα νησάκια Αγίων Πάντων και Φάρου (είναι ένα παράδειγμα στην Φυσική Ιστορία καθώς, ενώ απέχουν ελάχιστα μέτρα το ένα από το άλλο, τα είδη της πανίδας και χλωρίδας που φιλοξενούν έχουν εξελιχθεί διαφορετικά. Στο νησί των Αγίων Πάντων έχουν μεταφερθεί από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα κρητικοί αίγαγροι, τα Κρι Κρι, προκειμένου να διατηρηθεί καθαρό το είδος).
Ένα πάρκο επίσης με πεύκα και αλμυρίκια πάνω από τη Λίμνη Βουλισμένη προσφέρει πανοραμική θέα της πόλης. Από το πάρκο αυτό ξεκινά ένα πετρόχτιστο μονοπάτι, ελίσσεται ανάμεσα στα δένδρα και καταλήγει στη Νότια πλευρά της Λίμνης, εκεί όπου δένουν μικρά σκάφη αλιείας.
Αθλητισμός: Στον Αγιο Νικόλαο εδρεύουν πολλοί Αθλητικοί Σύλλογοι όπως, ο Αθλητικός Όμιλος Αγίου Νικολάου (ΑΟΑΝ) – Ποδόσφαιρο / Μπάσκετ, ο Ναυτικός Όμιλος Αγίου Νικολάου (ΝΟΑΝ), ο Αθλητικός Όμιλος Λασιθίου (ΑΟΛ), ο Ποδηλατικός Όμιλος Αγίου Νικολάου (ΠΟΑΝ), Ιστιοπλοϊκός Όμιλος Αγίου Νικολάου (ΙΟΑΝ) και Νέοι Αθλητικού Ομίλου Αγίου Νικολάου (ΝΑΟΑΝ) Τμήμα Αντισφαίρισης.

Η ΛΙΜΝΗ ΒΟΥΛΙΣΜΕΝΗ
Η Λίμνη Βουλισμένη είναι μια μικρή λιμνοθάλασσα στο κέντρο της πόλης του Αγίου Νικολάου. Η λίμνη συνδέεται με το λιμάνι της πόλης με ένα κανάλι που ανοίχθηκε το 1870.
Αξιοθέατα: Ένα πάρκο με πεύκα και αλμυρίκια πάνω από τη Λίμνη προσφέρει πανοραμική θέα της πόλης. Από το πάρκο αυτό ξεκινά ένα πετρόχτιστο μονοπάτι, ελίσσεται ανάμεσα στα δένδρα και καταλήγει στη Νότια πλευρά της Λίμνης, εκεί όπου δένουν μικρά σκάφη αλιείας.
Η Σπιναλόγκα, οχυρωμένο νησί το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως λεπροκομείο. Πλέον κάποια από τα κτίρια και σπίτια της σώζονται ως αρχαιολογικοί χώροι και υπάρχουν τουριστικά γραφεία που μεταφέρουν τους τουρίστες με βάρκα στο νησί από την Ελούντα, την Πλάκα και τον Άγιο Νικόλαο και εκεί γίνεται η ξενάγησή τους στα συγκεκριμένα σημεία του νησιού που επιτρέπεται η πρόσβαση.
Η Μαρίνα του Δήμου Αγίου Νικολάου όπου διοργανώνονται ιστιοπλοϊκοί αγώνες. Το κέρας της Αμάλθειας, ένα γλυπτό που έχει κατασκευασθεί από τους ντόπιους, αναγνωρισμένους καλλιτέχνες αδελφούς Σωτηριάδη, έχει στηθεί σε ένα πετρόχτιστο αίθριο παραθίν αλός, έτσι ώστε να έχει φόντο τον κόλπο του Μεραμβέλου και το νησάκι των Αγίων Πάντων.
Πολλοί αρχαίοι μύθοι αναφέρουν τη Λίμνη, οι αρχαιότεροι από τους οποίους θέλουν τις θεές Αθηνά και Άρτεμη να λούζονται σε αυτή.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (fs).

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΛΑΤΩ
Η Λατώ ήταν μία από τις δύο αρχαίες ομώνυμες πόλεις της Κρήτης, καλούμενη επί Ρωμαιοκρατίας Λατώ η Ετέρα, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται περίπου 3 χλμ. από το χωριό Κριτσά, στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου. Η πόλη ήταν κτισμένη σε σημείο το οποίο προσέφερε αμυντική κάλυψη, έχοντας θέα προς τον κόλπο Μιραμπέλου, μεταξύ δύο κορυφών που αποτέλεσαν τις δύο ακροπόλεις της. Αν και η πόλη πιθανόν να προϋπήρχε της άφιξης των Δωριέων, εντούτοις τόσο το όνομα, όσο και η αμυντική μεσόγεια θέση της, αποδεικνύουν την ίδρυσή της από τους Δωριείς. Τα δε ερείπια αυτής χρονολογούνται από την Δωρική περίοδο (5ος και 4ος αιώνας π.Χ.).
Η πόλη καταστράφηκε περίπου το 200 π.Χ., όμως το επίνειό της, Λατώ η προς Καμάρα που βρίσκεται κοντά στον Άγιο Νικόλαο, χρησιμοποιούνταν και κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στο νησί.
Ονομασία: Αναφορικά με την ονομασία της πόλης υπάρχουν προτάσεις ότι ονομάστηκε από την θεά Λητώ (η Δωρική μορφή του ονόματος της θεάς ήταν Λατώ), και αναφέρεται σε πινακίδες Γραμμικής Β ως RA-TO. Στην αρχαία Λατώ επίσης κυκλοφόρησαν νομίσματα που απεικόνιζαν τη θεά Ειλείθυια η οποία φαίνεται να ήταν η σημαντικότερη θεά της πόλης.
Ενδιαφέροντα στοιχεία: Ο Νέαρχος, ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γεννήθηκε στη Λατώ. Η ναυτιλιακή εταιρία ΑΝΕΚ Lines είχε ονομάσει ένα από τα πλοία της Λατώ, από την αρχαία αυτή πόλη. Στη Λατώ, γυρίστηκε ένα από τα επεισόδια της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς Καρτ Ποστάλ, η οποία βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Βικτόριας Χίσλοπ. 
Φωτογραφία: Νίκος Δάσκαλος (Βικιπαίδεια).

Ο ΚΟΛΠΟΣ ΜΙΡΑΜΠΕΛΟΥ ή ΜΕΡΑΜΒΕΛΟΥ
Ο κόλπος Μιραμπέλου ή Μεραμβέλου, βρίσκεται στο Κρητικό πέλαγος, στην Ανατολική Κρήτη. Η θέση του κόλπου έπαιξε σημαντικό ρόλο για την προϊστορική αποίκηση της Κρήτης. Τα παράλια του κόλπου ήταν γνωστά για την εξέλιξη της μεταλλουργίας χαλκού την περίοδο του 3000 π.Χ.. Την ύστερη Μινωική περίοδο ιδρύθηκαν πόλεις στα υψώματα περιμετρικά του κόλπου, εποπτεύοντας τον, μεταξύ των οποίων το αρχαίο Καρφί. Μετά την άφιξη των Δωριέων ιδρύθηκαν και άλλοι οικισμοί σε λόφους και κορυφές που επόπτευαν τον κόλπο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου οικισμού να αποτελεί η αρχαία πόλη της Λατούς.
Φωτογραφία: Αποψη του κόλπου Μιραμπέλου από τον Πλάτανο (Βικιπαίδεια).

Η ΕΛΟΥΝΤΑ
Η Ελούντα είναι Κοινότητα του Δήμου Αγίου Νικολάου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης. Είναι ένας παγκοσμίως γνωστός παραθαλάσσιος, δημοφιλής, τουριστικός προορισμός και θέρετρο και φιλοξενεί συχνά διάσημα πρόσωπα τόσο από το εξωτερικό, όσο και από το εσωτερικό. Η απόσταση Αγίου Νικολάου – Ελούντας είναι 12 χλμ. περίπου. Ο δρόμος που ακολουθεί την ακτή, καθώς ανεβαίνει προς την κορυφή ενός μικρού βουνού, συνδέεται επαρκώς με το ευρύτερο οδικό επαρχιακό δίκτυο Ελούντας – Αγίου Νικολάου. 
Η Κοινότητα της Ελούντας περιλαμβάνει τους οικισμούς Αγία Παρασκευή, Επάνω Ελούντα, Επάνω Πινές, Κάτω Ελούντα, Κάτω Πινές, Μαυρικιανό και Σχίσμα, ο δε πληθυσμός της πληθυσμός της είναι 4.785 κάτοικοι.
Στην Ελούντα βρίσκεται ένα από τα ιστορικότερα μνημεία της Ελλάδος, το νησί της Σπιναλόγκας, το οποίο βρίσκεται απέναντι από την γραφική Πλάκα και σε ακτίνα 4 χλμ. από την κεντρική περιοχή. Το νησί της Σπιναλόγκας ήταν ένα από τα οχυρότερα σημεία της Κρήτης και μία από τις τελευταίες εστίες αντίστασης κατά τον Ενετοτουρκικό Πόλεμο του 1645-1669, καθώς και καταφύγιο των κατοίκων των γύρω περιοχών. Η Σπιναλόνγκα δέχεται ημερησίως περίπου 5 με 7 χιλιάδες επισκέπτες, οι οποίοι μεταφέρονται ως εκεί ακτοπλοϊκά. Το αποκαλούμενο απλώς “νησί” φωταγωγείται και είναι υποψήφιο προς ένταξη στα μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Η ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ
Η Σπιναλόγκα ή Καλυδώνα είναι ένα μικρό νησί με έκταση 0,100 τ. χλμ., το οποίο κλείνει από τα βόρεια τον κόλπο της Ελούντας στον Δήμο Αγίου Νικολάου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου Κρήτης. Οχυρώθηκε άριστα από τους Βενετούς τόσο από κατασκευαστικής και αρχιτεκτονικής άποψης, όσο και από απόψεως αισθητικής του όλου τοπίου που και σήμερα ακόμη διατηρεί την ομορφιά του.
Ιστορία: Ο Ενετός χαρτογράφος Βιντσέντσο Κορονέλλι υποστηρίζει πως η Σπιναλόγκα δεν ήταν πάντα νησί, αλλά ήταν φυσικά ενωμένη με την γειτονική χερσόνησο Κολοκύθα. Αναφέρει πως το 1526, οι Ενετοί κατέστρεψαν μέρος της χερσονήσου και δημιούργησαν το νησί. Λόγω της τοποθεσίας του το νησί ήταν ήδη οχυρωμένο από την αρχαιότητα προκειμένου να προστατευθεί η είσοδος στο λιμάνι της αρχαίας πόλης Όλους.
Ετυμολογία: Το αρχαίο του όνομα ήταν Καλυδών, αλλά μετά την κατάληψή του από τους Ενετούς, λόγω του ότι άκουγαν συνέχεια την κρητική έκφραση “Στην Ελούντα“, δεν μπορούσαν να καταλάβουν και έτσι, παρακούοντας, το πρόφεραν στα λατινικά “Spina Lunga” (προφορά: σπίνα λούνγκα), που σημαίνει «μακρύ αγκάθι». Έτσι με την παράφραση, το νησάκι πήρε την σημερινή του ονομασία.

Η ΚΡΙΤΣΑ
Η Κριτσά είναι ιστορικός παραδοσιακός οικισμός και έδρα ομώνυμης Κοινότητας του Δήμου Αγίου Νικολάου, της Περιφερεριακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης και είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κάστελλος σε υψόμετρο από 330 μ. – μέχρι 365 μ.. Εχει 1.296 μόνιμους κατοίκους. Η Κοινότητα εκτός από την έδρα της περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αμμουδάρα, Βαθύ, Θεολόγος, Καθαρόν, Κάλυβος, Μαρδάτι, Ρούσσα Λίμνη και Τάπες με συνολικό πληθυσμό 2.637 κατοίκους.
Γεωγραφία: Ολόκληρος ο οικισμός διαθέτει ευρεία εποπτεία στο άμεσο και το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον, σε μεγάλο ελαιόφυτο κάμπο ανατολικά και στη συνέχεια στον κόλπο του Μεραμπέλλου και στα Σητειακά βουνά στο βάθος του ορίζοντα. Η οργανική οικιστική του ανάπτυξη στη διάρκεια των τελευταίων αιώνων του προσέδωσε σταδιακά ένα σκορπιοειδές σχήμα, που είναι ακόμη ευδιάκριτο από τη διαδρομή προς τον γειτονικό οικισμό του Κρούστα. Απέχει 9 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο, την έδρα του ομώνυμου Δήμου και 6 χλμ. από τον γειτονικό Κρούστα. Η διαδρομή αυτή μέσα από τους πλούσιους ελαιώνες του κάμπου και στη συνέχεια από την περιοχή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, εμπλουτισμένη με πλούσιες οπτικές φυγές στον κόλπο του Μεραμπέλου και τον ορίζοντα των βουνών ανατολικά, αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιηγήσεις για εποχούμενους και περιπατητές. Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Κριτσάς
Ιστορία: Αποτελεί το ιστορικό αγροτοκτηνοτροφικό κέντρο του Δήμου Αγίου Νικολάου και αναμφίβολα αποτέλεσε Μητρική Γη της σημερινής πόλης του Αγίου Νικολάου που δημιούργησαν κάτοικοί της, μαζί με κατοίκους και αρκετών γειτονικών οικισμών του Μεραμπέλου. Ο πληθυσμός της στη διάρκεια της θερινής περιόδου αυξάνεται από την παρουσία των ετεροδημοτών Κριτσωτών που την επισκέπτονται για να επανασυνδεθούν με τις εμπειρίες και τις μνήμες του τόπου τους.

Η ΠΛΑΚΑ
Η Πλάκα είναι παραθαλάσσιο χωριό της Κοινότητας Βρουχά του Δήμου Αγίου Νικολάου, της Περιφερειακής Ενότητος Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης. Το χωριό έχει πληθυσμό 94 κατοίκους. Απέχει 16 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 5 μ.. Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.

ΤΟ ΙΣΤΡΟΝ
Το Ίστρον είναι οικισμός της Κοινότητος Καλού Χωριού του Δήμου Αγίου Νικολάου Κρήτης, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης. το χωριό έχει πληθυσμό 665 κατοίκους. Tο Ίστρον δημιουργήθηκε μετά την αποπεράτωση του βόρειου οδικού άξονα Κρήτης στο σημείο και αναγνωρίστηκε ως οικισμός το 1971, ο οποίος εντάχθηκε στην κοινότητα Καλού Χωρίου. Απέχει 10 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Το όνομά του το πήρε από την αρχαία πόλη Ιστρών ή Ίστρος, η οποία βρίσκεται κοντά στο Καλό Χωριό.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (Theo Dorotheou).

ΤΟ ΒΡΑΧΑΣΙ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Το Βραχάσι είναι ορεινό παραδοσιακό χωριό και έδρα της Κοινότητας και Δημοτικής Βραχασίου, του Δήμου Αγίου Νικολάου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 311 κατοίκους. Βρίσκεται ανατολικά του Ηρακλείου και ΒΔ από τον Άγιο Νικόλαο. Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στη νότια πλαγιά του βουνού Αναύλοχος, σε υψ. 360 μέτρων, στο 46ο χλμ. της (παλιάς) εθνικής οδού Ηρακλείου – Αγ. Νικολάου. Η ονομασία του χωριού φαίνεται να αποτελεί παράγωγο της λέξης βράχος.
ΙΣΤΟΡΙΑ: Λόγω θέσης αποτελούσε συχνά κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα θέατρο συγκρούσεων ανάμεσα στους Κρητικούς επαναστάτες και τις οθωμανικές δυνάμεις. Αποτελεί γενέτειρα του, οπλαρχηγού της επανάστασης του 1866, Κωνσταντίνου Σφακιανάκη και του Ιωάννη Σφακιανάκη, ιατρού και πολιτικού που διετέλεσε επικεφαλής της πρώτης Εκτελεστικής Επιτροπής της Κρητικής Πολιτείας. Από το 2011, μετά την εφαρμογή του Προγράμματος Καλλικράτης, ανήκει ώς Κοινότητα Βραχασίου στον διευρυμένο Δήμο Αγίου Νικολάου. Κοντά στο Βραχάσι βρίσκονται τα απομεινάρια του μοναστηρίου του Αγίου Γεωργίου Βραχασιώτη, από το οποίο σώζεται μόνο ο κύριος ναός.
Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΒΡΑΧΑΣΙΟΥ: Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Βραχασίου περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αγία Βαρβάρα, Επάνω Σίσι, Καρτσιανός, Πύργος, [Σελλινάρι Λασιθίου | Σελινάρι] και Σίσι, την νησίδα Αυγό, όπως και σήμερα τους οικισμούς της τέως Κοινότητος Μιλάτου, Μίλατος και Παραλία Μιλάτου. Ο συνολικός πληθυσμός της Κοινότητας Βραχασίου ανέρχεται σε 1932 κατοίκους.
Φωτογραφία: Άποψη του Βραχασίου σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αι. (Βικιπαίδεια)

Η ΜΙΛΑΤΟΣ
Η Μίλατος Λασιθίου είναι χωριό του Δήμου Αγίου Νικολάου, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης και ανήκει σήμερα στην Κοινότητα Βραχασίου. Το όνομά της πιθανολογείται ότι έχει σχέση με την αρχαία Μίλητο στη Μικρά Ασία. Το ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα συμπεριλαμβάνει τη νησίδα Αυγό και την Παραλία Μιλάτου. Στη Μίλατο έγραψε πολλά από τα μυθιστορήματά της η Ελληνίδα συγγραφέας Λιλή Ζωγράφου.
Ονομασία: Το όνομα του χωριού προέρχεται από το όνομα της αρχαίας πόλης Μιλάτου. Η Μίλατος αναφέρεται στην Ιλιάδα, ότι έστειλε πολεμιστές με αρχηγό τον Ιδομενέα. Ο Στράβων αναφέρει ότι είναι η μητρόπολη της Μιλήτου, την οποία αποίκησε, ο αδελφός του Μίνωα, Σαρπηδών. Η Μίλατος καταστράφηκε από την πρώην σύμμαχό της Λυττό. Η θέση της αρχαίας πόλης δεν είναι επ’ακριβώς γνωστή. Ο Στέφανος Ξανθουδίδης ανέσκαψε το 1919 μερικούς τάφους της υστερομινωικής περιοχής ΙΙΙ (1300-1220 π.Χ.).
Το Σπήλαιο της Μιλάτου: Η Μίλατος είναι γνωστή κυρίως από το ιστορικό Σπήλαιο της Μιλάτου. Κατα την επανάσταση των Κρητών εναντίον των Oθωμανών (1823) είχαν κρυφτεί στο σπήλαιο δύο χιλιάδες γυναικόπαιδα. Ο Tουρκοαιγυπτιακός στρατός ανακάλυψε το σπήλαιο με τα γυναικόπαιδα, οπότε και επήλθε φοβερή σφαγή ενώ όσοι έμειναν ζωντανοί πουλήθηκαν ως δούλοι.
Φωτογραφία: Το Σπήλαιο της Μιλάτου, Βικιπαίδεια (Akispro).

Η ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΕΛΗΝΑΡΙ
Η Μονή Αγίου Γεωργίου Σεληνάρι είναι ορθόδοξο μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται στην Κοινότητα Βραχασίου του Δήμου Αγίου Νικολάου, στην ανατολική Κρήτη, κοντά στο χωριό Βραχάσι, επί της εθνικής οδού, 42 χλμ. από το Ηράκλειο.
Στην περιοχή της μονής Σεληνάρι, με τις απότομες πλαγιές, στο παρελθόν ζούσαν ασκητές. Ο παλιός ναός της μονής χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Ήταν το καθολικό παλιάς μονής η οποία διαλύθηκε τον 19ο αιώνα και εγκαταλείφθηκε.

Η ΝΕΑΠΟΛΗ
Η Νεάπολη ή Νεάπολις είναι κωμόπολη του Δήμου Αγίου Νικολάου στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 2.683 κατοίκους. Η Νεάπολη είναι έδρα της Δημοτικής Κοινότητας και της Δημοτικής Ενότητας Νεαπόλεως, στο Δήμο Αγίου Νικολάου, του οποίου αποτελεί ιστορική έδρα (πρώην επαρχία Μεραμπέλλου). Η Νεάπολη βρίσκεται σε μια κοιλάδα, γνωστή ως Σκάφη του Μεραμπέλλου, σε υψόμετρο 270 μ., στο δρόμο που ενώνει το Ηράκλειο με τον Άγιο Νικόλαο, 54 χλμ. από το Ηράκλειο και 15 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο.
Η μεγαλύτερη εκκλησία του χωριού είναι η Μεγάλη Παναγία. Είναι η έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Πέτρας και Χερρονήσου και όταν κτίσθηκε ήταν ο μεγαλύτερος ναός στο νομό Λασιθίου. Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική σταυροειδής με τρούλο, με το κεντρικό κλίτος αφιερωμένο στην Παναγία να γιορτάζει τις 11 Σεπτεμβρίου, ενώ το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στους Άγιους Δέκα και το βόρειο στην Αγία Τριάδα.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΔΡΗΡΟΣ
Η Δρήρος κατείχε ιδιαιτέρως στρατηγική θέση καθώς επόπτευε τις εύφορες πεδιάδες της Φουρνής και της Νεάπολης, ενώ ήλεγχε το μοναδικό πέρασμα από την κεντρική στην ανατολική Κρήτη μεταξύ του όρους Κάδιστον (Τίμιος Σταυρός) και της Δίκτης. Η πόλη ήκμασε από τη γεωμετρική μέχρι την Ελληνιστική εποχή, όπως δείχνουν τα αποκαλυφθέντα μνημεία της και τα επιγραφικά τεκμήρια που μαρτυρούν ένα διαφοροποιημένο πολιτειακό σύστημα ήδη από τον 7ο αιώνα π. Χ., κατά το οποίο η πόλη διοικείται από τους «κόσμους» και άλλους αξιωματούχους, που ορίζονται από τις φυλές και τελούν υπό τον αυστηρό έλεγχο του Δήμου. Επίσης, κατά την Ελληνιστική εποχή μαρτυρείται η λειτουργία της Βουλής.
Την ίδια εποχή, η πόλη εμπλέκεται σε εμφύλιο πόλεμο παίρνοντας το μέρος της Κνωσού. Ο γνωστός όρκος των 180 εφήβων της Δρήρου να πολεμήσουν τη Λύττο, παραμένοντας στο πλευρό της Κνωσού –δημόσιο κείμενο του τελευταίου τετάρτου του 3ου αιώνα π. Χ. που βρέθηκε στην πόλη (IC I, IX 1)– φανερώνει τους κύριους αντιπάλους των Δρηρίων. Στα τέλη όμως του ίδιου ή στις αρχές του 2ου αιώνα π. Χ., οι Λύκτιοι φαίνεται πως υπερισχύουν οριστικά, καθότι η Δρήρος δεν μνημονεύεται πια σε συνθήκες. Αρχαιολογικά τεκμήρια δείχνουν ότι τότε ο οικισμός καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε, αν όχι οριστικά, τουλάχιστον για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
O Αρχαιολογικός χώρος της Δρήρου: Ο αρχαιολογικός χώρος της Δρήρου βρίσκεται στον Δήμο Αγίου Νικολάου, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης σε απόσταση 2 χλμ. βορειοανατολικά της Νεάπολης, και συγκεκριμένα στη θέση «Σταυρός». Η πόλη εκτεινόταν γύρω από τον χώρο που κατελάμβαναν δύο όμοροι λόφοι και το μεταξύ τους διάσελο, δεν είναι, ωστόσο, απολύτως βέβαιο εάν περιβαλλόταν εξαρχής από τείχος: Παλαιότερα λείψανα τοίχων δυτικά του δυτικού και περιμετρικά του ανατολικού λόφου –ο οποίος, όμως, επαναχρησιμοποιήθηκε ως φρούριο κατά τη Βυζαντινή εποχή– έχουν ερμηνευτεί ως τμήματα του αρχαίου τείχους, άποψη που δεν γίνεται, πάντως, καθολικά δεκτή. Το λατρευτικό και διοικητικό κέντρο της πόλης βρισκόταν στην περιοχή των δύο υψωμάτων: Την κορυφή του δυτικού επέστρεφε μνημειώδες κτήριο με ακόμη όχι πλήρως αποσαφηνισμένη χρήση, ενώ το διάσελο κατελάμβανε ναός με μεγάλη δεξαμενή στα ανατολικά του, ο οποίος γειτνίαζε με το χώρο της Αγοράς. Επιπλέον, στο ανατολικό ύψωμα –που φέρει το όνομα «Άγιος Αντώνιος» και πιθανώς ήταν η ακρόπολη της Δρήρου– υπάρχουν εκτεταμένα λείψανα κτηρίων. Το πρώιμο νεκροταφείο της πόλης (9ος-αρχές 7ου π. Χ. αι.) αποκαλύφθηκε στις βόρειες υπώρειες του Αγ. Αντωνίου, σε σχετικά περιορισμένο χώρο ανατολικά του ναϊδρίου του Αγ. Γεωργίου.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια.

Ο ΧΟΥΜΕΡΙΑΚΟΣ
Ο Χουμεριάκος (ή το Χουμεριάκο) είναι ένα όμορφο παραδοσιακό χωριό καλά διατηρημένο και αποτελεί την έδρα της ομώνυμης Κοινότητας του Δήμου Αγίου Νικολάου της Περιφερει- ακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης. Εχει πληθυσμό174 κατοίκους. Η Κοινότητα εκτός από την έδρα της, περιλαμβάνει επίσης και τον οικισμό του Αγίου Κωνσταντίνου με πληθυσμό 3 κατοίκους. Βρίσκεται στην εύφορη κοιλάδα Σκάφη του Μιραμπέλλου, σε υψόμετρο 240 μ., στους πρόποδες του υψώματος Αγκιναράς (578 μ.), 3 χλμ. ανατολικά της Νεαπόλεως και 12 χλμ. από τον Άγιο Νικολάο. Η οικονομία του χωριού βασίζεται στη κτηνοτροφία και στην γεωργία, κυρίως με την καλλιέργεια ελιάς και σε μικρότερο βαθμό αμπελιών, εσπεριδοειδών και κηπευτικών. Φωτογραφία Βικιπαίδεια (C messier).

Ο ΔΗΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ
Ο Δήμος Ιεράπετρας της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου Κρήτης, έχει έκταση 551,04 τ. χλμ. και πληθυσμό 26.200 κατοίκους. Έδρα του Δήμου είναι η Ιεράπετρα.
Δήμαρχος του Δήμου Ιεράπετρας είναι ο κ. Εμμανουήλ Φραγκούλης.
Διαιρείται σε 2 Δημοτικές Ενότητες Ιεράπετρας και Μακρύ Γιαλού.
Οι δύο Δημοτικές Ενότητες περιλαμβάνουν 21 Τοπικές Κοινότητες με 79 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας):
1. ΔΕ Ιεράπετρας: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ιεράπετρας (Αγιασμένος, Αγιος Γεώργιος, Βαϊνιά, Γρα Λυγιά, Ιερά Μονή Φανερωμένης, Ιεράπετρα, Κάμπος, Κεντρίον, Κεφάλα, Ποτάμοι, Σταυρός, Χρυσή), Αγίου Ιωάννου (Αγία Φωτιά, Αγιος Ιωάννης, Κουτσουνάριον, Ξηροκαμάρα, Φέρμα), Ανατολής (Αμμουδάραι, Ανατολή, Καλόγηροι, Νέα Ανατολή, Στόμιον), Γδοχίων (Βάτος, Γδόχια), Καβουσίου (Δρακαλεύριον, Καβούσιον, Μέλισσαι, Παναγία, Τσαμάντης), Καλαμαύκας (Καλαμαύκα, Καμάρα, Ψαθί), Κάτω Χωρίου (Επάνω Χωρίον, Επισκοπή, Θρυπτή, Κάτω Χωρίον, Παππαδιανά), Μακρυλιάς (Μακρυλιά), Μαλών (Ιερά Μονή Παναγίας Εξακουστής, Μάλαι), Μεσελέρων (Μεσελέροι), Μεταξοχωρίου (Μεταξοχώριον), Μουρνιών (Ανω Σύμη, Μουρνιαί), Μύθων (Καρύδιον, Μινός, Μύθοι, Ορνιάς, Συκιά), Μύρτου (Γαβρίλης, Καλλιθέα, Κοπάνες, Μύρτος, Νέος Μύρτος), Παχείας Αμμου (Βαιλική, Μοναστηράκιον, Ξηρόκαμπος, Παχεία Αμμος), Ρίζης (Καημένος, Ρίζα, Σφακούρα), Χριστού (Λακούδια, Μαθοκοτσανά, Σελάκανον, Χριστός).
2. ΔΕ Μακρύ Γιαλού: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίου Στεφάνου (Αγιος Στέφανος, Μακρυγιαλός), Ορεινού (Αγιος Παντελεήμονας, Ανδριανός, Καλυβίτης, Ορεινόν), Σταυροχωρίου (Κουτσουράς, Λάπιθος, Σταυροχώριον, Τσικκαλαριά), Σχινοκαψάλων (Αχλιά, Γαλήνη, Μαύρος Κόλυμπος, Σχινοκάψαλα).

Η ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ
Η Ιεράπετρα είναι η μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου και τέταρτη μεγαλύτερη της Κρήτης, έδρα της ομώνυμης Κοινότητας και του ομώνυμου Δήμου. Βρίσκεται 95 χλμ. νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο, 242 χλμ. από τα Χανιά και 36 χλμ. νότια από τον Άγιο Νικόλαο. Ο πληθυσμός της πόλης είναι 12.355 κάτοικοι, ενώ μαζί με τους προαστιακούς οικισμούς της, ο πληθυσμός της Κοινότητας Ιεράπετρας φθάνει τους 16.139 κατοίκους.
Πόλος έλξης τουριστών: Αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης και πόλο έλξης εγχώριων και ξένων τουριστών, εξαιτίας των βραβευμένων παραλιών της (2ο Ευρωπαϊκό Βραβείο Παραλιών). Η έντονη νυχτερινή ζωή ξεκινάει από τα ρακάδικα της παραλίας και τελειώνει στα μπαρ στα στενά δρομάκια της πόλης. Τους καλοκαιρινούς μήνες, πραγματοποιούνται οι πολιτιστικές εκδηλώσεις “Κύρβεια“, με πληθώρα συναυλιών και παραστάσεις θεάτρου.
Ιστορία: Η ίδρυση της πόλεως χάνεται στα μυθικά χρόνια, όταν την ίδρυσαν οι Κορύβαντες, οι οποίοι ήρθαν στην Ιεράπυτνα από τη Ρόδο (εξ ου και η ονομασία Κάμιρος, η οποία ήταν αρχαία Ροδίτικη πόλη). Η πόλη βρίσκεται στη θέση της αρχαίας πόλεως Ιεράπυτνας στη νοτιοανατολική Κρήτη. Παλαιότερες ονομασίες της Ιεράπυτνας ήταν Κύρβα (από τον πρώτο της οικιστή που είχε το ίδιο όνομα), Κάμιρος, Πύτνα (= λόφος) και ήταν μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της Κρήτης, ιδιαίτερα κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Η θέση της αρχαίας Ιεράπυτνας, η οποία καταστράφηκε (πιθανότατα από το σεισμό του 796), ήταν σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τη σημερινή πόλη, στη θέση Βίγλι. Η σημερινή ονομασία της πόλης προέρχεται από το επίθετο “ιερός” και τη λέξη πέτρα.
Βραβευμένες Παραλίες: Η Ιεράπετρα έχει μερικές από τις ομορφότερες και πιο καθαρές παραλίες στην Κρήτη. Γι’ αυτό το λόγο έχει βραβευτεί από την Ένωση Θαλασσίων και Παρακτίων Περιοχών (EUCC), που εδρεύει στο Λέιντεν της Ολλανδίας, με το Διεθνές Βραβείο Υψηλής Ποιότητας Παραλιών. Αυτό σημαίνει, ότι η Ιεράπετρα και με διεθνή πλέον αναγνώριση, συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο με τις 50 πιο ελκυστικές περιοχές της Νότιας Ευρώπης.

Ο ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ
Ο Εμπορικός Σύλλογος Ιεράπετρας ιδρύθηκε το έτος 1971 και στην πορεία του έχει να επιδείξει πλούσιο έργο με δυναμική ενεργό δράση. Η Διοίκηση και τα Μέλη του Συλλόγου αφουγκράζονται τα προβλήματα του εμπορικού κόσμου και προσπαθούν, σε συνεργασία με τον Δήμο και με άλλους τοπικούς φορείς, με διάφορες δράσεις, να τονώνουν την αγορά της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.
Πρόεδρος του Συλλόγου είναι ο κ. Μπινιχάκης Ευάγγελος.

Ο ΜΥΡΤΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ
Ο Μύρτος είναι χωριό και έδρα της τοπικής Κοινότητας Μύρτου, του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 441 κατοίκους. Βρίσκεται επί της επαρχιακής οδού Ιεράπετρας – Βιάννου και απέχει 14 χιλιόμετρα από την Ιεράπετρα και 24 χιλιόμετρα από την Άνω Βιάννο.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Το μικρό αυτό γραφικό χωριό, είναι κτισμένο σε μια περιοχή κατάφυτη από μπανανιές και κοντά στις όχθες του ποταμού Κρύου.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Ο Μύρτος αναφέρεται επίσημα το 1925 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Μουρνιών και το 1927 να ορίζεται έδρα της. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τους οικισμούς Γαβρίλης, Καλλιθέα, Κοπάνες και Νέος Μύρτος, αποτελούν την κοινότητα Μύρτου, με συνολικό πληθυσμό 620 κατοίκους. Η Κοινότητα υπάγεται Διοικητικά, στη Δημοτική Ενότητα Ιεράπετρας.
ΙΣΤΟΡΙΑ: Κοντά στο χωριό ανακαλύφθηκαν τα ερείπια προανακτορικού Μινωικού οικισμού που χρονολογείται από το 3000 – 2600 π.Χ. στη θέση Φούρνου Κορυφή, και ενός ανακτορικού έως το 1600 π.χ. στον Πύργο Μύρτου, ενώ δίπλα στη θέση Άγιος Αντώνιος υπάρχουν τα ερείπια Ρωμαϊκής πόλης με λιμάνι και θερμαινόμενα ψηφιδωτά Ρωμαϊκά λουτρά. Η παλαιότερη θέση του χωριού ήταν στο Μετόχι, στη σημερινή περιοχή που λέγεται Άγιος Βασίλειος. Έπειτα οι κάτοικοι κατέβηκαν στην περιοχή του Μύρτου.
Κατά την περίοδο της Ναζιστικής Κατοχής, έπειτα από τη μάχη της Κάτω Σύμης, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς 19 κάτοικοι του χωριού στις 15 Σεπτεμβρίου του 1943, όσοι δηλαδή δεν πρόλαβαν να φύγουν στα βουνά. Οι 18 εκτελέστηκαν στον Μύρτο και ένας στην Έμπαρο. Στη συνέχεια το χωριό πυρπολήθηκε και καταστράφηκε ολοκληρωτικά.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΜΥΡΤΟΣ: Σήμερα ο Μύρτος είναι ένα χωριό τουριστικά αναπτυγμένο. Υπάρχει τοπικό αγροτικό ιατρείο, πολιτιστικός σύλλογος, τετραθέσιο Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο. Εδώ και μερικά χρόνια λειτουργεί Μουσείο με εκθέματα από την αρχαιότητα. Πολιούχος του χωριού είναι ο Άγιος Αντώνιος. Υπάρχουν ναοί και εξωκλήσια, όπως των Αγίων Αναργύρων, των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Γεωργίου, Τρύφωνα, Ραφαήλ και του Αγίου Παντελεήμονα.
Η ΠΑΡΑΛΙΑ: Η παραλία του Μύρτου, είναι αμμώδης και βρίσκεται μπροστά από τις ταβέρνες και τα εστιατόρια της περιοχής. Είναι πλήρως οργανωμένη με ομπρέλες, ντους, αποδυτήρια, ναυαγοσώστη, καθώς επίσης διαθέτει και οργανωμένους χώρους για θαλάσσια αθλήματα όπως beach volley. Επίσης, υπάρχει και σχολή ιστιοπλοΐας. Προχωρώντας δυτικά από την κεντρική παραλία, υπάρχει χώρος κατάλληλος για κατασκήνωση, ενώ ανατολικά υπάρχει παραλία με χοντρά βότσαλα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Οι κάτοικοι ασχολούνται με τις τουριστικές επιχειρήσεις και επίσης με την καλλιέργεια μπανάνας και εσπεριδοειδών.

Η ΠΑΧΕΙΑ ΑΜΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Η Παχεία Άμμος είναι παραθαλάσσιο χωριό και έδρα της Κοινότητος Παχείας Αμμου, του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφεριακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης. Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται επί της οδού που συνδέει τον Άγιο Νικόλαο με τη Σητεία και την Ιεράπετρα,19 χιλιόμετρα ανατολικά του Αγίου Νικολάου και 13 χιλιόμετρα βόρεια της Ιεράπετρας, στο μυχό του Κόλπου του Μιραμπέλλου. Εκεί εδρεύει το Ινστιτούτο Μελέτης Προϊστορικού Αιγαίου Ανατολικής Κρήτης, το οποίο πραγματοποιεί αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή. Σε μικρή απόσταση από τον οικισμό βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος των Γουρνιών.
Ιστορία: Το τοπωνύμιο Παχειάμμος (Pacchianamo) αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630, αλλά δεν υπήρχε οικισμός. Ο οικισμός δημιουργήθηκε τη δεύτερη δεκαετία του 20^ού αιώνα, με την κατασκευή αποθηκών για εισαγωγές – εξαγωγές και ολιγάριθμων σπιτιών. Το πλοίο της γραμμής πραγματοποιούσε σύντομη στάση στη Παχειά Άμμο για να εξυπηρετήσει τη μικρή κίνηση. Ο Αμερικανός αρχαιολογός Richard Seager, ο οποίος πραγματοποίησε ανασκαφές στις νησίδες Ψείρα, Μόχλος και στη Βασιλική, έκτισε το σπίτι του στην Παχεία Άμμο το 1910. Η Παχεία Άμμος αναφέρεται για πρώτη φορά στις απογραφές το 1920, στην Κοινότητα Βασιλικής, και στη συνέχεια αναπτύχθηκε γρήγορα και έγινε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας. και εξελίσσεται σε τουριστικό κέντρο, χάρις στη παραλία του.
Διοικητικά στοιχεία: Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Παχείας Άμμου περιλαμβάνει τα χωριά Βασιλική και Μοναστηράκι, καθώς και τον οικισμό Ξηρόκαμπος, με συνολικό πληθυσμό 846 κατοίκους. Η Κοινότητα Παχείας Άμμου εκτείνεται από τον κόλπο του Μιραμπέλλου μέχρι το Φαράγγι του Χα, εν συνεχεία προς τα νότια του Μοναστηρακίου, ύστερα προς τα όρη νοτιοδυτικά της Βασιλικής και εν τέλει μέχρι τα Γουρνιά.
Υποδομές: Στην Παχεία Άμμο υπάρχει αγροτικό ιατρείο, πολιτιστικός σύλλογος, δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο. Στο χωριό λειτουργούν και παντοπωλεία, αρτοζαχαροπλαστείο, καφενεία και ταβέρνες, όπως και ξενώνες. Η στάση λεωφορείων της Παχείας Άμμου εξυπηρετείται από γραμμές από και προς Σητεία, Άγιο Νικόλαο – Ηράκλειο και Ιεράπετρα.
Αξιοθέατα: Μπροστά από το χωριό βρίσκεται η ομώνυμη παραλία, με παχεία άμμο και βότσαλο. Το δυτικό τμήμα της παραλίας προστατεύεται από το μώλο του μικρού λιμανιού που βρίσκεται εκεί, οπότε η θάλασσα είναι ήρεμη και καθαρή. Η παραλία, σε αυτό το σημείο, είναι οργανωμένη με ομπρέλες και ξαπλώστρες. Κεντρικός ναός του χωριού είναι ο Άγιος Νικόλαος. Κοντά στο Αλιευτικό Καταφύγιο του χωριού σε κομβικό σημείο βρίσκεται και ο ναός της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος.

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΡΙΖΑ
Το γραφικό χωριό Ρίζα είναι Τοπική Κοινότητα του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 40 κατοίκους. Εκτός από την έδρα της η Κοινότητα Ρίζης, περιλαμβάνει και τους οικισμούς Καημένος και Σφακούρα με συνολικό πληθυσμό 72 κατοίκους.
Ιστορία: Την περίοδο της Ναζιστικής Κατοχής, η Ρίζα έγινε θέατρο ειδεχθών εγκλημάτων από τους ναζιστές κατακτητές. Το Σεπτέμβριο του 1943, εκτελέστηκαν στο χωριό 45 κάτοικοι στην περιοχή που ύψωσαν νωρίτερα την Ελληνική σημαία οι αντάρτες. Στο χώρο εκτέλεσης των κατοίκων βρίσκεται ο σημερινός ναός του Τιμίου Σταυρού, το Hρώον με τα ονόματα των εκτελεσθέντων και το οστεοφυλάκιο με επιγραφή 1944. Σε ειδικό χώρο, λίγο μετά το μνημείο των πεσόντων φυλάσσονται τα κρανία μερικών από τα άτομα που εκτελέστηκαν στη Ρίζα. Πρόκειται ίσως για τη μοναδική περίπτωση στην Ελλάδα μαζί με το Δίστομο που βρέθηκαν και εκτίθενται τα οστά των εκτελεσθέντων.
Ονομασία: Η ονομασία του πανέμορφου αυτού χωριού οφείλεται στη θέση του, καθώς βρίσκεται στη ρίζα του βουνού.
Αξιοθέατα: Ο κεντρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Σπυρίδωνα (ενετικής εποχής, με ψηφιδωτά), ενώ υπάρχουν επίσης ο ναός των Τριών Ιεραρχών, οι Άγιοι Απόστολοι, στη θέση Λάπαθου, που χτίστηκε από βοσκούς, ο Άγιος Νικόλαος, η τρίκλιτη εκκλησία του Αφέντη Χριστού, αφιερωμένη επίσης στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στον Ιωάννου τον Πρόδρομο, και ο Τίμιος Σταυρός, όπου βρίσκονται Ηρώον, οστεοφυλάκιο και το κοιμητήριο του χωριού.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και δευτερευόντως με τα θερμοκήπια. Η Ρίζα έχει μεταξύ άλλων Αγροτικό Συνεταιρισμό και μία φορά την εβδομάδα έρχεται γιατρός.
Πολιτισμός: Ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Απανταχού Ριζωτών “Η Ρίζα” υπάρχει στην Αθήνα ως σωματείο και επανιδρύθηκε με έδρα το χωριό Ρίζα. Είναι γενέτειρα του γνωστού Κρητικού παραδοσιακού μουσικού Μανώλη Αλεξάκη.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (Lemur12).

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ
Το χωριό Χριστός είναι Τοπική Κοινότητα του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 64 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 520 μ. στις νοτιοανατολικές πλαγιές της Δίκτης, σε απόσταση 28 χλμ. από την Ιεράπετρα. Δυτικά του Χριστού βρίσκεται το οροπέδιο του Σελάκανου.
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Χριστού περιλαμβάνει και τους ορεινούς οικισμούς Λακούδια, Μαθοκοτσανά και Σελάκανο, με συνολικό πληθυσμό 101 κατοίκους.
Ιστορία: Ανάμεσα στον Χριστό και στις Μάλες, πάνω από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, βρίσκεται η ακρόπολη της αρχαίας πόλης Μάλα. Ο Άρθουρ Έβανς εντόπισε λείψανα Μυκηναϊκής οχύρωσης. Ο Χριστός πιθανόν δημιουργήθηκε κατά τη δεύτερη Βυζαντινή περίοδο. Αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το1577 ως Simi Christò και υπαγόταν στην επαρχία Μπελβεντέρε-Ρίζου. Το 1583 αναφέρεται με την ίδια ονομασία στην απογραφή του Καστροφύλακα, όπου αναφέρεται ότι έχει 121 κατοίκους και τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630. Ο Καστροφύλακας αναφέρει ότι στην επαρχία Μπελβεντέρε βρίσκεται και η Μονή του Χριστού (Monasterio di Christo), αλλά η θέση της δεν είναι γνωστή. Στην Tουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Hristu, στην Aιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Χριστός, με 38 χριστιανικές και 1 Tουρκική οικογένεια και στην απογραφή του 1881 ως Χριστός με 381 κατοίκους, όλοι χριστιανοί, και εντασσόταν στο Δήμο Μουρνιών της επαρχίας Βιάννου.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

ΟΙ ΜΑΛΕΣ
Οι Μάλες ή Μάλλες ή Μάλλαι, είναι χωριό και έδρα της Κοινότητας Μαλών του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στο Ανατολικό τμήμα της Περιφέρειας Κρήτης. Ο οικισμός είναι κτισμένος σε υψόμετρο 596 μέτρων, περίπου 26 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Ιεράπετρας, βόρεια της κοιλάδος του Σαραντάπηχου, με θέα την πεδιάδα του Μύρτου και προς το Λιβυκό πέλαγος.
Διοικητικά στοιχεία: Αναφέρεται επίσημα, γραμμένη Μάλλαις, το 1925 να ορίζεται έδρα της Kοινότητας Μαλλών. Το 1940 το όνομα του οικισμού διορθόθηκε σε Μάλαι, ενώ το 1989 ορίστηκε έδρα του τότε Δήμου Νέων Μαλών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί την Κοινότητα Μαλών η οποία περιλαμβάνει και την Ιερά Μονή της Παναγίας Εξακουστής. Η Κοινότητα Μαλών υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Ιεράπετρας, του Δήμου Ιεράπετρας με πληθυσμό 302 κατοίκους.
Ιστορία: Ανάμεσα στα σημερινά χωριά Μάλες και Χριστός βρισκόταν η αρχαία πόλη Μάλλα, της οποίας το όνομα διατηρούν οι Μάλες μέχρι σήμερα. Η πόλη, ανεξάρτητη και αυτόνομη, δεν ήταν γνωστή μέχρι το 1885, οπότε και βρέθηκε μια επιγραφή συνθήκης ανάμεσα στη Μάλλα και τη Λυττό. Είναι πιθανό η πόλη της Κιλικίας Μαλλός να ήταν αποικία της. Ήταν μία από τις 30 κρητικές πόλεις οι οποίες είχαν συνάψει συμμαχία με τον Ευμένη Β΄ το 183 π.Χ. Η θεότητα που λατρευόταν ήταν ο Ζευς ο Μοννίτιος. Υπάρχουν ίχνη κατοίκησης στην ευρύτερη περιοχή από τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους.
Κατά την περίοδοο της Ενετοκρατίας ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Κρήτης. Η παλαιότερη μνεία στο χωριό γίνεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα, του 1376. Αναφέρεται το 1577 από τον Φραγκίσκος Μπαρόκιος ως Males στην επαρχία Ιεράπετρας, ενώ στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583 αναφέρεται ως Malles με 1.483 κατοίκους, και ήταν το μεγαλύτερο χωριό στην επαρχία της Ιεράπετρας. Αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 και στην Τουρκική απογραφή του 1671 ως Males. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, οι Μάλες κάηκαν από τον Αιγύπτιο Χασάν Πασά. Στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Males με 200 οικογένειες. Το 1881 είχε 754 Χριστιανούς κατοίκους και 15 Τούρκους.
Οικονομία-Υποδομές: Η οικονομία του χωριού βασίζεται κυρίως στην παραγωγή ελαιόλαδου . Στις Μάλες υπάρχει κοινοτικό γραφείο, αγροτικό ιατρείο, Πολιτιστικός σύλλογος με πολιτιστικό κέντρο, Αγροτικός συνεταιρισμός, Δημοτικό σχολείο και Βιβλιοθήκη. Στο χωριό λειτουργούν και παντοπωλείο, καφενεία, ταβέρνες, όπως και ξενώνες. Η στάση λεωφορείων των Μαλών εξυπηρετείται από γραμμή από και προς Καλαμαύκα – Ιεράπετρα.
Αξιοθέατα: Μέσα και γύρω από το χωριό σώζονται πολλές παλιές εκκλησίες, όπως ο Άγιος Νικόλαος, με επιγραφή του 17^ου αιώνα, η Ζωοδόχος Πηγή, ο Άγιος Γεώργιος, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και η Παναγιά η Μεσοχωρίτισσα με τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 1431, σύμφωνα με επιγραφή στο δυτικό τοίχο.

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΕΞΑΚΟΥΣΤΗΣ
Η Ιερά Μονή Παναγίας Εξακουστής βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα του Δήμου Ιεραπέτρας ανάμεσα στους οικισμούς Ανατολή και Μάλλες. Συγκρινόμενη με άλλα κοντινά μοναστήρια, όπως την Παναγία του Αρμού στις Μάλλες και την Παναγία την Καρυδιανή στους Μύθους, αποτελεί ένα σχετικά νεότερο μοναστηριακό καθίδρυμα, αφού ιδρύθηκε στα τέλη του 19ου αι.. Βέβαια η ύπαρξη, ήδη κατά την εποχή ίδρυσης, του μικρού σπηλαιώδους ναού της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα αλλά και κάποιες τοπικές παραδόσεις προσφέρουν ενδείξεις ότι πιθανόν στην ίδια θέση προϋπήρξε παλαιότερη μονή. Η ίδρυση της Μονής κατά τον ύστερο 19ο αι., έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον πρώτο μοναχό και μετέπειτα ηγούμενό της Χατζή-Ανανία Μπαρμπεράκη ο οποίος το 1882 αποπεράτωσε το μονόχωρο καθολικό, αφιερωμένο στην Παναγία, ενώ παράλληλα έκτισε και τα απαραίτητα κτίσματα για τη διαβίωση του ίδιου και των υπολοίπων μοναχών. Το έτος 1935 η Μονή κρίθηκε διαλυτέα και εγκαταλείφθηκε έως το 1963, οπότε και επαναλειτούργησε για μικρό χρονικό διάστημα. Η οριστική επανίδρυσή της πραγματοποιήθηκε το 1976, όταν με την μετατροπή της σε γυναικεία εγκαταστάθηκαν στον χώρο οι πρώτες μοναχές. Το κτηριακό συγκρότημα αναπτύσσεται γύρω από μία αυλή με το καθολικό στο κέντρο της. Από τον ναό αξίζει να αναφερθεί το πολύ καλής τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο του, έργο των γνωστών τεχνιτών Π. και Ι. Μακράκη και Ξ. Φαρσάρη από τον οικισμό Μέσα Λασίθι. Πηγή: Ορθόδοξη Κρήτη.

Ο ΜΑΚΡΥΣ ΓΥΑΛΟΣ
Ο Μακρύς Γιαλός ή Μακρυγιαλός είναι ένα πανέμορφο χωριό της Κοινότητας Αγίου Στέφανου του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης. Εχει πληθυσμό 760 κατοίκους και μαζί με το χωριό Αγιος Στέφανος αποτελούν την τοπική Κοινότητα Αγίου Στεφάνου. Απέχει από την Ιεράπετρα 24 χλμ., από τη Σητεία 35 χλμ., από τον Άγιο Νικόλαο 60 χλμ. και από το Ηράκλειο 123 χλμ.. Σήμερα έχει γίνει αγαπημένος προορισμός διακοπών.
ΙΣΤΟΡΙΑ: Ο Μακρύς Γιαλός ήταν ένας μικρός παραθαλάσσιος οικισμός σε φυσικό όρμο (Λιμανάκι) αποτελούμενο από λίγες αποθήκες κτισμένες στη άκρη της θάλασσας. Σε αυτές οι ντόπιοι κάτοικοι (που εκείνη την εποχή κατοικούσαν στα γύρω βουνά) αποθήκευαν προς εξαγωγή διάφορα προϊόντα όπως λάδι, σουλτανίνα, χαρούπια, σιτηρά και οικόσιτα ζώα, ενώ μέχρι σήμερα παράγεται το ξύγαλο Σητείας ΠΟΠ. Επίσης τις χρησιμοποιούσαν για τα εισαγόμενα αγαθά, όπως λιπάσματα, σιτηρά ξυλεία κλπ. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην απογραφή του 1900, όταν ανήκε στην κοινότητα Χαντρά και είχε 5 κατοίκους. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως μια Μινωική έπαυλη, καθώς και μια έπαυλη Ρωμαϊκής περιόδου.
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Σήμερα ο Μακρύ Γιαλός ονομάζεται όλη η ευρύτερη περιοχή του τέως Δήμου. Η τουριστική περιοχή Μακρύ Γιαλού απαρτίζεται από τους οικισμούς Μακρύ Γιαλού και Αναλή- ψεως και Αναλήψεως. Έχει κτιστεί κατά μήκος του οδικού άξονα Σητείας – Ιεράπετρας. Η περιοχή οικοδομήθηκε πολύ σύντομα μεταξύ 1980 – 1995 και έχει τουριστικές υποδομές.
ΠΑΡΑΛΙΕΣ: Στην άκρη της θάλασσας εκτείνεται μια αβαθής και αμμώδης παραλία, με νερά που είναι πολύ ζεστά ακόμη και στα τέλη Οκτωβρίου. Στην άκρη αυτής της παραλίας βρίσκεται το μικρό λιμάνι. Άλλες μικρότερες παραλίες είναι του Καλαμοκανιά, της Λαγκούφας, το Διασκάρι και της Λαγκάδας.

ΤΟ ΟΡΕΙΝΟΝ
Το Ορεινό ή Ορνό (επίσημο: Ορεινόν) είναι χωριό, έδρα της Κοινότητας Ορεινού του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην ανατολική Κρήτη. Εχει πληθυσμό 101 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 620 μ., στις υπώρειες του όρους Αφέντης (1.475 μ.), 29 χλμ. βορειοανατολικά από την Ιεράπετρα. Από το χωριό ξεκινά το φαράγγι Ορεινού, μήκους 5 χλμ. και το οποίο καταλήγει κοντά στον Κουτσουρά. Μέσα στο φαράγγι βρίσκεται ο τοιχογραφημένος βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα.
Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, το Ορεινό, μαζί με τον Άγιο Παντελεήμονα, Ανδριανό και Καλυβίτη αποτελούν την Kοινότητα Ορεινού, με συνολικό πληθυσμό 224 κατοίκους. Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΧΩΡΙΟΝ
Το Σταυροχώριον ή Σταυροχώρι είναι χωριό και έδρα της τοπικής Κοινότητας Σταυροχωρίου, του Δήμου Ιεράπετρας της Περιφερειακς Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 147 κατοίκους, Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 313 μ.. 
Εκτός από την έδρα της η Κοινότητα Σταυροχωρίου περιλαμβάνει και τους οικισμούς Κουτσουράς, Λάπιθος και Τσικκαλαριά, με τον συνολικό πληθυσμό της να ανέρχεται στους 950 κατοίκους.
Η κύρια απασχόληση του πληθυσμού είναι η γεωργία (ελιές, πρώιμα κηπευτικά) και δευτερεύουσα είναι η κτηνοτροφία. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού είναι Στραβοδοξάρι. Στο χωριό βρίσκονται αρκετοί ναοί, όπως η Μονή Παναγίας Λυγιάς, ο ναός των Αγίων Αποστόλων και ο ναός του Αγίου Αντωνίου.

ΤΑ ΣΧΟΙΝΟΚΑΨΑΛΑ
Τα Σχινοκάψαλα ή Σχοινοκάψαλα είναι χωριό και έδρα της Τοπικής Κοινότητας Σχινοκαψάλων, του Δήμου Ιεράπετρας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 87 κατοίκους. Βρίσκονται σε απόσταση 21 χλμ. από την Ιεράπετρα και είναι κτισμένα σε υψόμετρο 430 μ., στους νότιους πρόποδες του όρους Θρυπτής, με θέα προς το Λιβυκό πέλαγος.
Εκτός από την έδρα της, η κοινότητα Σχινοκαψάλων περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αχλιά, Γαλήνη και Μαύρος Κόλυμπος, με συνολικό πληθυσμό 427 κατοίκους.
Ιστορία-ονομασία: Στην περιοχή Ξενόταφοι έχει εντοπιστεί μικρός Μινωικός θολωτός τάφος, ενώ ένας άλλος μικρός θολωτός τάφος, ο οποίος βρέθηκε συλημένος στη περιφέρεια του χωριού, δεν ήταν δυνατό να χρονολογηθεί.
Το όνομα του χωριού προέρχεται από το φυτό σχίνος και μπορεί να αναφέρεται στο αποτέλεσμα φωτιάς, που αποσκοπεί στο κάψιμο των σχίνων και στη δημιουργία βοσκότοπων. Αλλη επίσης εκδοχή σύμφωνα με την παράδοση, αναφέρεται στο γεγονός ότι ο πρώτος οικιστής ζούσε σε μια σπηλιά που προστατευόταν από σκίνους και κάποια στιγμή αυτοί κάηκαν.
Αξιοθέατα: Νότια του χωριού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου, το εσωτερικό του οποίου είναι τοιχογραφημένο. Ο ενοριακός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο. Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

Ο ΔΗΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ
Ο Δήμος Σητείας της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, έχει έκταση 633,22 τ. χλμ. και πληθυσμό 18.318 κατοίκους. Έδρα του Δήμου είναι η Σητεία.
Δήμαρχος του Δήμου Σητείας είναι ο κ. Γεώργιος Ζερβάκης.
Ο Δήμος Σητείας διαιρείται σε 3 Δημοτικές Ενότητες Ιτάνου, Λεύκης και Σητείας, οι οποίες
περιλαμβάνουν 32 Τοπικές Κοινότητες με 115 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί Οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Ιτάνου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Ζάκρου (Αγιος Γεώργιος, Αδραβάστοι, Αζοκέραμος, Ζάκρος, Κάτω Ζάκρος, Κελλάρια, Κλησίδιον, Ξεροκαμπιάς, Σφάκα), Καρυδίου Σητείας (Καμάρα, Καρύδιον, Λαγκάδα), Μητάτου (Αγιος Νικόλαος, Βρυσίδιον, Κρυονέριον, Μητάτον, Ξηρολίμνη, Χώνος), Παλαικάστρου (Αγκάθια, Βίγλα, Κουρεμένος, Κυριαμάδι, Λύδια, Μερτίδια, Παλαίκαστρον, Τοπλού, Χιόνα, Χοχλακιαί),
2. ΔΕ Λεύκης: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αγίας Τριάδος (Αγία τριάς, Κουφονήσιον), Απιδίων (Γούδουρας, Εξω Απίδιον, Καλός Λάκκος, Μέσα Απίδιον), Αρμένων (Αρμένοι, Ασπρόλιθος, Ετιά), Ζίρου (Αγία Ειρήνη, Αγριλιά, Ζίρος, Καλόν Χωρίον, Λαμνώνιον, Ξερόκαμπος, Χαμαίτουλον), Λιθινών (Αζάλιον, Λαγκάδα, Λιθίναι), Παππαγιαννάδων (Βορίον, Παππαγιαννάδες, Σκλάβοι, Συκέα), Περιβολακίων (Επάνω Περιβολάκια, Καλόν Νερό, Μονή Καψά, Πεζούλας, Περιβολάκια), Πεύκων (Ανάληψις, Ασπρος Ποταμός, Πεύκοι, Πιλαλήματα), Χανδρά (Αγιος Παντελεήμονας, Κατελιώνας, Χανδράς).
3. ΔΕ Σητείας: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Σητείας (Αγία Φωτιά, Ανεμομύλια, Γιανυσάδα, Δραγονάδα, Παξιμάδια, Πετράς, Σητεία, Τρυπητός), Αγίου Γεωργίου Σητείας (Αγιος Γεώργιος, Επάνω Επισκοπή, Σωτήρα), Αχλαδίου (Αχλάδια, Κιμουριώτης, Παρασπόριον), Εξω Μουλιανών (Εξω Μουλιανά), Κατσιδωνίου (Κατσιδώνιον, Σανδάλιον, Σίτανος), Κρυών (Δάφνη, Επάνω Κρυά, Κάτω Κρυά, Ρίζα, Σκορδίλιον), Λάστρου (Αγιον Πνεύμα, Λάστρος), Μαρωνίας (Μαρωνία), Μουλιανών (Καλαβρός, Μέσα Μουλιανά), Μυρσίνης (Μυρσίνη), Πισκοκεφάλου (Κάτω Επισκοπή, Πισκοκέφαλον), Πραισού (Αγιος Σπυρίδων, Καλαμαύκι, Νέα πραισός), Ρούσσας Εκκλησίας (Διόνυσος, Ρούσσα Εκκλησία), Σκοπής (Ξερόκαμπος, Παναγία Φανερωμένη, Παπαδιόκαμπος, Σαραντάπηχος, Σκοπή), Σταυρωμένου (Αρνικόν, Ζου, Κάτω Δρυς, Σταυρωμένος), Σφάκας (Αγιος Ανδρέας, Σφάκα), Τουρλωτής (Μόχλος, Τουρλωτή), Χαμεζίου (Χαμέζιον), Χρυσοπηγής (Μπέμπονας, Χρυσοπηγή).

Η ΣΗΤΕΙΑ
Η Σητεία είναι παραλιακή πόλη της ανατολικής Κρήτης και έδρα του Δήμου Σητείας στην Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας, στο δυτικό μυχό του φερώνυμου όρμου σε υψόμετρο 20 μ.. Απέχει 65 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο και 56 χλμ. από την Ιεράπετρα. Η Σητεία όπως και το κοντινό Πισκοκέφαλο, είναι η πατρίδα του ποιητή του «Ερωτόκριτου» Βιτσέντσου Κορνάρου. Η Σητεία διαθέτει μικρό αεροδρόμιο (με όνομα Βιτσέντσος Κορνάρος), μέσω του οποίου συνδέεται με την Αθήνα και τα νησιά του Αιγαίου και αποτελεί τουριστικό θέρετρο.
Ιστορία: Η πόλη πιθανώς ταυτίζεται με την κλασική και Ελληνιστική Ητεία ή Ήτιδα, ή Σηταία, την οποία αναφέρουν ο Στράβωνας και ο Στέφανος Βυζάντιος και η οποία πιθανολογείται ως πατρίδα του Μύσωνα, ενός από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Κατά την Ελληνική μυθολογία, ο Ηρακλής συγκέντρωσε από αυτήν την πόλη (όπως και από ολόκληρη την Κρήτη) πολεμιστές κατά των Λαιστρυγόνων και, νικώντας τους στην κεντρική Ιταλία, ίδρυσε τη νέα Σητεία, λίγο πιο έξω από τη Ρώμη.
Κατά τον Μεσαίωνα, αποτελούσε σημαντικό εμπορικό λιμάνι του Βυζαντίου. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας η Σητεία ενσωματώθηκε στο Βενετικό Regno di Candia, και είχε χαρακτηρισθεί ως “maximum statum et lumen ejiusdem insulae” δηλ. μέγιστος σταθμός αλλά και φως του νησιού. Για να σταθεροποιήσουν την κυριαρχία τους, οι Βενετοί έκτισαν σε διάφορα σημεία στρατηγικής σημασίας της επαρχίας πολλά φρούρια που σώζονται και σήμερα (π.χ. Καζάρμα). Η πόλη καταστράφηκε από σεισμό το 1508 και από επιδρομή πειρατών το 1538. Το 1651, οι Βενετοί κατέστρεψαν την πόλη για να μην την παραδώσουν στους Οθωμανούς. Η Σητεία ξαναχτίστηκε το 1870, με την ονομασία Αβνιέ, η οποία όμως δεν επικράτησε.
Οικονομία: Η οικονομία της επαρχίας στηρίζεται κατά βάση στην πρωτογενή αγροτική παραγωγή με μικρή απόδοση, λόγω του πετρώδους χαρακτήρα του εδάφους της. Κατά δεύτερο λόγο, η οικονομία της στηρίζεται στη βιοτεχνία, το εμπόριο, τις κατασκευές, αλλά και τον τουρισμό.
Αξιοθέατα: Το Αρχαιολογικό Μουσείο στο οποίο περιλαμβάνονται εκθέματα από το 3500 π.Χ. μέχρι τα 500 μ.Χ., που προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή της Σητείας. Το μουσείο χωρίζεται σε πέντε ενότητες, που αναφέρονται σε αντίστοιχες χρονολογικές περιόδους. Το φρούριο του Κάστρου επίσης η Καζάρμα Casa di arma), αποτελούσε το στρατώνα της φρουράς ή το διοικητήριο κατά την Ενετοκρατία, ένα δηλαδή από τα οικοδομήματα της Μεσαιωνικής Σητείας η οποία περιβαλλόταν με τείχος. Η οχύρωση της πόλης και η Καζάρμα χρονολογούνται στην ύστερη βυζαντινή περίοδο.
Με πρωτοβουλία του πολιτιστικού συλλόγου «Βιτσέντζος Κορνάρος» οργανώθηκε και λειτουργεί ένα Λαογραφικό Μουσείο με εκθέματα του 19ο αιώνα και των αρχών του 20ου, στα οποία συμπεριλαμβάνται κεντήματα, υφαντά, ξυλόγλυπτα, τοπικές ενδυμασίες, οικοσκευές, εικόνες και άλλα είδη.
Το εκθετήριο – μουσείο τοπικών προϊόντων δημιουργήθηκε και λειτουργεί με την ευθύνη της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Σητείας και αποσκοπεί στην προβολή των τοπικών προϊόντων, την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής και την ενίσχυση της τοπικής παραγωγής. Κυρίαρχα προϊόντα είναι το ελαιόλαδο «Σητεία», ο «Κρητικός τοπικός οίνος» Σητείας, και η τσικουδιά Βαρβάκι.
Ο αρχαιολογικός χώρος Πετρά βρίσκεται περίπου 1,5 χλμ. νοτιοανατολικά του κέντρου της Σητείας και 400 μ. νότια του όρμου της Σητείας στη βόρεια ακτή της Κρήτης, στο Αιγαίο Πέλαγος.
Παραλίες: Βαϊ, Κουρεμένος, Ερημούπολη, Ξερόκαμπος.
Συγκοινωνίες: Η οδική πρόσβαση στη Σητεία πραγματοποιείται από δύο κεντρικούς άξονες. Ο νότιος οδηγεί από την Ιεράπετρα διασχίζοντας την επαρχία Σητείας από το Λιβυκό προς το Κρητικό πέλαγος. Ο βόρειος οδικός άξονας συνδέει τη Σητεία με την πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας, τον Άγιο Νικόλαο. Με την υπόλοιπη Ελλάδα, η Σητεία συνδέεται αεροπορικά και ακτοπλοϊκά.
Το Κ.Τ.Ε.Λ. Ν. Λασιθίου, πραγματοποιεί δρομολόγια προς όλα τα χωριά της επαρχίας. Φωτογραφία: Βικιπαίδεια.

Στην εικόνα αναπαράσταση της Σητείας, Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα, 1618.
Città di Settia – Francesco Basilicata – 1618 (Βικιπαίδεια).

Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΟΔΑΣΟΣ ΤΟΥ ΒΑΪ
Το Βάι είναι περιοχή στα ανατολικά της ΠΕ Λασιθίου στο Καρπάθιο πέλαγος με το ομώνυμο φοινικόδασος, το οποίο είναι το μεγαλύτερο και διασημότερο αυτοφυές φοινικόδασος στην Ευρώπη, κάνοντάς το μαζί με την όμορφη παραλία του ένα απ’ τα πιο τουριστικά μέρη του νομού, πόσο μάλλον ολόκληρης της Κρήτης. Υπάρχει και ένας μικρός υδροβιότοπος μέσα στο φοινικόδασος με το οποίο μαζί, προστατεύονται σαν σπάνια φυσική περιοχή. Υπάρχει μία παράδοση που λέει ότι όταν η Κρήτη ήταν Αραβική, κάποιοι Άραβες στρατιώτες που έτρωγαν χουρμάδες, πέταξαν τα κουκούτσια και φύτρωσαν φοίνικες. Το δάσος έχει έκταση περίπου 250 στρέμματα. Ο χώρος είναι περιφραγμένος. Δεν μπορεί κανείς να κατασκηνώσει στους φοίνικες επειδή τη νύχτα η περίφραξη μένει κλειστή. Νότια του Βαΐου υπάρχουν όρμοι για όσους είναι ρομαντικοί. Η κεντρική πύλη είναι ανοιχτή όλη μέρα και υπάρχει και περίπτερο με νερά και σνακς. Το Βάι πήρε το όνομά του από τα βάγια, που είναι οι φοίνικες. Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΤΑΦΙΔΙΚΟΣ ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΣΗΤΕΙΑΣ
Ο ΑΣΕΣ Σητείας ιδρύθηκε το 1929 από σουλτανινοπαραγωγούς, με σκοπό την εκμετάλλευση της σταφίδας της περιοχής. Για τον σκοπό αυτό, δημιουργήθηκε εργοστάσιο επεξεργασίας και τυποποίησης σταφίδας, με αποτέλεσμα την επιτυχημένη εξαγωγή του προϊόντος σε χώρες της Ευρώπης.
Σταδιακά ωστόσο, η ζήτηση της σταφίδας μειώθηκε, με αποτέλεσμα τη δεκαετία του 1970, η παραγωγή να περιοριστεί στους 7.000 τόνους ετησίως. Έτσι, οι παραγωγοί στράφηκαν σταδιακά στην καλλιέργεια της ελιάς, αντικαθιστώντας τα αμπέλια τους με ελαιόδεντρα.
Το 1976, ο Αγροτικός Σταφιδικός Ελαιουργικός Συνεταιρισμός Σητείας ίδρυσε το εργοστάσιο επεξεργασίας ελαιολάδου και σήμερα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους Συνεταιρισμούς στην Ελλάδα, διαδραματίζοντας σημαίνοντα ρόλο στην τοπική οικονομία και κοινωνία.
Ο Συνεταιρισμός απαριθμεί περίπου 1000 φυσικά μέλη, ενώ ο αριθμός των εξυπηρετούμενων ελαιοπαραγωγών φτάνει τους 1.500. Η κύρια δραστηριότητα του Συνεταιρισμού είναι η παραγωγή, μεταποίηση και εμπορία ελαιολάδου, σε πολυάριθμες περιοχές της χώρας.
Νέα εποχή για τον Αγροτικό Σταφιδικό Ελαιουργικό Συνεταιρισμό Σητείας με το πρόγραμμα ΟΕΦ (Οργανώσεις Ελαιουργικών Φορέων), για την παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας ελαιολάδου ΠΟΠ Σητείας Λασιθίου Κρήτης.
Το πρόγραμμα του ΟΕΦ ΑΣΕΣ Σητείας περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, που αποτελούν ολοκληρωμένο σχέδιο για την βελτίωση της ποιότητας του παραγόμενου ελαιόλαδου. Δεδομένου ότι στην περιοχή παράγεται το φημισμένο ελαιόλαδο ΠΟΠ Σητείας Λασιθίου Κρήτης, δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος και την τήρηση των προδιαγραφών που το καθιστούν προϊόν γεωγραφικής ένδειξης. Ένας από τους βασικούς σκοπούς του προγράμματος ΟΕΦ, είναι ο συντονισμός και η ενίσχυση του έργου των ελαιοκαλλιεργητών μελών του.
Πρόεδρος του Συνεταιρισμού είναι ο κ. Σταύρος Κολυδάκης.
Για να γνωρίσετε τον ΑΣΕΣ Σητείας επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του, κάνοντας κλικ στην εικόνα..

ΤΟ ΚΑΡΥΔΙ
Το Καρύδι είναι χωριό και έδρα της τοπικής Κοινότητας Καρυδίου του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στο ανατολικό μέρος της Περιφέρειας Κρήτης, με πληθυσμό 43 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 600 μ. και απέχει 23,5 χλμ. από τη Σητεία. Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Καρυδίου περιλαμβάνει και τους οικισμούς Καμάρα και Λαγκάδα με συνολικό πληθυσμό 86 κατοίκους..
Γεωγραφία: Το χωριό παρουσιάζει δύο πόλους ανάπτυξης, οι οποίοι χωρίζονται μεταξύ τους με μικρή χαράδρα, και έχει περίπου κυκλικό σχήμα. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η πλατεία με την εκκλησία, το καφενείο και παραδοσιακά καταστήματα, δηλαδή το μπακάλικο, το ραφείο και το σαγματοποιίο. Η δόμηση του χωριού είναι πυκνή, με λιθόστρωτους δρόμους, οι οποίοι ακολουθούν το φυσικό ανάγλυφο. Υπάρχουν και κάθετοι δρόμοι, οι οποίοι όμως παρουσιάζουν έντονη κλίση και έχουν σκαλοπάτια.
Αρχιτεκτονική: Τα σπίτια του χωριού είναι μικρά μονόχωρα, κλασικά δείγματα της λαϊκής αγροτικής Κρητικής αρχιτεκτονικής. Η εξωτερική σειρά σπιτιών έχει σκαρπωτούς τοίχους, δηλαδή έχουν στη βάση κτισμένη μια ενίσχυση από λαξευτή πέτρα με μικρή κλίση. Αυτά τα χαρακτηριστικά υποδεικνύουν ότι ο οικισμός έχει αμυντικό χαρακτήρα. Οι είσοδοι των σπιτιών είναι τοξωτές και τα υπόλοιπα ανοίγματα έχουν είτε ευθύ είτε τοξωτό ανώφλι, απηχώντας την Βενετσιάνικη παράδοση. Τα τόξα διαθέτουν κλειδιά στην κορυφή τους, που μπορεί να είναι διακοσμημένα με φυτικά μοτίβα. Οι πέτρινοι τοίχοι είναι κτισμένοι από αργολιθοδομή. Οι οροφές είναι επίπεδες και έχουν τρύπα για την καμινάδα που είναι διακοσμημένη με αγγείο. Μπορεί να διαθέτουν παράσπιτα, όπου βρισκόταν ο φούρνος και πατητήρι στην αυλή.
Αξιοθέατα: Το παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού πλέον στεγάζει το Κέντρο Ενημέρωσης του Γεωπάρκου Σητείας. Το κέντρο προσφέρει και χώρο φιλοξενίας-διαμονής.
Κοντά στο Καρύδι βρίσκεται το Σπήλαιο Άνω Περιστεράς, ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια σπήλαια στην Ελλάδα, με χαρτογραφημένο μήκος περίπου 7 χλμ..
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

ΤΟ ΠΑΛΑΙΚΑΣΤΡΟΝ
Το Παλαίκαστρον ή Παλαίκαστρο είναι χωριό και έδρα της Κοινότητος Παλαικάστρου, του Δήμου Σητείας, της Περιφεριακής Ενότητας Λασιθίου στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 953 κατοίκους. Βρίσκεται 18 χλμ. ανατολικά της Σητείας.
Η κοινότητα Παλαικάστρου συστάθηκε το έτος 1925 και σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης,εκτός από την έδρα της, περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αγκάθια, Βίγλα, Κουρεμένος, Κυριαμάδι, Λύδια, Μερτύδια, Τοπλού, Χιώνα και Χοχλακιές, με συνολικό πληθυσμό 1275 κατοίκους.
Στην ευρύτερη περιοχή του Παλαικάστρου βρίσκονται αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία. Ιδιαίτερα γνωστό είναι το σπάνιο φοινικόδασος Βάι, που απέχει 7 χλμ. από τον οικισμό.
Ιστορία: Κοντά στο φοινικόδασος του Βάι, βόρεια από το Παλαίκαστρο, βρίσκεται η αρχαία πόλη Ίτανος ή Ερημούπολη. Η ίδρυση της πόλης ανάγεται στα προϊστορικά χρόνια και αναφέρεται στα ομηρικά έπη. Η πόλη ήταν σημαντικό κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου και εξήγαγε πορφύρα, σπόγγους, γυαλί και αλιεύματα, ενώ είχε έσοδα και από το ιερό του Δικταίου Δία. Η Ίτανος ήταν σε διαμάχη με την Πραισό και αργότερα με την Ιεράπυτνα. Η Ίτανος συνέχισε να είναι σημαντική πόλη κατά την Ρωμαϊκή εποχή, μέχρι που καταστράφηκε τη Βυζαντινή εποχή. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ίτανος κατοικήθηκε και την Ενετική εποχή.
Φωτογραφία Βικιπαίδεια (C messier).

Η ΜΙΝΩΪΚΗ ΠΟΛΗ ΣΤΟ ΡΟΥΣΟΛΑΚΚΟ
Στην περιοχή Ρουσολάκκος, 2 χιλιόμετρα από το χωριό, στην παραλία Χιόνα, αποκαλύφθηκε από τις ανασκαφές που πραγματοποίησαν οι Άγγλοι αρχαιολόγοι R. C. Bosanquet και R. M. Dawkinns στις αρχές του 20ού αιώνα, μια Μινωική πόλη, η οποία άκμασε την υστερομινωική περίοδο, μέχρι τον 15ο αιώνα π.Χ.. Εδώ βρέθηκαν οι Μινωικές μήτρες του Παλαικάστρου και ο Κούρος Παλαικάστρου. Επίσης βρέθηκαν τάφοι της πρωτομινωικής και μεσομινωικής περιόδου. Το όνομα της πόλης δεν είναι γνωστό. Ο Paul Faure την ταύτισε με την αρχαία πόλη Δραγμό που αναφέρει ο Στέφανος ο Βυζάντιος. Στην πόλη αυτή βρισκόταν το ιερό του Δικταίου Δία, ένα από τα γνωστότερα της ανατολικής Κρήτης. Η λατρεία στο ιερό συνεχίστηκε μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Στο ύψωμα Πετσοφάς, νοτιοανατολικά του Παλαίκαστρου, βρισκόταν σημαντικό ιερό κορυφής, στο οποίο βρέθηκαν ειδώλια λατρευτών.

Η ΖΑΚΡΟΣ
Η Ζάκρος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής Κοινότητος Ζάκρου, του Δήμου Σητείας, (πρώην Δήμου Ιτάνου) της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 640 κατοίκους. Η Κοινότητα της Ζάκρου εκτός από την έδρα της, περιλαμβάνει και τους οικισμούς Κάτω Ζάκρος, Αδραβάστοι, Αζοκέραμος Κελλάρια, Κλησίδιον, Άγιος Γεώργιος και Σφάκα, με τον συνολικό πληθυσμό της να ανέρχεται σε 747 κατοίκους.
Γεωγραφία: Η Ζάκρος μερικές φορές χωρίζεται σε Πάνω Ζάκρο, το τμήμα που βρίσκεται ψηλότερα στο λόφο, και σε Κάτω Ζάκρο, το τμήμα που είναι κοντά στη θάλασσα. Ένα φαράγγι, γνωστό ως το «Φαράγγι των νεκρών», διασχίζει τόσο το πάνω όσο και το κάτω τμήμα της αρχαίας πόλης και φέρει το όνομά του από τους πολυάριθμους τάφους της Μινωικής Εποχής, που βρέθηκαν στις σπηλιές, κατά μήκος των πλευρών του.
Η Πάνω Ζάκρος απέχει 38 χλμ. από τη Σητεία. Ο δρόμος περνάει από το Παλαίκαστρο όπου στη συνέχεια κατευθύνεται νότια.
Ιστορία: Στην περιοχή βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Μινωικής πόλης της Ζάκρου και αποτελούν σήμερα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο του Μινωικού πολιτισμού. Θεωρείται ότι υπήρξε ένα από τα τέσσερα κύρια διοικητικά κέντρα των Μινωιτών, ενώ το προστατευμένο λιμάνι της και η στρατηγική της θέση, την κατέστησαν σημαντικό εμπορικό κέντρο για το εμπόριο προς τα ανατολικά. Στην πόλη κυριαρχούσε το παλάτι της Ζάκρου, το οποίο κτίστηκε το 1900 π.Χ. περίπου, ξανακτίστηκε το 1600 π.Χ. περίπου και καταστράφηκε το 1450 π.Χ., μαζί με τα υπόλοιπα κύρια κέντρα του Μινωικού πολιτισμού. Σήμερα τα ερείπια του παλατιού, που βρίσκονται δίπλα στη θάλασσα, στην Κάτω Ζάκρο, είναι εμφανή και επισκέψιμα, καθιστώντας τη Ζάκρο δημοφιλή τουριστικό προορισμό.
Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζάκρου: Έδώ στην καταπράσινη από λιόφυτα Ζάκρο το 1936 ιδρύθηκε και ξεκίνησε τη λειτουργία του ο Συνεταιρισμός των παραγωγών ελαιόλαδου της Ζάκρου, μιας αληθινής Πολιτείας Ελαιολάδου. Εδώ παράγουν εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο Σητείας Λασιθίου Κρήτης Π.Ο.Π. , με την αρωματική και γευστική σφραγίδα της Ζάκρου. Το ιστορικό αγαθό αυτής της ευλογημένης γης!
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (Olaf Tausch). 

Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΖΑΚΡΟΥ
Μετά από γενιές ολόκληρες επαναστάσεων και πολέμων, οι άνθρωποι ήθελαν να δημιουργήσουν ξανά. Ήθελαν να μαζέψουν τις δυνάμεις τους, να ξαναχτίσουν τον τόπο τους, να συνεχίσουν την ελαιοκομική παράδοση και να μεταφέρουν την αξία των προϊόντων τους σε κάθε γωνιά της χώρας, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα του Συνεταιρισμού των παραγωγών ελαιόλαδου της Ζάκρου Σητείας Κρήτης, μιας περιοχής καταπράσινης από λιόφυτα. Μιας αληθινής Πολιτείας Ελαιολάδου.
Όλη η ιστορία του Συνεταιρισμού, χτίζεται γύρω από την εξέλιξη. Εκσυγχρονισμός εξοπλισμού και διαδικασιών παραγωγής, ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και κοινότητας, ανταλλαγή απόψεων, συνεργασία και αλληλεγγύη, διαπνέουν την επιχειρηματική του δράση. Γιατί, για τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ζάκρου, η εξέλιξη, είναι έμπνευση για την κάθε μέρα που προστίθεται στο κομπολόϊ του χρόνου..
Σήμερα, 500 παραγωγοί ωφελούνται από τις εκσυγχρονισμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και τυποποίησης του Αγροτικού Συνεταιρισμού της Ζάκρου. Αφοσιωμένοι στην ορθολογική καλλιέργεια, παράγουν αειφορικά, ένα από τα καλύτερα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα στον κόσμο, το ελαιόλαδο Σητείας Λασιθίου Κρήτης ΠΟΠ, με την υπογραφή της γεύσης και των αρωμάτων της Ζάκρου! Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία τους..
Πρόεδρος του Συνεταιρισμού είναι ο κ. Κεκερίδης Κωνσταντίνος.
Για να γνωρίσετε τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ζάκρου, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του κάνοντας κλικ στην εικόνα..

Η ΜΟΝΗ ΤΟΠΛΟΥ
Η Μονή Τοπλού είναι ιστορικό μοναστήρι στην Κοινότητα Παλαικάστρου του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην ανατολική πλευρά της Κρήτης. Κτισμένη στο ακρωτήρι του Σαμωνίου ή Κάβο Σίδερου, βρίσκεται 10 χλμ. ανατολικά της Σητείας και 6 χλμ. βόρεια του Παλαικάστρου.
Η αρχική μονή φέρεται να κτίστηκε τον 15ο αιώνα, αλλά καταστράφηκε το 1612 λόγω σεισμού. Κατόπιν, ανοικοδομήθηκε με την οικονομική ενίσχυση των Βενετών κυρίαρχων του νησιού, ωστόσο καταστράφηκε εκ νέου κατά την περίοδο της Οθωμανικής κατάκτησης. Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (Wouter Hagens).

Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ
Η Αγία Τριάς ή Αγία Τριάδα είναι χωριό και έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Αγίας Τριάδας, του Δήμου Σητείας της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 77 κατοίκους. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 460 μ., 34 χλμ. νότια της Σητείας. Απέχει περίπου 8 χλμ. από το Λιβυκό πέλαγος.
Εκτός από την έδρα της η Κοινότητα Αγίας Τριάδας περιλαμβάνει και την ακατοίκητη νησίδα Κουφονήσι, που βρίσκεται στη νοτιοανατολική εσχατιά της Κρήτης και συγκεκριμένα 3 ναυτικά μίλια νότια του ακρωτηρίου Γουδερό. Πρόκειται για την νησίδα Ονεσία των αρχαίων Ελλήνων, όπως μας διέσωσε το όνομά της ο Πλίνιος. Η επιφάνεια της νησίδας είναι περίπου 4,26 τ. χλμ..
Ονομασία: Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Τσω, άγνωστης ετυμολογίας. Στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1881 αναφέρεται ως Τσω με 158 χριστιανούς κατοίκους και υπαγόταν στο Δήμο Χαντρά. Το χωριό μετονομάστηκε σε Αγία Τριάδα το 1920, όταν έγινε έδρα αγροτικού Δήμου. Η νέα ονομασία του χωριού οφείλεται στον Καθεδρικό ναό του χωριού.
Ιστορία: Στην ευρύτερη περιοχή του χωριού έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από την Μινωική εποχή. Στη θέση Πετροκοπιό, έχει εντοπιστεί κεραμική των ύστερων νεολιθικών – πρωτομινωικών χρόνων. Στη θέση Σταλός έχει εντοπιστεί οικισμός των Mινωικών χρόνων καθώς και θολωτοί τάφοι. Το σπήλαιο Αλογαρά στη θέση Λειβάρι, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία κατά τη Mινωική εποχή.
Οικονομία: Η οικονομία του χωριού βασίζεται στην γεωργία και στην αλιεία.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

ΟΙ ΑΡΜΕΝΟΙ
Οι Αρμένοι είναι χωριό και έδρα της Κοινότητας Αρμένων του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 273 κατοίκους. Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 560 μ., 28,7 χλμ. νότια της Σητείας, στο μικρό οροπέδιο των Αρμενοχαντράδων, όπου βρίσκεται επίσης το χωριό Χανδράς. Χωρίζεται από χείμαρρο στο Πέρα και Πώδε Χωριό. Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Αρμένων περιλαμβάνει και τους οικισμούς Ασπρόλιθος και Ετιά, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται στους 322 κατοίκους.
Ιστορία: Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι συνοικίστηκε από Αρμένιους στρατιώτες μετά την ανακατάληψη της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά το 961. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Armenus στην επαρχία Σητείας. Στην Eνετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Armenus με 428 κατοίκους. Με την ίδια ονομασία αναφέρεται επίσης από τον Βασιλικάτα 1630 και στην Tουρκική απογραφή του 1671. Το χωριό αναφέρεται στην Aιγυπτιακή απογραφή του 1834 ως Armeni με 20 χριστιανικές και 8 Tουρκικές οικογένειες. Το χωριό καταστράφηκε από σεισμό το 1856. Το 1881 είχε 246 κατοίκους, όλοι χριστιανοί, και ανήκε στο Δήμο Χαντρά.
Αξιοθέατα: Στο χωριό σώζονται δύο Βυζαντινές εκκλησίες, η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Άγιος Γεώργιος. Ο ναός της Κοιμήσεως πυρπολήθηκε από τους Τούρκους το 1829 και στη συνέχεια κάλυψαν με ασβέστη τις τοιχογραφίες που είχαν απομείνει. Διασώζεται η υπογραφή του αγιογράφου, Μ. Κορνάρος, έτος 1570. Φωτογραφία Βικιπαίδεια (C messier).

Η ΖΙΡΟΣ
H Ζίρος ή Ζήρος είναι χωριό και έδρα της Κοινότητος Ζίρου, του Δήμου Σητείας, της Περιφεριακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 393 κατοίκους.
Η Κοινότητα Ζίρου εκτός από την έδρα της, περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αγία Ειρήνη,
Αγριλιά, Καλό Χωριό, Λαμνώνιον, Ξηρόκαμπος και Χαμαίτουλο, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται στους 462 κατοίκους.
Γεωγραφία: Η Ζίρος είναι κτισμένη σε υψόμετρο 590 μ., στους νότιους πρόποδες του υψώματος «Εγκρεμνός» (785 μ.), στο βορειοδυτικό άκρο του οροπέδιου των Αρμενοχαντράδων ή οροπέδιο της Ζίρου. Στο εύφορο οροπέδιο καλλιεργούνται ελιές και αμπέλια. Παλαιότερα, στη θέση της σημερινής κεντρικής πλατείας υπήρχε μικρή λίμνη. Στην περιοχή γύρω από το χωριό παρατηρούνται ασβεστολιθικά πετρώματα με καρστικές γεωμορφές όπως σπηλαιοβάραθρα και καταβόθρες. Τα πιο γνωστά σπήλαια της περιοχής είναι το σπήλαιο της Αγριλιάς, της Λυγιάς και το σπήλαιο του Βοεβόδα στον Λαγκαδά. Απέχει 31 χιλιόμετρα από τη Σητεία, ενώ σε μικρή απόσταση προς τα δυτικά βρίσκεται ο οικισμός Χαντράς.
Ιστορία: Η περιοχή της Ζίρου διαθέτει πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα, αλλά δεν έχει πραγματοποιηθεί συστηματική ανασκαφή. Κοντά χωριό Χαμαίτουλο, στη θέση Βρύση, έχει βρεθεί μεγάλος Μινωικός οικισμός με κυκλώπεια τοιχοδομία και στη θέση Λιμνία ή Παραλάκη Μάντρα, μεταξύ Χαμαίτουλου και Ζίρου έχει βρεθεί έτερος Mινωικός οικισμός. Στις θέσεις Άγιος Ιωάννης και Κατεργάρη Πηγάδι έχουν εντοπιστεί αρχαϊκά χωριά, στη θέση Σταλός αρχαίος οικισμός και λίγο ανατολικότερα πρωτογεωμετρικός οικισμός. Κυκλικοί και θολωτοί τάφοι βρέθηκαν στις θέσεις Κάτω Σταλό και Κατσουλιανό, στη θέση Πυργάλες υπάρχουν ερείπια Μινωικής έπαυλης, στη θέση Φουκάς Μινωικός οικισμός, στη θέση Πεντάλιτρο Μινωική Ακρόπολη και στη θέση Ανεμομύλια υστερομινωικό κτίριο. Στη θέση Πλακόσπηλιος βρέθηκε Ρωμαϊκός οικισμός και τάφος.
Η παλαιότερη γραπτή μνεία του οικισμού γίνεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577, ο οποίος την αναφέρει ως Siro στην επαρχία Σητείας. Το 1581 αναφέρεται σε συμβόλαιο ότι ήταν μητρικό φέουδο του Ανδρέα Κορνάρου.
Αξιοθέατα: Στο χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι αγιογραφημένος και οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται από το 1523, χρονολογία η οποία είναι χαραγμένη στο υπέρθυρο της ανατολικής πόρτας. Στο κεντρικό τμήμα του χωριού σώζεται κατοικία με Ενετική αρχιτεκτονική, με κυβική μορφολογία και είναι διώροφη. Στο ναό του Αγίου Νικολάου υπάρχουν χαράγματα του 1507 και του 1515.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).

Η ΠΑΡΑΛΙΑ ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΥ
Ο Ξερόκαμπος Ζίρου είναι παραθαλάσσιος οικισμός και παραλία της Κοινότητας Ζίρου, του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης. Βρίσκεται στην ανατολική ακτή της Κρήτης, στην παράκτια πεδιάδα, ενώπιον απότομα υψούμενων βουνών. Απέχει 20 χλμ. από την Ζίρο, 12 χλμ. από την Ζάκρο και 44 χλμ. από την Σητεία. Είναι ένα από τα πιο απομακρυσμένα μέρη της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, που βρίσκεται σε απόσταση 100 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τη Ζίρο, την Αγία Ειρήνη, την Αγριλιά, το Καλό Χωριό, το Λαμνιώνι και το Χαμαίτουλο, αποτελούν την τοπική Κοινότητα Ζίρου που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Λεύκης, του Δήμου Σητείας. Φωτογραφία Βικιπαίδεια (G Da).

ΟΙ ΛΙΘΙΝΕΣ
Οι Λιθίνες ή Λιθίναι, είναι χωριό και έδρα της Κοινότητος Λιθίνων του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 322 κατοίκους. Βρίσκονται 25 χλμ. νοτιοδυτικά της Σητείας, σε υψόμετρο 275 μ.. Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Λιθινών περιλαμβάνει και τους οικισμούς Αζάλιον και Λαγκάδα, με συνολικό πληθυσμό 346 κατοίκους.
Ονομασία: Το χωριό θεωρείται ότι πήρε το όνομά του από την οικογένεια Λιτίνο, την οποία εγκατέστησαν οι Βυζαντινοί κατά τη διάρκεια της δεύτερης Βυζαντινής εποχής, είτε ο Νικηφόρος Φωκάς μετά το 961, είτε ο Αλέξιος Κομνηνός το 1181, όταν μοίρασε την Κρήτη σε 12 οικογένειες. Από την άλλη, ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι πρόκειται για αρχαίο Ελληνικό τοπωνύμιο, το οποίο σώζεται αλώβητο.
Ιστορία: Η παλαιότερη μνεία του τοπωνυμίου είναι σε έγγραφο του 1369, όπου αναφέρεται ως φέουδο του Γεώργιου Μπέλι. Οι Ενετοί κατασκεύασαν στο κέντρο του χωριού ένα πύργο, ο οποίος δεν σώζεται σήμερα, για να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους στην περιοχή. Στην απογραφή του 1583, οι Lithines είχαν πληθυσμό 175 κατοίκους. 
Ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο “γιατί τα κτίσματά του στο σύνολό τους ανήκουν στον 17ο – 19ο αι. και εμφανίζουν ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία”.
Ιεροί Ναοί: Στο χωριό βρίσκεται μονόχωρος, καμαροσκεπής ναός αφιερωμένος στη Παναγία, ο οποίος χρονολογείται από το 10ο αιώνα και φέρει αγιογραφίες του 13-14ου αιώνα. Στο τέμπλο του βρίσκεται η εικόνα της «Παναγίας των Λιθινών», του 12ου αιώνα, στην οποία αποδίδονται πολλά θαύματα. Επίσης, η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (φωτογραφία), χρονολογείται πριν τον 15ο αιώνα, στον οποίο βρίσκεται ο οικογενειακός τάφος της Ενετικής αρχοντικής οικογένειας των Βλάχων. Τέλος, στη θέση του παλιού οικισμού Αδρόμυλοι βρίσκεται ο μονόχωρος βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων, με τοιχογραφίες του 14ου αιώνα.
Οικονομία: Από το 1944 στις Λιθίνες λειτουργεί Αγροτικός Συνεταιρισμός με στόχο την παραγωγή και πώληση ελαιολάδου, ο οποίος διατηρεί βιομηχανικές εγκαταστάσεις δυναμικού φυγοκέντρησης 10 τόνων ελαιολάδου την ημέρα.
Πολιτισμός: Το 1979 ιδρύθηκε στο χωριό ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νέων Λιθινών, ο οποίος έχει να επιδείξει πλούσια δράση στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου.
Φωτογραφία: Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου Λιθινών, Βικιπαίδεια (C messier).

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΑΠΠΑΓΙΑΝΝΑΔΕΣ
Οι Παππαγιαννάδες ή Παπαγιαννάδες είναι χωριό και έδρα της Κοινότητας Παππαγιαννάδες, του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου με πληθυσμό 55 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 480 μ., 20 χλμ. νότια της Σητείας.
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Παππαγιαννάδων περιλαμβάνει και τους οικισμούς Βορί, Σκλάβοι και Συκέα, με τον πληθυσμό της να ανέρχεται συνολικά σε 268 κατοίκους.
Ιστορία: Στο ύψωμα Άη Λιας, σε υψόμετρο 440 μ., βρισκόταν ιερό κορυφής. Στη θέση Μοναστηράκι σώζονται λείψανα Mινωικού οικισμού. Το χωριό δεν αναφέρεται στις Eνετικές απογραφές. Η παλαιότερη μνεία του είναι στην Aιγυπτιακή απογραφή του 1834, όπου αναφέρεται ως Papa-Jannadho με 8 χριστιανικές οικογένειες. Ο Χουρμούζης Βυζάντιος το 1842 το αναφέρει ως Παπαγιαννάδο. Το 1881 αναφέρεται ως Παπαγιαννάδω με 77 κατοίκους, όλοι χριστιανοί, και ανήκε στο δήμο Χαντρά. Στην απογραφή του 1900 αναφέρεται ως Παπαγιαννάδων, το 1920 ως Παπαγιαννάδοι, το 1928 ως Παπαγιαννάδα και από το 1940 ως Παπ(π)γιαννάδες. Το όνομα του χωριού ετυμολογείται από το επώνυμο των οικιστών του, του Παπαγιαννάδες.
Αξιοθέατα: Στο χωριό βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας, με διατηρημένες αγιογραφίες. Στην κτητορική επιγραφή αναφέρεται το έτος 6872, το οποίο αντιστοιχεί στο έτος 1363-1364. Σύμφωνα με τον Gerola μέρος της επιγραφής λέει «του Παριλίου και Σοφρονίας μοναχής της σηνοδίας αυτών… επί της βασιλείας Ιωάννου του Παλαιολόγου και Ανδρόνικου του ειού αυτού Έτος ςΩΟΒ». 
Το χωριό φημίζεται για το λάδι του και στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται η Φάμπρικα (το παλαιό ελαιοτριβείο). Φωτογραφία: Βικιπαίδεια.

ΤΑ ΠΕΡΙΒΟΛΑΚΙΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Τα Περιβολάκια ή Περβολάκια είναι χωριό και έδρα της Κοινότητος Περιβολακίων του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, με πληθυσμό 21 κατοίκους. Είναι κτισμένα σε υψόμετρο 340 μ., σε απόσταση 37 χλμ. από τη Σητεία.
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Περιβολακίων περιλαμβάνει και τους οικισμούς Επάνω Περιβολάκια, Καλό Νερό και Πεζούλας, όπως και την Μονή Καψά. Τα Επάνω Περιβόλακια πλέον είναι ακατοίκητα.΄Ο συνολικός πληθυσμός της Κοινότητας είναι 103 κάτοικοι.
Ιστορία: Στο σπήλαιο Βουρνόφερτο, επί τους όρους Καππαρουκέφαλα, ο Πωλ Φωρ ανακάλυψε σχεδιασμένες σκηνές κυνηγιού. Τα σχέδια απεικονίζουν θεά με σκύλους, η οποία περιβάλλεται από άγρια ζώα τα οποία ή έχουν παγιδευτεί σε δίκτυα ή έχουν χτυπηθεί από δόρατα και βέλη. Ο Πωλ Φωρ τα χρονολόγησε την προμινωική εποχή.
Τα Περιβολάκια δεν αναφέρονται στις Eνετικές απογραφές. Η παλαιότερη αναφορά σε αυτά γίνεται στην απογραφή του 1881, όταν ανήκαν στον Δήμο Χαντρά και είχαν αμιγώς Χριστιανικό πληθυσμό, 142 κατοίκους.
Αξιοθέατα: Από το χωριό ξεκινάει το φαράγγι Περβολακίων ή φαράγγι Καψά. Το φαράγγι έχει μήκος περίπου 4,5 χιλιόμετρα και χαρακτηρίζεται από τα απότομα τοιχώματά του με την έλλειψη βλάστησης. Το φαράγγι καταλήγει στην παραλία κοντά στη Μονή Καψά. Στο εσωτερικό του απαντά το στενοενδημικό είδος Limonium Cornarianum (Λιμόνιο του Κορνάρου.

ΟΙ ΠΕΥΚΟΙ
Οι Πέυκοι είναι ορεινό γραφικό χωριό και έδρα της Κοινότητας Πεύκων, του Δήμου Σητείας της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 85 κατοίκους. Βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μ., πάνω από το φαράγγι Ανεγύρους και 3 χλμ. ανατολικά από τον Άγιο Στέφανο. Απέχει οδικώς 7,5 χλμ. (5 χλμ. μέσω μονοπατιού) βόρεια από την Ανάληψη και 25 χλμ. από τη Σητεία.
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Πεύκων περιλαμβάνει και τους οικισμούς Ανάληψη, Άσπρος Ποταμός και Πιλαλήματα, με τον πληθυσμό της Κοινότητας να ανέρχεται συνολικά σε 763 κατοίκους.

Ο ΧΑΝΔΡΑΣ
Ο Χανδράς (ή Χαντράς) είναι χωριό και έδρα της Κοινότητας Χανδρά του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με Πληθυσμό 226 κατοίκους. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 580 μ., περίπου 30 χλμ. νότια από τη Σητεία. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο ενός μικρού οροπεδίου, στο οποίο επίσης βρίσκεται ο οικισμός Αρμένοι, και γι’αυτό το λόγο είναι γνωστό ως Αρμενοχαντράδες. Περίπου 2 χλμ. βορειοανατολικά του Χανδρά βρίσκεται ο εγκαταλλελημένος οικισμός Βόιλα.
Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Χανδρά περιλαμβάνει και τους οικισμούς Άγιος Παντελεήμονας και Κατελιώνα.
Ιστορία: Ο Χανδράς πιθανώς δημιουργήθηκε κατά την περίοδο της Αραβοκρατίας ή των Σαρακηνών. Το όνομα Χανδράς θεωρείται ότι έχει Αραβική προέλευση και σημαίνει πράσινο, ως αναφορά στο οροπέδιο. Αναφέρεται από το Φραγκίσκο Μπαρότσι το 1577 ως Ghandra και στην απογραφή του 1583 του Καστροφύλακα, όπου αναφέρεται ως Candrà, είχε 403 κατοίκους. Στην απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Khandra με 22 Χριστιανικές και 7 Τουρκικές οικογένειες και στην απογραφή του 1881 Χαντράς με 458 Χριστιανούς κατοίκους και 29 Τούρκους.
Αξιοθέατα: Στο κεντρικό τμήμα του χωριού, τον παλαιό πυρήνα, γνωστό ως «Μεσοχωριά», βρίσκονται οι εκκλησίες του Aγίου Δημητρίου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Σε αυτό το τμήμα του οικισμού βρισκόταν Oθωμανικό χαμάμ, του οποίου σώζονται υπολείμματα, μια αναγεννησιακή κρήνη και κτίρια με βενετσιάνικες επιρροές. Στο χωριό λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο. Στο βόρειο τμήμα του οικισμού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Χαράλαμπου, με νεοκλασικό καμπαναριό.

ΤΟ ΧΑΜΕΖΙ
Το Χαμέζι ή Χαμαίζι (επίσημο Χαμέζιον), είναι χωριό και τοπική Κοινότητα του Δήμου Σητείας, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με Πληθυσμό 253 κατοίκους. Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 430 μ., επί της οδού που ενώνει τη Σητεία με τον Άγιο Νικόλαο, περίπου 10 χλμ. νότια από τη Σητεία.
Ιστορία: Νότια του χωριού, στο λόφο Σουβλωτό Μουρί έχουν έρθει στο φως τα ερείπια μιας μινωικής οικίας η οποία ξεχωρίζει εξαιτίας του ελλειπτικού της σχήματος, ενδιάμεσο ενός κυκλικού και ορθογώνιου κτηρίου. Χρονολογείται από τη Μεσομινωική ΙΑ περίοδο (περ. 20ος αιώνας π.Χ.) και χτίστηκε στη θέση παλαιότερων οικημάτων που χρονολογούνται από την Πρωτομινωική περίοδο. Στη θέση Λινάρες, κοντά στην παραλία, έχει εντοπιστεί ορθογώνιος κτιστός μινωικός τάφος της πρωτομινωικής εποχής με δωμάτια και στη θέση Φατσή, κοντά τη Λιόπετρα, βόρεια του σημερινού οικισμού, πέντε τετράγωνοι, θολωτοί πρωτογεωμετρικοί τάφοι. Σύμφωνα με τον Paul Faure, στη θέση Λιόπετρο ή Λιόπετρα, όπου βρίσκονται ερείπια μεγάλου μεσαιωνικού κάστρου, βρισκόταν η αρχαία πόλη Πέτρα, της οποίας το όνομα αναφέρεται μόνο σε ένα νόμισμα. Ο περιηγητής Spratt αναφέρει ότι οι Ενετοί θεωρούσαν ότι σε εκείνη την περιοχή βρισκόταν η αρχαία Άσσος.
Αξιοθέατα: α) Η Μινωϊκή οικία που ανασκάφηκε το 1903 βρίσκεται στον λόφο Σουβλωτό Μουρί, σε υψόμετρο περίπου 500 μ., νότια από το Χαμέζι. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε από τον Στ. Ξανθουδίδη και χαρακτηρίστηκε Μινωική οικία της Μεσομινωικής ΙΑ περιόδου (περ. 20ος αιώνας π.Χ.). Η οικία χαρακτηρίζεται από το ελλειπτικό της σχήμα. Στη βορειοανατολική πλευρά της οικίας έχουν εντοπιστεί μινωικές αγροτικές οικίες όπου αποκαλύφθηκαν πολλά χάλκινα αντικείμενα
β) Το Κάστρο Λιόπετρο (από το Leon de Pietra), το οποίο βρίσκεται πάνω σε ύψωμα ύψους 430 μέτρων, με θέα στη θάλασσα, πιθανώς χτίστηκε στη θέση αρχαίας ακρόπολης βόρεια του χωριού. Το φρούριο έχει ερειπωθεί σήμερα σώζονται υπολείμματα του τείχους και των πύργων, θολωτών δεξαμενών και άλλων κτισμάτων. Την κατασκευή του φρουρίου είχε προτείνει αρχικά το 1579, ο Τζακόμο Φοσκαρίνι, για την προστασία των κατοίκων της Σητείας από τις επιθέσεις των Τούρκων. Η κατασκευή του τελικά εγκρίθηκε το 1595 και άρχισε η κατασκευή ενός μεγάλου κάστρου το οποίο ήταν ικανό να φιλοξενήσει 6.000 κατοίκους. Στην κορυφή του κάστρου είναι κτισμένος ναός αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία.
γ) Το Λαογραφικό μουσείο Χαμεζίου στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό σπίτι του 19ου αιώνα. Δημιουργήθηκε το 1978 από τον Μορφωτικό Σύλλογο Χαμεζίου, με πρωτοβουλία της λαογράφου Ειρήνης Παπαδάκη- Κασιέρη, και επεκτάθηκε το 1993, με τη δημιουργία νέας πτέρυγας. Το σπίτι είναι ένα καμαρόσπιτο, με την καμάρα να χωρίζει τον χώρο στα τέσσερα, δίνοντας σε αυτούς τους χώρους λειτουργική αυτονομία. Στα εκθέματα που παρουσιάζονται σε αυτόν το χώρο είναι τα παραδοσιακά σκεύη και έπιπλα, καθώς και είδη λαϊκής τέχνης, ενώ η νέα πτέρυγα του μουσείου περιλαμβάνει το εργαστήριο του σπιτιού, όπου βρισκόταν το ελαιουργείο,την εσωτερική αυλή, όπου βρίσκεται πέτρινο πατητήρι, καζάνι και φούρνος.
Προσωπικότητες: Από το Χαμέζι κατάγεται η Ρίτα Σακελλαρίου (1934-1999), τραγουδίστρια.
Το Φεστιβάλ Χαμεζίου: Το Φεστιβάλ Χαμεζίου διοργανώθηκε φέτος (Ιούλιος 2024) για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, με πρωτοβουλία της Μορφωτικής Στέγης Χαμεζίου. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε παρακάτω στην επόμενη ενότητα.

ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΧΑΜΕΖΙΟΥ
Στο Χαμέζι Σητείας Λασιθίου διοργανώνεται πλέον από την Μορφωτική Στέγη Χαμεζίου το Φεστιβάλ Χαμεζίου, με δράσεις πολιτισμού στα στενά και τις αυλές του χωριού, όπως μαθήματα μουσικής, χοροδιδασκαλεία, συναυλίες, γλέντια, εργαστήρια υφαντικής και φυσικών βαφών και ψηφιδωτού. Το Φεστιβάλ Χαμεζίου που διοργανώθηκε φέτος (Ιούλιος 2024) με μεγάλη επιτυχία για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, τείνει να γίνει θεσμός.

Η παραδοσιακή Κρητική φιλοξενία στο Φεστιβάλ Χαμεζίου βρίσκει την απόλυτη έκφρασή της. Το παραδοσιακό φαγητό και οι μουσικές βραδιές παράλληλα και με τις ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες στο χωριό, χαρίζουν στους συμμετέχοντες στο Φεστιβάλ και όχι μόνο, αξέχαστες εμπειρίες!

Ο ΔΗΜΟΣ ΟΡΟΠΕΔΙΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ
Ο Δήμος Οροπεδίου Λασιθίου έχει έκταση 129,976 τ. χλμ. και πληθυσμό 2.387 κατοίκους. Έδρα του Δήμου είναι το Τζερμιάδο.
Δήμαρχος του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου είναι ο κ. Γεώργιος Αθανασάκης.
Ο Δήμος διαιρείται σε 11 Κοινότητες (υπάγονται όλες στην Επαρχία Λασιθίου) οι οποίες περιλαμβάνουν 21 Οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί Οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
Επαρχία Λασιθίου: Περιλαμβάνει τις Κοινότητες Αβρακόντε (Αβρακόντες, Κουδουμαλλιά), Αγίου Γεωργίου Λασιθίου (Αγιος γεώργιος), Αγίου Κωνσταντίνου (Αγιος Κωνσταντίνος, Μονή Κρυσταλλένιας), Καμινακίου (Καμινάκιον), Κάτω Μετοχίου (Αγιος Χαράλαμπος, Κάτω Μετόχιον, Μονή Βιδιανής), Λαγού (Λαγού, Πινακιανόν), Μαρμακέτου (Μαρμακέτον, Φαρσάρον), Μέσα Λασιθίου (Μέσα Λασιθάκιον, Μέσα Λασίθιον, Νικηφόρηδων, Σμαλιανό), Πλάτης (Πλάτη), Τζερμιάδου (Τζερμιάδον), Ψυχρού (Μαγουλάς, Ψυχρόν).

ΑΠΟ ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΔΑΙΔΑΛΟΥ ΣΤΑ ΠΑΝΙΑ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΥ
Στην Κρήτη η χρήση της αιολικής ενέργειας ξεκινά ήδη από την αρχαιότητα, όταν στα μινωικά χρόνια οι Μινωίτες εκμεταλλεύτηκαν την ισχύ του ανέμου στη στεριά και τη θάλασσα. Ο σημαντικός εφευρέτης και τεχνουργός τη αρχαιότητας Δαίδαλος, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον άνεμο σαν κινητήρια δύναμη. Σύμφωνα με μια εκδοχή της μυθολογίας, ο μεγάλος αυτός τεχνουργός έφτιαξε δύο ατομικά πλοιάρια με κατάρτια, στα οποία τοποθέτησε ιστία από πανιά. Τα πλοιάρια αυτά, επωφελούμενα του ουρίου ανέμου, ήταν πιο γοργά από τα κωπηλατούμενα και αργοκίνητα πλοία του Μίνωα που τον καταδίωκαν. Η χρήση, λοιπόν, των ιστίων στα πλοία, ανέπτυξε τη ναυσιπλοΐα των αρχαίων Ελλήνων.
Εκεί που κάποτε δέσποζαν πάνω από 10.000 ανεμόμυλοι. Εκεί που η αιολική ενέργεια έκανε τα πρώτα της, βρεφικά βήματα ακόμα, στη χώρα μας. Εκεί που το νερό έρεε άφθονο στις εκτάσεις, δίνοντας ζωή στη χλωρίδα της περιοχής. Στο Οροπέδιο Λασιθίου, γνωστό και ως «το αρχαιότερο αιολικό πάρκου του κόσμου».
Χαρακτηριστική για τη δεκαετία του ‘80 η εικόνα με τους χιλιάδες ανεμόμυλους να δεσπόζουν στη γραφική πεδιάδα, που περικλείεται από βουνά, σαν μια ελαιογραφία ζωγραφισμένη στο χέρι να προσκαλεί κι άλλους καλλιτέχνες να υμνήσουν το τοπίο με τον δικό τους τρόπο. Κι όμως, πρόκειται για μια εικόνα που υμνήθηκε μέχρι και από τον Οδυσσέα Ελύτη, στο καλλιτεχνικό του κολάζ «Το μήνυμα» (1968).
Εμπνευστής και κατασκευαστής του πρώτου ξύλινου αντλητικού ανεμόμυλου ήταν ο Εμμανουήλ Παπαδάκης, ο επονομαζόμενος «Σπιρτοκούτης», που σαν άλλος… Δαίδαλος επινόησε το «όχημα» για να εκμεταλλευτεί τον άνεμο. Η ιδέα του παρουσιάστηκε σε ηλικία μόλις 20 ετών, το 1890, και την εμπνεύστηκε από τους αλευρόμυλους, κάνοντας το Λασίθι πλούσιο, καθώς όλη η περιοχή, του οφείλει τη μετέπειτα αγροτική και τουριστική της ανάπτυξη..
Αξίζει να σημειωθεί, όπως αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά, ότι κατά την περίοδο της μεγάλης ξηρασίας στην Αφρική και Ινδία στις αρχές του 1970 ο ΟΗΕ (Unisef) απέστειλε ειδικούς μηχανικούς στην Κρήτη, οι οποίοι αντέγραψαν το λασιθιώτικο ανεμόμυλο, μεταφέροντας την τεχνογνωσία άντλησης νερού και κατασκεύασαν πανομοιότυπους κρητικούς ανεμόμυλους στην Αιθιοπία την Ινδία και την Αμερική.
Από τον ιστότοπο του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου (αποσπάσματα).

ΤΟ ΤΖΕΡΜΙΑΔΟ
Το Τζερμιάδο ή Τζερμιάδον, είναι χωριό και έδρα του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου (πρώην επαρχία Λασιθίου), της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 637 κατοίκους. Διαθέτει γυμνάσιο και λύκειο, κέντρο υγείας, υποκαταστήματα τραπεζών και ταχυδρομείο. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια πατάτας και άλλων οπωροκηπευτικών. Βρίσκεται 49 χλμ. δυτικά του Αγίου Νικολάου και 55 χλμ. ανατολικά του Ηρακλείου, σε υψόμετρο 840 μ..
Ιστορία: Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τη νεολιθική εποχή. Το σπήλαιο της Τραπέζας, γνωστό και ως Κρόνιον, ανατολικά του χωριού, θεωρείται ότι κατοικείται από την υπονεολιθική-πρωτομινωική περίοδο. Στη θέση Κάστελος, ανατολικά του χωριού, έχουν βρεθεί ταφές και κατοικίες που χρονολογούνται από την νεολιθική εποχή μέχρι τη μεσομινωική. Όστρακα νεολιθικής έως υστερομινωικής εποχής έχουν βρεθεί στο σπήλαιο στη συνοικία Αργουλιάς. Ταφές νεολιθικής εποχής έχουν βρεθεί και στο σπήλαιο στη θέση Σκαφίδια. Θεωρείται ότι με την κατοίκηση στον Κάστελο, το σπήλαιο της Τράπεζας μετατράπηκε σε χώρο ταφής και ως ιερό και σε αυτό έχουν βρεθεί προσφορές και αναθήματα, όπως πρωτομινωικά ειδώλια από ελεφαντόδοντο.
Πριν το τέλος της μεσομινωικής εποχής, όμως εγκαταλείφθηκε και τη θέση του ως ιερό πήρε το Δικταίον Άντρον, κοντά στο χωριό Ψυχρό. Στη θέση Πόντα Αγία Άννα έχουν υστερομινωικά όστρακα και στην επιφάνεια του εδάφους αρχαϊκά και Ελληνιστικά μπρούτζινα αντικείμενα και Ρωμαϊκά νομίσματα.
Κατά την απογραφή του Καστροφύλακα, το 1583, αναφέρονται οι οικισμοί Αλογόσπηλιο, Γαϊτανού και Σκαφίντια, τοπωνύμια τα οποία σήμερα σώζονται ως συνοικίες του χωριού. Η παλαιότερη αναφορά στην ονομασία Τζερμιάδο γίνεται από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα, ο οποίος το αναφέρει το 1630 ως Zermiades, και το οποίο ήταν το μεγαλύτερο χωριό της επαρχίας. Το όνομα Τζερμιάδο θεωρεί ο Στέργιος Σπανάκης ότι προέρχεται από το επώνυμο των πρώτων οικιστών του χωριού, των Τζερμιάδων.
Κλίμα: Το κλίμα που επικρατεί είναι ηπειρωτικό με μέτριες βροχές και συχνούς παγετώνες, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ανάλογος με την χρονιά. Κατά τους μήνες Σεπτέμβριο έως και Νοέμβριο ο καιρός δεν είναι ιδιαιτέρως ψυχρός και βροχερός, συνήθως είναι ηλιόλουστος με την θερμοκρασία να ξεπερνά τους 12⁰C, μετά τα μέσα Νοεμβρίου ο καιρός αρχίζει να γίνεται πiο βροχερός και ψυχρός με την θερμοκρασία να πέφτει αισθητά και ο καιρός αρχίζει να είναι δριμύς με περισσότερες μέρες ψύχους και περισσότερες βροχές και ορισμένες φορές χιονοπτώσεις.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (C messier).   

Ο ΑΒΡΑΚΟΝΤΕΣ
Ο Αβρακόντες ή Αβρακόντε, είναι χωριό και έδρα της Κοινότητας Αβρακόντε, του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης και έχει πληθυσμό 170 κατοίκους.
Στην τοπική Κοινότητα Αβρακόντε περιλαμβάνεται και ο οικισμός Κουδουμαλιά (24), με τον συνολικό πληθυσμό της Κοινότητας να είναι 194 κάτοικοι. Οι κάτοικοι ονομάζονται Αβρακοδιανοί.
Γεωγραφία: Ο Αβρακόντες βρίσκεται στη δυτική πλευρά της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου. Ο οικισμός είναι κτισμένος σε οροπέδιο, στις βόρειες πλαγιές του όρους Δίκτη (Λασιθιώτικα), πολύ κοντά στο Δικταίο Άντρο. Έχει χαρακτηριστεί ως αγροτικός ορεινός οικισμός, καταλαμβάνει έκταση 18,752 τ.χλμ., σε υψόμετρο 870 μ., και απέχει 44 χλμ. από την πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, τον Άγιο Νικόλαο, προς τα δυτικά.
Ιστορία-Ονομασία: Σε ενετικό έγγραφο του 1545, αναφέρεται ότι παραχωρούνται στον πρόσφυγα από το Ναύπλιο, Πιέτρο Κόντε, κτήματα στο Oροπέδιο του Λασιθίου. Αυτό ενισχύει την υπόθεση ότι, η ονομασία του χωριού προέρχεται από κάποιον Αβραάμ Κόντε, συγγενικό ή το ίδιο πρόσωπο με εκείνο του εγγράφου. Ούτως ή άλλως η περιοχή είχε ερημωθεί το 1343 και άρχισε να επανακατοικείται μετά το 1463. Ο Καστροφύλακας, το 1583, και ο Ενετός Φ. Μπαζιλικάτα (1630), κατονομάζουν τον οικισμό ως Μετόχιο Αναβρακόντα.
Οι Φωκάδες είναι μια από τις σημαντικότερες οικογένειες του Βυζαντίου καταγόμενοι από την Καππαδοκία της Μικράς Ασίας. Από κάποιον Φωκά όπως μαρτυρούν έγγραφα που βρέθηκαν στους Αβρακόντες προήλθε ο κλάδος της οικογένειας των Φουκάδων. Επί Τουρκοκρατίας το επίθετο Φουκάς άλλαξε σε Φουκαράκης. Στον Αβρακόντε υπάρχει ακόμα το σπίτι που στέγασε τους κομιτάδες της οικογενείας των Φουκάδων.
Αναφέρεται στην Τουρκική απογραφή του 1671 και στην Αιγυπτιακή του 1834. Δυτικά του χωριού υπάρχουν λείψανα οικισμού Ενετικής εποχής στη θέση «Μαγατζέδες», που θα ήταν προφανώς αποθήκη συγκέντρωσης σιτηρών. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, το χωριό πυρπολήθηκε επανειλημμένα, το 1823 και αργότερα, το 1867. Εδώ κοντά κατά την Ιταλογερμανική κατοχή είχαν το λημέρι τους οι αντάρτες και με σαμποτάζ, δολιοφθορές, εμπρησμούς, απαγωγές (Κάρτα, Κράϊπε), πολεμούσαν τους κατακτητές. Στην αντίστασή τους βοηθούνταν από τους κατοίκους των χωριών του Οροπεδίου μεταξύ των οποίων πολλοί Αβρακοδιανοί και Κουδουμαλιανοί.
Παράδοση-Πολιτισμός: Παλαιότερα, κάθε 4 χρόνια, τεχνίτες από τα δυτικά του χωριού, λειτουργούσαν εργαστήρι αγγειοπλαστικής όπου κατασκεύαζαν, ξέραιναν κι έψηναν διάφορα πήλινα: πυθάρια, κουρούπες, βρασκιά, γλάστρες κ.ά., που τα πουλούσαν σ’όλο το Λασίθι. Το χωριό έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, με τα πρώτα σπίτια να έχουν κτιστεί με πολύ απλά υλικά, πέτρες, λάσπη, δωματόχωμα και ξύλα. Ήταν χαμηλά, παραλληλόγραμμα, σκεπασμένα με δώμα, με τρία δωμάτια και ελάχιστα ή καθόλου παράθυρα, και με χαρακτηριστική πόρτα από εγχώρια χοντρή ξυλεία. Κτίζονταν σε κύκλο κολλητά το ένα με το άλλο, προσφέροντας ασφάλεια στους κατοίκους από επιδρομές διαφόρων εχθρών, για να διαφεύγουν εύκολα.
Από το χωριό διέρχεται το περίφημο Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4, που έρχεται από τα δυτικά και, κατόπιν, με νότια κατεύθυνση οδηγεί στο οροπέδιο του Λιμνάκαρου και στην κορυφή του Όρους Δίκτη, στα 2.148 μ.. Επίσης, ακολουθώντας το προς τα δυτικά και, μέσα από το χωριό Ψυχρό, μπορεί κάποιος να οδηγηθεί στον αρχαίο λατρευτικό χώρο του Δικταίου Άντρου.
Εκδηλώσεις: Η γιορτή του κολοκυθιού που πραγματοποιείται τον μήνα Αύγουστο κάθε χρόνου, κατά την περίοδο της νηστείας. Φωτογραφία Βικιπαίδεια (C messier).

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Άγιος Γεώργιος είναι χωριό και έδρα της Κοινότητας Αγίου Γεωργίου, του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 490 κατοίκους. Ο Άγιος Γεώργιος είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό κοινοτήτα του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου και μέχρι το 1970 η πολυπληθεστέρη, η οποία δημιουργήθηκε από τη συνένωση των οικισμών Κάτω Χωριό ή Άγιος Γεώργιος, με το Πάνω Χωριό ή Πλαθιανό, που πριν το 1950 ήταν ξεχωριστοί οικισμοί, ενώ σήμερα χωρίζονται μόνο από ένα κεντρικό δρόμο, που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950 πάνω σε προϋπάρχον ρυάκι, το οποίο για το λόγο αυτό καλύφθηκε. Απέχει από τον Άγιο Νικόλαο 45 χλμ. και από το Ηράκλειο 60 χλμ..
Στην περιφέρεια του σύγχρονου Αγίου Γεωργίου υπήρχαν κατά το παρελθόν άλλοι οικισμοί, μικρότεροι (Βενέρη, Βασιλικού, Αγίας Πελαγίας, Μόρο κ.ά.), οι οποίοι με το πέρασμα του χρόνου εγκαταλείφθηκαν και οι κάτοικοί τους εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Γεώργιο.
Ονομασία: Το χωριό πήρε το όνομα του από την εκκλησία του, που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Η εκκλησία, η οποία είναι η κεντρική του οικισμού, χτίστηκε δίπλα σε ένα μεγάλο βράχο (χαράκι ή χάρακα στην Κρητική διάλεκτο), που αποτέλεσε το κέντρο του Κάτω Χωριού. Πάνω στο βράχο ανέβαινε ο τελάλης του χωριού και ανακοίνωνε στους χωριανούς σημαντικά νέα για τον τόπο. Η εκκλησία αυτή κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1960 και κτίστηκε άλλη μεγαλύτερη, νεοβυζαντινού ρυθμού.
Η εκκλησία του Πλαθιανού, της πάνω συνοικίας του χωριού, είναι ο Άγιος Δημήτριος.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια.

ΤΟ ΦΑΡΣΑΡΟ
To Φαρσάρο είναι μικρός ορεινός οικισμός της Περιφέρειας Κρήτης σε υψόμετρο 860 μ., που γειτονεύει με το Μαρμακέτο και βρίσκεται στο Οροπέδιο Λασιθίου της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης, με πληθυσμό 18 κατοίκους. Αναφέρεται επίσημα για πρώτη φορά το 1925 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Τζερμιάδων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης, μαζί με το Μαρμακέτο αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Μαρμακέτου του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου της ΠΕ Λασιθίου με συνολικό πληθυσμό 43 κατοίκους. Στο Φαρσάρο βρίσκεται ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (Aroniotis).

ΤΟ ΨΥΧΡΟ
Το Ψυχρό ή Ψυχρόν, είναι χωριό και έδρα της κοινότητας Ψυχρού, του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου, της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, στην Περιφέρεια Κρήτης με πληθυσμό 133 κατοίκους. Απέχει 45 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 840 μ. στους βόρειους πρόποδες του όρους Τούμπα Μουτσούνας (1532 μ.). Πάνω από το χωριό βρίσκεται το σπήλαιο Δικταίον Άντρον. Επιπλέον, στο χωριό λειτουργεί Πολιτιστικός Σύλλογος με το όνομα “Ο Ξένιος Ζευς”. Εκτός από την έδρα της, η Κοινότητα Ψυχρού περιλαμβάνει και τον οικισμό Μαγουλάς με συνολικό πληθυσμό 213 κατοίκους.
Γεωγραφία: Το χωριό βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του βουνού Τούμπα Μουτσούνας, που συναποτελεί μέρος της οροσειράς της Δίκτης. Το Ψυχρό έχει κτισθεί στο νότιο τμήμα του Οροπεδίου Λασιθίου και τα κοντινότερα χωριά σε αυτό είναι η Πλάτη και ο Μαγουλάς. Απέχει 45 χλμ. από τον Άγιο Νικόλαο και 56 χλμ. από το Ηράκλειο, αντίστοιχα.
Ονομασία: Υπάρχουν διάφορες υποθέσεις για την προέλευση του ονόματός του: άλλοι το συνδέουν με την τοποθεσία όπου είναι κτισμένο (όπου γίνεται το πλάτεμα της συνεχιζόμενης λαγκαδιάς), άλλοι θεωρούν ότι έχει προελληνική προέλευση και άλλοι ότι οφείλεται σε μια πηγή κρύου νερού που βρίσκεται στο χωριό.
Το σπήλαιο Ψυχρού: Το σπήλαιο Ψυχρού, σε υψόμετρο 1.025 μ., αποτελούσε κατά τους Μινωικούς και αρχαίους χρόνους σημαντικό τόπο λατρείας. Έχει ταυτιστεί με το Δικταίο Άντρο, το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον Δία και να ξεφύγει από τον παιδοκτόνο Κρόνο. Στο πάνω κομμάτι του σπηλαίου βρισκόταν το τέμενος με τον βωμό, ενώ στο κάτω τμήμα βρέθηκαν πολλά ειδώλια, αγγεία, αναθηματικοί πέλεκεις, κοσμήματα και άλλα τέχνεργα, τα οποία έχουν αναγνωριστεί ως προσφορές στους θεούς. Περίπου 400 μ. δυτικά του σπηλαίου έχουν βρεθεί λείψανα μεσομινωικής αγροικίας.
Το Οροπέδιο Λασιθίου: Κατά τα πρώτα Ενετικά χρόνια ήταν εστία αναβρασμού και έδρα συχνών επαναστάσεων εναντίον των Βενετών, με αποτέλεσμα οι Βενετοί το 1364 να αποφασίσουν να καταστρέψουν τα χωριά του Οροπεδίου και να απαγορεύσουν την κατοίκηση σε αυτό. Το 1465 όμως αποφασίστηκε να αρχίσει πάλι η καλλιέργεια σιτηρών στο Οροπέδιο, αρχίζοντας τότε την εποχική κατοίκηση του Οροπεδίου κατά τη σπορά και τη συγκομιδή. Αυτοί οι προσωρινοί οικισμοί – μετόχια έγιναν με τον καιρό μόνιμοι οικισμοί. Ένα από αυτά τα μετόχια ήταν και το μετόχι Ψυχρού, Mettocchio Psicro, όπως αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583, ο οποίος όμως δεν καταγράφει τον πληθυσμό του. Πιθανόν τότε να ήταν ακατοίκητο. Ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το αναφέρει και στη δική του απογραφή το 1630, ως Metochio Psihro, με 20 σπίτια.
Στην απογραφή η οποία διεξήχθη από τους Αιγυπτίους το 1834, το Ψυχρό είχε αμιγώς Χριστιανικό πληθυσμό, με 35 οικογένειες να κατοικούν σε αυτό. Στην απογραφή του 1881 ήταν έδρα του Δήμου Ψυχρού και σύμφωνα με την απογραφή είχε 333 χριστιανούς κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 363 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο Δήμο. Το 1925 ορίστηκε έδρα της κοινότητας Ψυχρού μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση το 1997, όταν εντάχθηκε στον Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου.
Κλίμα: Tο κλίμα που κυριαρχεί είναι ηπειρωτικό με βροχές και συχνούς παγετούς κατά την διάρκεια του χειμώνα. Το φθινόπωρο ο καιρός δεν είναι ιδιαίτερα ψυχρός και βροχερός, συνήθως είναι ηλιόλουστος με την θερμοκρασία να ξεπερνά τους 12⁰C. Κατά τη διάρκεια του Δεκέμβρη, ο καιρός αρχίζει να γίνεται πιο βροχερός και ψυχρός με την θερμοκρασία να πέφτει αισθητά και ο καιρός αρχίζει να είναι δριμύς με περισσότερες μέρες ψύχους και περισσότερες βροχές, και μερικές φορές χιονοπτώσεις.
Τουρισμός: Το Ψυχρό είναι το πιο γνωστό και το πιο τουριστικό χωριό του Οροπεδίου, λόγω του σπηλαίου του (Δικταίον Άντρον), που βρίσκεται πάνω ακριβώς από το χωριό. Σύμφωνα με την παράδοση, αλλά και λόγω πολλών λατρευτικών κειμηλίων που έχουν βρεθεί μέσα στο σπήλαιο, θεωρείται το μέρος όπου γεννήθηκε και κυρίως λατρεύτηκε ο πατέρας των Ολύμπιων Θεών, ο Δίας. Το σπήλαιο, βέβαια, είναι ένα από τα μοναδικότερα σπήλαια της Κρήτης, καθώς διαθέτει εκατοντάδες μικρούς και μεγάλους σταλακτίτες. Είναι από τα πλέον τουριστικά μέρη της Κρήτης και κάθε χρόνο εδώ και 60 χρόνια το επισκέπτονται δεκάδες χιλιάδες τουρίστες. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος συνδιοργανώνει ήδη από την δεκαετία του ‘80 τους Δικταίους Αγώνες, που περιλαμβάνουν διαδρομές μέσα από το χωριό, αλλά και έναν ημιμαραθώνιο που διασχίζει ολόκληρο το οροπέδιο.
Στο επάνω μέρος του χωριού, κάτω από το σπήλαιο Δικταίο Άνδρον, λειτουργούν πολλαπλές επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων και ένα Πρότυπο Θεματικό Πάρκο, που ενισχύει ιδιαίτερα τον τουρισμό της περιοχής.
Προσωπικότητες: Από το Ψυχρό κατάγονται ο Αντώνιος Παπαδάκης ευεργέτης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, ο Ισμαήλ πασάς Παπαδάκης Αξιωματικός του Αιγυπτιακού στρατού και αδελφός του προηγούμενου, ο Γεώργιος Μηλιαράς Δήμαρχος Οροπεδίου Λασιθίου 2002-2014, Ιωάννης Στεφανάκης – Δήμαρχος Οροπεδίου Λασιθίου 2014 μέχρι σήμερα, Περικλής Πιταροκοίλης π. Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ψυχρού, με σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του χωριού, ο Νίκος Ανδρουλάκης – Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ από το 2021 και ευρωβουλευτής.
Στη φωτογραφία η κεντρική πλατεία του χωριού (Βικιπαίδεια).

Στην παρακάτω φωτογραφία το χωριό Ψυχρό κατά το έτος 1963. (Από Fb Page Οροπέδιο Λασιθίου Lasithi Plateau).

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ
Το Δικταίο Άντρο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του βουνού Δίκτη στην Κρήτη, πάνω από το χωριό Ψυχρό στο Δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης, σε υψόμετρο 1020 μ.. Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς γνωστά σπήλαια, με μεγάλο μυθολογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Αρχαιολογικά ευρήματα: Το σπήλαιο έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πλήθους Ελλήνων και ξένων αρχαιολόγων που έχουν κατά καιρούς ανασκάψει το εσωτερικό του. Ευρήματα νεολιθικά, μινωικά, υστερομινωικά, γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά, αποδεικνύουν τη συνεχή χρήση του από τον άνθρωπο, κυρίως για λατρευτικούς σκοπούς.
Το σπήλαιο έχει έκταση 2.200 τ.μ. και είναι επισκέψιμο. Το συνολικό μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 250 μ.. Στο εσωτερικό του υπάρχει πλούσιος διάκοσμος σταλακτιτών, σταλαγμιτών και μία γραφική λίμνη.
Μυθολογία: Το Δικταίο άντρο είναι το σπήλαιο στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει τον μελλοντικό πατέρα των θεών Δία, από φόβο μήπως και ο Κρόνος καταβροχθίσει και αυτόν τον γιο που θα γεννούσε (υπήρχε ένας χρησμός που έλεγε ότι ο Κρόνος θα σκοτωθεί από το γιο του και με αυτό τον τρόπο ο Κρόνος προστάτευε τον εαυτό του). Η Ρέα όμως τον ξεγέλασε και, αντί για το βρέφος, του έδωσε ένα βράχο τυλιγμένο στα σπάργανα του μωρού. Στη συνέχεια άφησε τον Δία εκεί για να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες, κρυφά από τον πατέρα του.
Επίσης κατά τις Αρχαίες Πηγές στο Δικταίο Αντρο: Η νύμφη Αγχιάλη γέννησε τους Ιδαίους Δάκτυλους. Ο Μίνωας έρχονταν κάθε εννιά χρόνια, ή κατ’ άλλους κάθε χρόνο, και συναντούσε τον πατέρα του τον Δία, προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του. Ο Δίας, κάτω από έναν πλάτανο συνευρέθηκε ερωτικά με την Ευρώπη, την οποία είχε απαγάγει από τη Φοινίκη. Αποκοιμήθηκε για πάρα πολλά χρόνια ο σοφός, προφήτης και μάντης Επιμενίδης.
Φωτογραφία: Βικιπαίδεια (Jerzy Strzelecki).

ΠΡΟΣΒΑΣΗ – ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ

ΚΤΕΛ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ – ΛΑΣΙΘΙΟΥ Α.Ε.
Το Κ.Τ.Ε.Λ. Ηρακλείου – Λασιθίου Α.Ε. διαθέτει 200 σύγχρονα λεωφορεία όλων των μεγεθών με κλιματισμό και 500 έμπειρα άτομα που είναι στη διάθεση του επιβατικού κοινού για την ασφαλή, άνετη, γρήγορη και οικονομική μεταφορά τους.
Εξυπηρετεί όλη την Κρήτη και τη συνδέει με την Ηπειρωτική Ελλάδα, εκτελώντας δρομολόγια για Λαμία, Λάρισα, Κατερίνη, Θεσσαλονίκη, Κόρινθο, Πάτρα, Άρτα, Μεσολόγγι και Ιωάννινα.
Διαθέτει ακόμα δύο Τουριστικά Γραφεία Γενικού Τουρισμού στο Ηράκλειο και στον Άγιο Νικόλαο, καθώς και ιδιόκτητα τουριστικά λεωφορεία για την πραγματοποίηση κάθε είδους εκδρομών.
Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ΚΤΕΛ Ηρακλείου – Λασιθίου Α.Ε., είναι ο κ. Εμμανουήλ Χαχλιούτης.
Για να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Κ.Τ.Ε.Λ. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ – ΛΑΣΙΘΙΟΥ Α.Ε. κάντε κλικ στην εικόνα..

ΤΑΧΙ – ΡΑΔΙΟ ΤΑΞΙ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ
Γνωρίζοντας τις ανάγκες του επιβατικού κοινού και προσφέροντας γενικές και ειδικές υπηρεσίες το Ταξί – Ραδιοταξί, Ιεράπετρας δραστηριοποιείται στην πόλη της Ιεράπετρας εδώ και 25 χρόνια.
Διαθέτοντας 23 ΤΑΧΙ και έχοντας σα μέλημά του την άψογη εξυπηρέτηση των πελατών του, με αυστηρές προδιαγραφές καθαριότητας και ευγένειας, παρέχει ποιοτικές υπηρεσίες μεταφοράς, καθώς και υπηρεσίες μεταφοράς μαθητών, ασυνόδευτων ανηλίκων αλλά και εξυπηρέτηση στη μεταφορά δεμάτων.
Πρόεδρος του Ραδιοταξί Ιεράπετρας, είναι ο κ. Κωνσταντίνος Σαλπέας.
Για να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα RadioTAXI Ιεράπετρας κάντε κλικ στην εικόνα..

ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Teodoro Evangeloudis (1985-2023)
Αρχαιολόγος ΑΠΘ, Απόφοιτος Ινστιτούτου Θερβάντες
Ιστορικός ερευνητής Ρεμπέτικου Τανγκό

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Πηγές: Ιστορία της Ελλάδας, ιστορίας της Ευρώπης, ιστορικό αρχείο-παρακαταθήκη Teodoro Evangeloudis, Βικιπαίδεια, ιστότοποι και Σελίδες (Κοινωνικών Δικτύων) Περιφέρειας Κρήτης, Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, των Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, καθώς και από ιδιωτικές σελίδες (Fb Pages) ή ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, τις οποίες αναγράφουμε στις επί μέρους αναφορές μας.
Σημείωση: Για όσους δημιουργούς φωτογραφιών έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε το όνομά τους. Για όσους δεν έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε την πηγή προέλευσης.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ
Ευχαριστούμε τους Εθνικούς και Περιφερειακούς Χορηγούς μας, που υποστηρίζουν αυτή τη δράση μας για την προβολή του φυσικού, πολιτιστικού και ιστορικού κάλλους της Ελλάδας.. που έχει ως στόχο το συλλογικό όφελος.

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΙΑΣ
«Ού πολιτείαν γενέσθαι την αρίστην άνευ συμμέτρου χορηγίας” Αριστοτέλης
(Καμμία Πολιτεία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί άριστη, χωρίς την ανάλογη χορηγία)

Χωριά και Πόλεις της Ελλάδας

Χωριά και Πόλεις της Ελλάδας (Κοινωνικά Δίκτυα)