Η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων είναι ένας από τους μεγαλύτερους σε έκταση νομούς της Ελλάδας, αφού καταλαμβάνει τη μισή περίπου έκταση του γεωγραφικού διαμερίσματος της Ηπείρου. Εχει πλούσια πολιτιστική παράδοση και σύγχρονες αναπτυξιακές επιχειρήσεις. Μεταξύ των πολυποικίλων γεωγραφικών χαρακτηριστικών της περιοχής, ξεχωριστή θέση κατέχει η λίμνη Παμβώτιδα με το πανέμορφο νησάκι, που παράκειται της πόλης. Οκτώ Δήμοι με δεκάδες χωριά συγκροτούν την ΠΕ Ιωαννίνων, με τα πανέμορφα γραφικά τοπία, τα ψηλά βουνά, τα γάργαρα νερά, τις λίμνες, τα κάστρα, τα πέτρινα σπίτια, τα σπήλαια, τα ποτάμια, τα τοξοτά γεφύρια, το διάσημο φαράγγι του Βίκου, τα ξακουστό Μαντείο, τα αρχαιολογικά μουσεία, τις εκκλησίες, τα Βυζαντινά Μοναστήρια κ.α.. Tα Ιωάννινα ή Γιάννενα, είναι η πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων και μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας.
Αντιπεριφερειάρχης της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων είναι ο κ. Κωνσταντίνος Σιαράβας.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων βρίσκεται στή Βορειοδυτικό πλευρά της Χώρας και συνορεύει βόρεια με την Αλβανία (με τους Νομούς Κορυτσάς και Αργυροκάστρου), δυτικά με την Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας, νότια με τις Περιφερειακές Ενότητες Αρτας και Πρέβεζας και ανατολικά με τις Περιφερειακές Ενότητες Γρεβενών, Τρικάλων και Καστοριάς. Πρωτεύουσα του νομού, μεγάλη πόλη και οικονομικό κέντρο είναι τα Ιωάννινα. Άλλες σημαντικές κωμοπόλεις και χωριά είναι η Κόνιτσα, το Μέτσοβο, η Ζίτσα, οι Καλαρρύτες, η Αρχαία Δωδώνη, τα Ζαγοροχώρια, το Δελβινάκι κ.α.. Είναι κυρίως ορεινός νομός.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΠΕ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Η Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, διαιρείται σε 8 Δήμους με δεκάδες Δημοτικές Ενότητες που περιλαμβάνουν πολλές Τοπικές Κοινότητες και συστατικούς Οικισμούς. Οι 8 Δήμοι της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων είναι οι εξής: Ιωαννιτών, Δωδώνης, Ζαγορίου, Ζίτσας, Κόνιτσας, Μετσόβου, Βορείων Τζουμέρκων και Πωγωνίου.
ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ
Ο Δήμος Ιωαννιτών έχει έκταση 403.043 τ. χλμ. και πληθυσμό 112.486 κατοίκους. Εδρα του Δήμου είναι τα Ιωάννινα.
Δήμαρχος του Δήμου Ιωαννιτών είναι ο κ. Θωμάς Μπέγκας.
Ο Δήμος Ιωαννιτών διαιρείται σε 6 Δημοτικές Ενότητες τις εξής: Ιωαννιτών, Ανατολής, Μπιζανίου, Παμβώτιδος, Περάματος και Νήσου Ιωαννίνων, οι οποίες περιλαμβάνουν 8 Δημοτικές Κοινότητες, 31 Τοπικές Κοινότητες και 64 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι πόλεις, κωμοπόλεις ή συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Ιωαννιτών: Περιλαμβάνει τις Δημοτικές Κοινότητες Ιωαννιτών (Ιωάννινα), Μαρμάρων (Μάρμαρα, Αμμος, Καρδαμίτσια, Κάτω Μάρμαρα, Ολυμπιάδα), Σταυρακίου (Σταυράκι, Βελισσάριος, Πεντέλη, Τσιφλικόπουλο), και τις Τοπικές Κοινότητες Εξοχής (Εξοχή), Νεοχωρόπουλου (Νεοχωρόπουλος, Κάτω Νεοχωρόπουλο).
2. ΔΕ Ανατολής: Περιλαμβάνει την Δημοτική Κοινότητα Ανατολής (Ανατολή), τις Τοπικές Κοινότητες Μπάφρας (Μπάφρα), Νεοκαισαρείας (Νεοκαισάρεια).
3. ΔΕ Μπιζανίου: Περιλαμβάνει την Δημοτική Κοινότητα Πεδινής (Πεδινή, Φτέρη, Χιονάσα), και τις Τοπικές Κοινότητες Αμπελείας (Αμπελείας, Φιλοθέη), Ασβεστοχωρίου (Ασβεστοχώρι), Κόντσικας (Κόντσικα, Συνοικισμός κόντσικας), Κοσμηρά (Κοσμηράς), Μανολιάσης (Μανολιάσα), Μπιζανίου (Νέο Μπιζάνι, Κολωνιάτι).
4. ΔΕ Παμβώτιδος: Περιλαμβάνει την Δημοτική Κοινότητα Κατσικά (Κατσικάς) και τις Τοπικές Κοινότητες Ανατολικής (Ανατολική, Κοτομίστα), Βασιλικής (Βασιλική, Μαβίλλης), Δαφνούλας (Δαφνούλα, Γουλάς), Δροσοχωρίου (Δροσοχώρι), Ηλιοκάλης (Ηλιοκάλη), Καστρίτσης (Καστρίτσα), Κουτσελιού (Κουτσελιό, Γορίτσα), Κράψης (Κράψη, Δρίσκος, Λερούσκο), Λογγάδων (Λογγάδες), Μουζακαίων (Μουζακαίοι, Κυπαρίσσια), Πλατανιάς (Πλατανιά, Γερακάρι, Καραδήμας), Πλατάνου (Πλάτανος), Χαροκοπίου (Χαροκόπι).
5. ΔΕ Περάματος: Περιλαμβάνει την Δημοτική Κοινότητα Περάματος (Πέραμα) και τις Τοπικές Κοινότητες Αμφιθέας (Αμφιθέα), Κρανούλας (Κρανούλα, Αγιοι Απόστολοι, Λυκόστομο), Κρύας (Κρύα, Αγία Μαρίνα), Κρυόβρυσης (Κρυόβρυση), Λιγκιάδων (Λιγκιάδες), Μάζιας (Μάζια, Κήποι), Περιβλέπτου (Περίβλεπτος), Σπόθων (Σπόθοι).
6. ΔΕ Νήσου Ιωαννίνων: Περιλαμβάνει την Δημοτική Κοινότητα Νήσου Ιωαννίνων (Νήσο Ιωαννίνων).
ΤΑ ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Τα Ιωάννινα, γνωστά και ως Γιάννενα ή Γιάννινα, είναι πόλη της Ηπείρου, έδρα του Δήμου Ιωαννιτών και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, στην Περιφέρεια Ηπείρου. Ο πληθυσμός της Δημοτικής Ενότητας ανέρχεται στους 65.574 κατοίκους και του ευρύτερου Μητροπολιτικού Δήμου στους 112.486 κατοίκους. Τα Ιωάννινα βρίσκονται στο βορειοδυτικό κομμάτι της ηπειρωτικής Ελλάδας, στο κέντρο του ομώνυμου λεκανοπεδίου. Είναι μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας με πλούσια πολιτιστική παράδοση και σύγχρονες αναπτυξιακές επιχειρήσεις. Μεταξύ των πολυποίκιλων γεωγραφικών χαρακτηριστικών της περιοχής ξεχωριστή θέση κατέχει η λίμνη Παμβώτιδα, που παράκειται της πόλης.
Ο ΚΑΤΣΙΚΑΣ
Ο Κατσικάς είναι Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Ιωαννιτών που υπάγεται στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, στην Περιφέρεια της Ήπειρου. Οι πληθυσμός του ανέρχεται σε 3.885 κατοίκους.
Ιστορία: Ο οικισμός αναγνωρίσθηκε ως κοινότητα 6 χρόνια μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, στις 7 Αυγούστου 1919. Στο παρελθόν ο πληθυσμός του χωριού, όπως αναφέρουν διάφοροι ιστοριοδίφες, μεταβαλλόταν συνεχώς ακολούθωντας αυξητική τάση. Το πότε πρωτοϊδρύθηκε το χωριό δεν είναι γνωστό, όσο για την ονομασία οι απόψεις διίστανται και γύρω από την ονοματολογία έχουν γραφτεί ακόμη και προφορικές παραδόσεις. Η παράδοση αναφέρει ότι το όνομα το πήρε από κάποιον ο οποίος φύλαγε κατσίκια δηλαδή «Κατσικάς».
Οικονομία: Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία, την πτηνοτροφία και άλλα επαγγέλματα.
Παιδεία: Ο Κατσικάς από πολύ παλιά παρουσίαζε ανεβασμένο μορφωτικό επίπεδο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας τον δάσκαλο τον πλήρωναν οι ίδιοι οι κάτοικοι και η Μητρόπολη. Από τον Κατσικά αναδείχθηκε ο λαμπρός επιστήμονας Δημήτριος Μαρούλης που γεννήθηκε το 1840. Απεφοίτησε από τη “Ζωσιμαία σχολή” στη συνέχεια φοίτησε στο “Πανεπιστήμιο Αθηνών” και μετά στη Γερμανία. Με την επιστροφή του έγινε Δ/ντης στο “Διδασκαλείο Σερρών”. Έγραψε πολλές επιστημονικές εργασίες και μια απ’ αυτές ήταν η «Περί μορφώσεως Ελλήνων διδασκάλων», που τυπώθηκε στην Αθήνα το 1888. Δίκαια καυχώνται οι Κατσικιώτες για τον άνθρωπο που ξεπήδησε στην εποχή του σκοταδισμού.
Αξιοθέατα: Ο Ναός Των Ταξιαρχών του 1411. Πρόκειται για μία πανέμορφη εκκλησία άξια ιδιαίτερης προσοχής. Ο Ναός της Παναγίας ή Κοιμήσεως της Θεοτόκου που ανεγέρθηκε το 1812 σε μια παλιά εκκλησία που είχε καεί σ’ άγνωστο χρόνο. Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής του 1838. Πρόκειται για ένα ναό που χτίστηκε από όλους τους τσαρουχάδες, παπουτσάδες και ραφτάδες της πόλης των Ιωαννίνων. Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου του 1838. Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων χτίστηκε περί το έτος 1780 και ανακαινίστηκε το 1833.
Αθλητισμός: τον Κατσικά υπάρχει η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα με την ονομασία “ΠΑΣ Θύελλα Κατσικάς“, στο ένδοξο παρελθόν της, έχει πολλές κατακτήσεις τροπαίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίοδος 1971-1976, περίοδος κατά την οποία ξεκίνησε ο θεσμός του κυπέλλου ΕΠΣΗΠ (Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Ηπείρου) και η ομάδα είχε 5 συνεχόμενες παρουσίες στους 5 πρώτους τελικούς με την κατάκτηση 3 τροπαίων. Επίσης στους πρώτους 22 τελικούς κυπέλλου είχε το εκπληκτικό ρεκόρ των 12 παρουσιών με 8 κατακτήσεις. Συνολικά έχει κατακτήσει 17 τρόπαια: 9 Πρωταθλήματα (τα 7 Α’ Ερασιτεχνικής κατηγορίας) και 8 Κύπελλα.
ΤΟ ΝΕΟ ΜΠΙΖΑΝΙ
Η ιστορική μάχη κατά των Οθωμανών στο Μπιζάνι
Το Νέο Μπιζάνι είναι ορεινό χωριό της Ηπείρου στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων. Βρίσκεται στα νότια της λίμνης. Εδώ έλαβε χώρα κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο η περίφημη μάχη του Μπιζανίου. Ο Ελληνικός στρατός εμπλέκεται σε μάχη με τους Οθωμανούς στο Μπιζάνι, που θα καταλήξει σε μεγάλη νίκη των Ελλήνων. Φωτογραφία Χρήστος Καπλάνης.
Ο ΔΗΜΟΣ ΔΩΔΩΝΗΣ
Ο Δήμος Δωδώνης είναι ένας από τους μεγαλύτερους γεωγραφικά Δήμους της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων.
Εχει έκταση 657,5 τ. χλμ. και πληθυσμό 9.693 κατοίκους. Εδρα του είναι η Αγία Κυριακή.
Δήμαρχος του Δήμου Δωδώνης είναι ο κ. Χρήστος Ντακαλέτσης.
Διαιρείται σε 4 Δημοτικές Ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 54 Τοπικές Κοινότητες και 109 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Αγίου Δημητρίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αβγού (Αβγό), Αγίας Τριάδας (Αγία Τριάδα), Βαρλαάμ (Βαρλαάμ), Βουλιάστης (βουλιάστα), Επισκοπικού (Επισκοπικό), Θερισκησίου (Αγία Κυριακή, Εισόδια Θεοτόκου, Θεριακήσι, Καννέτα), Κοπάνης (Κοπάνη), Κουκλεσίου (Κουκλέσι, Ποταμιά), Κρυφοβού (Κάτω Κρυφοβό, Κρυφοβό), Μελιάς (Αγία Παρασκευή, Λαγκιώτισσα, Μελιά), Μουσιωτίτσης (Ανω Μουσιωτίτσα, Κάτω Μουσιωτίτσα, Μεσούρα, Νέα Μουσιωτίτσα), Μυροδάφνης (Μυροδάφνη), Πέρδικας (Βασαίικα, Πέρδικα), Πεστών (Πεστά), Ραβενίων (Ραβένια), Σερβιανών (Μολυβαδιά, Σερβιανά, Ταξιάρχης), Σκλίβανης (Αγιος Γεώργιος, Αγιος Χριστόφορος, Κουλουραίικα, Προφήτης Ηλίας, Ράχη, Σκλιβανη, Σταυρός, Χώρα), Τερόβου (Ραψαίοι, Τέροβο, Χάνι Τερόβου).
2. ΔΕ Δωδώνης: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αγίας Αναστασίας (Αγία Αναστασία, Ζωοδόχος πηγή), Δραγοψάς (Δραγοψά), Δωδώνης (Δωδώνη, Δωδωνούπολη), Κωστάνιανης (Κωστάνιανη, Μπέρτο), Μαντείου (Μαντείο), Μελιγγών (Αγία Τριάδα, Μελιγγοί), Πολυγύρου (Ελευθεροχώρι, Πολύγυρος), Ψήνας (Ψήνα).
3. ΔΕ Λάκκας Σουλίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αλεποχωρίου Μπότσαρη (Αλεποχώρι), Αρδόσεως (Αρδοσις, Μονόδενδρο), Αχλαδεών (Ανω Αχλαδέαι, Αχλαδέαι, Βαδίστρα, Κολαίικα, Λεπάδι), Βαργιάδων (Βαργιάδες), Γεωργάνων (Γεωργάνοι, Λιβάδι, Μπάλας), Δερβιζιάνων (Δερβίζιανα), Ελάφου (Βάρδας, Ελαφος), Μπεστιάς (Κάμπος, Μπουκοβίνα, Μπεστιά), Παλαιοχωρίου Μπότσαρη (Παλαιοχώρι), Πεντολάκκου (Πεντόλακκος), Ρωμανού (Ρωμανός), Σεριζιανών (Σεριζιανά, Συκέαι), Σιστρουνίου (Σιστρούνι), Σμυρτιάς (Σμυρτιά).
4. ΔΕ Σελλών: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αγίου Ανδρέα (Αγιος Ανδρέας), Αγίου Νικολάου (Αγιος Νικόλαος, Παλιουρή), Ανθοχωρίου Δωδώνης (Ανθοχώρι), Αρτοπούλας (Αρτοπούλα), Ασπροχωρίου (Ασπροχώρι, Κάτω Ασπροχώρι), Βαλανιδιάς (Βαλανιδιά, Προφήτης Ηλίας), Ζωτικού (Ζωτικό, Κάτω Ζωτικό), Καταμάχης (Κακόλακκος, Καταμάχη), Κερασέας (Κερασέα, Λωζανά), Κουμαριάς (Κουμαριά, Μπούλμου), Λίππας (Ανάληψη, Κάτω Λίππα, Λίππα), Μπαουσιών (Κωλυζωαίοι, Μπαγαίοι, Μπαουσιοί, Τύρια), Παρδαλίτσης (Παρδαλίτσα, Πηλογρανίτσα), Τσεριτσάνων (Τσερίτσανα), Σενίκου (Δομολεσσά, Μικροχώρι, Σενίκο).
Η ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ
Η Αγία Κυριακή είναι οικισμός της τοπικής κοινότητας Θεριακησίου, της Δημοτικής Ενότητας Αγίου Δημητρίου, και έδρα του Δήμου Δωδώνης, της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων στην Περιφέρεια Ηπείρου. Βρίσκεται στο νοτιοκεντρικό τμήμα του νομού, στις ανατολικές απολήξεις του όρους Τόμαρος κοντά στον δρόμο Ιωαννίνων – Φιλιππιάδας και την Ιονία Οδό, σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 530 μ.. Aπέχει από τα Ιωάννινα, 15 χλμ. περίπου, προς τα Νότια.
Η ΔΩΔΩΝΗ
Η Δωδώνη είναι ορεινός οικισμός κτισμένος σε υψόμετρο 730 μ., με πληθυσμό 100 περίπου κατοίκων, στην πρώην επαρχία Δωδώνης του νομού Ιωαννίνων. Βρίσκεται νότια των Ιωαννίνων, στους βόρειους πρόποδες του όρους Τόμαρος. Υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Δωδώνης.
Σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων, από τον οικισμό βρίσκεται η αρχαία Δωδώνη, λατρευτικό κέντρο του Δία, με το γνωστό μαντείο Δωδώνης.
Η ΑΡΧΑΙΑ ΔΩΔΩΝΗ
Στον Δήμο Δωδώνης βρίσκεται ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους. Πρόκειται για τον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης, με το μεγαλύτερο σωζόμενο θέατρο και το αρχαιότερο ιερό – μαντείο των Ελλήνων. Τα τελευταία χρόνια βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες αναστήλωσης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων.
Επίσης, από τα βουνά του Σουλίου στον Δήμο Δωδώνης και την Τοπική Κοινότητα Σιστρουνίου, πηγάζει ο μυθικός ποταμός Αχέροντας, ενώ στην Τοπική Κοινότητα Σεριζιανών βρίσκονται οι Πύλες του Άδη. Ο Δήμος Δωδώνης χαρακτηρίζεται για το πλήθος των Βυζαντινών και μεταβυζαντινών εκκλησιών και μοναστηριών, τα οποία διατηρούν μέχρι σήμερα το μεγαλείο τους.
ΤΟ ΜΑΝΤΕΙΟ ΤΗΣ ΔΩΔΩΝΗΣ
Το Μαντείο της Δωδώνης είναι ένα γραφικό χωριό της πρώην επαρχίας Δωδώνης της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων (π. νομός Ιωαννίνων) στην Ήπειρο, με πληθυσμό 169 κατοίκους. Το Μαντείο βρίσκεται σε υψόμετρο 720 μέτρα, στους πρόποδες του όρους Τόμαρος (Ολύτσικα), ανάμεσα στα χωριά Δωδώνη (ΒΔ.), Μελιγγοί (ΝΑ.) και Αγία Τριάδα (Α.). Είναι κτισμένο νοτιοδυτικά του αρχαίου θεάτρου της Δωδώνης και δίπλα στην επαρχιακή οδό Δωδώνης – Μελιγγών.
Ονομασία: Μέχρι το έτος1953 ονομαζόταν Αλεποχώρι ή Αλποχώρι και υπήρξε έδρα ομώνυμης κοινότητας.
Γιορτές: Στο χωριό Μαντείο Δωδώνης, γίνεται κάθε χρόνο γιορτή τσίπουρου.
Αξιοθέατα: Στο χωριό Μαντείο υπάρχει το αρχαιολογικό παρατηρητήριο καθώς επίσης και μνημείο μαστόρων.
ΔΗΜΟΣ ΖΑΓΟΡΙΟΥ
Ο Δήμος Ζαγορίου έχει έκταση 989,8 τ. χλμ. και πληθυσμό 3.804 κατοίκους. Τα φυσικά όρια του Ζαγορίου καθορίζονται νότια από το βουνό Μιτσικέλι, βόρεια από τον ποταμό Αώο, ανατολικά από τα βουνά του Λύγκου και δυτικά από τον ορεινό όγκο της Τύμφης. Ο Δήμος αποτελείται αποκλειστικά από χωριά, τα καλούμενα Ζαγοροχώρια. Έδρα του είναι οι Ασπράγγελοι.
Δήμαρχος του Δήμου Ζαγορίου είναι ο κ. Γεώργιος Σουκουβέλος.
Ο Δήμος Ζαγορίου διαιρείται σε 5 Δημοτικές Ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 44 Τοπικές Κοινότητες και 54 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Κεντρικού Ζαγορίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Ασπραγγέλων (Ασπράγγελοι), Αγίου Μηνά (Αγιος Μηνάς), Ανω Πεδινών (Ανω Πεδινά), Αρίστης (Αρίστη, Βίκος), Βίτσης (Βίτσα), Δικορύφου (Δικόρυφο), Διλόφου (Δίλοφο), Διποτάμου (Διπόταμο), Ελάτης (Ελάτη), Ελαφότοπου (Ελαφότοπος, Καλύβια), Καλουτά (Καλουτάς), Κάτω Πεδινών (Κάτω Πεδινά), Μανασσή (Μανασσής), Μεσοβουνίου (Μεσοβούνι), Μονοδενδρίου (Μονοδένδρι).
2. ΔΕ Ανατολικού Ζαγορίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Δεματίου (Μηλιωτάδες, Βουτανσαίοι, Αγία Βαρβάρα, Αγιος Γεώργιος, Δεμάτι), Αγίας Παρασκευής (Αγία Παρασκευή), Ανθρακίτη (Ανθρακίτης), Γρεβενιτίου (Γρεβενίτι, Αμπελος), Δόλιανης (Δόλιανη), Ελατοχωρίου (Ελατοχώρι, Δίλακκο), Ιτέας (Ιτέα, Λιάπη), Καβαλλαρίου (Καβαλλάρι), Καρυών (Καρυές), Καστανώνος Ζαγορίου (Καστανώνας), Μακρίνου (Μακρίνο), Πέτρας (Πέτρα), Ποταμιάς (Ποταμιά), Τριστένου (Τρίστενο), Φλαμπουραρίου (Φλαμπουράρι).
3. ΔΕ Τύμφης: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Τσεπελόβου (Τσεπέλοβο), Βραδέτου (Βραδέτο), Βρυσοχωρίου (Βρυσοχώρι), Ηλιοχωρίου (Ηλιοχώρι), Καπεσόβου (Καπέσοβο), Κήπων (Κήποι), Κουκκουλίων (Κοκκούλι), Λαίστης (Λάιστα), Λεπτοκαρυάς Ζαγορίου (Λεπτοκαρυά), Νεγάδων (Νεγάδες), Σκαμνελλίου (Σκαμνέλλι), Φραγκάδων (Φραγκάδες).
4. ΔΕ Βοβούσης: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Βοβούσης (Βοβούσα).
5. ΔΕ Παπίγκου: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Παπίγκου (Πάπιγκο, Μικρό Πάπιγκο).
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΑΣΠΡΑΓΓΕΛΟΙ
Οι Ασπράγγελοι Ιωαννίνων είναι ορεινό χωριό του Νομού Ιωαννίνων, χτισμένο σε υψόμετρο 989 μέτρων, στις πλαγιές του όρους Μιτσικέλι. Οι Ασπράγγελοι αποτελούν την έδρα του Δήμου Ζαγορίου και ο πληθυσμός τους είναι 165 κάτοικοι. Μέχρι το 1927 ονομάζονταν Δοβρά ή Ντοβρά.
Το χωριό πήρε τη σημερινή του ονομασία «Ασπράγγελοι», το 1926 από τη μονή Ασπραγγέλων που υπάρχει στην περιοχή. Το τοπωνύμιο προέρχεται από το θηλυκό του σλαβικού επιθέτου dobr-bra-bro που σημαίνει «ο καλός».
Λίγο πιο κοντά στο χωριό, στον κάμπο της Ντοβράς, λειτουργεί το Κέντρο πληροφόρησης του Πάρκου της Βόρειας Πίνδου, ενώ στις πλαγιές του χωριού υπάρχει πίστα ανεμοπτεριστών.
ΤΟ ΖΑΓΟΡΙ
Το Ζαγόρι είναι περιοχή στην οροσειρά της Πίνδου, στην Ηπειρο, στη βορειοδυτική Ελλάδα. Στην περιοχή υπάρχει ένα σύμπλεγμα οικισμών τα αποκαλούμενα Ζαγοροχώρια, τα οποία είναι διάσπαρτα στους πρόποδες της Πίνδου.
Το Ζαγόρι χωρίζεται γεωγραφικά σε τρείς ενότητες: το Κεντρικό Ζαγόρι με 20 χωριά, το Δυτικό Ζαγόρι με 10 χωριά και το Ανατολικό Ζαγόρι 16 χωριά.
Η περιοχή έχει σχήμα ανεστραμμένου ισόπλευρου τριγώνου. Η νότια κορυφή του τριγώνου αγγίζει την πρωτεύουσα της περιφέρειας, τα Ιωάννινα, η νοτιοδυτική πλευρά σχηματίζεται από το όρος Μιτσικέλι (1.810 μ.), ενώ ο ποταμός Αώος και το όρος Τύμφη αποτελούν τη βόρεια πλευρά και η νοτιοανατολική πλευρά ακολουθεί τον ποταμό Βάρδα στο Μαυροβούνι (2.100 μ.) κοντά στο Μέτσοβο. Η λέξη Ζαγόρι προέρχεται από την Σλαβική πρόθεση Za που σημαίνει «πίσω» και την αιτιατική του ουσιαστικού gora που σημαίνει «βουνό», δηλ. περιοχή πίσω από το βουνό. Στην αρχαιότητα η περιοχή ονομάζονταν «Παροραία», και οι κάτοικοί της «Παροραίοι», δηλαδή αυτοί που ζουν πίσω από τα όρη.
Γεωγραφία: Το Ζαγόρι είναι περιοχή μεγάλης φυσικής ομορφιάς, με εντυπωσιακή γεωλογία και δύο εθνικούς δρυμούς, που ο ένας περιλαμβάνει τον ποταμό Αώο και το Φαράγγι του Βίκου και ο άλλος την περιοχή γύρω από τη Βάλια Κάλντα, ανατολικά της επιβλητικής χιονοσκέπαστης Τύμφης. Ολα τα χωριά του Ζαγορίου διασυνδέονταν με ορεινούς δρόμους και παραδοσιακά τοξωτά πέτρινα γεφύρια, μέχρι τη διάνοιξη σύγχρονων δρόμων τη δεκαετία του 1950. Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια χτίστηκαν από δωρεές εκπατρισμένων εμπόρων το 18ο αιώνα και αντικατέστησαν παλιότερα ξύλινα.
Ιστορία: Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή ανιχνεύεται ήδη κατά την ανώτερη παλαιολιθική εποχή ( 14.000 – 8.000 π.Χ. ), και συνεχίζει την ιστορική διαδρομή με δείγματα από όλες τις περιόδους. Επειδή το έδαφος της περιοχής είναι απόλυτα ορεινό και εξαιρετικά δύσβατο, με τις απότομες χαράδρες, τα πυκνά δάση και τα ατελείωτα βουνά, αποτέλεσε αποτρεπτικό παράγοντα για πολλούς λαούς, φυλές και αυτοκρατορίες στο πέρασμα των αιώνων, να εισέλθουν και να εγκατασταθούν στην περιοχή. Το γεγονός αυτό ήταν μάλλον πλεονέκτημα γιατί, χάρη σε αυτό, η ιστορία του Ζαγορίου γενικά δεν περιλαμβάνει λεηλασίες, κατακτήσεις, πολεμικές συρράξεις, εκτοπίσεις πληθυσμού. Ως αποτέλεσμα αυτού πιστεύεται πως μεγάλο τμήμα του πληθυσμού διατήρησε πανάρχαια έθιμα και παραδόσεις. Πιστεύεται πως οι Σαρακατσάνοι, πολλοί από τους οποίους κατοικούν στην περιοχή και χρησιμοποιούν αρκετές Ελληνικές λέξεις μιας Βορειοελληνικής διαλέκτου που δεν συναντάται οπουδήποτε αλλού στην Ελλάδα, είναι απόγονοι των αρχαίων κατοίκων του Ζαγορίου.
Νεότερη περίοδος: Μετά την ένωση με την Ελλάδα, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η μετανάστευση προς τα Ελληνικά αστικά κέντρα αποψίλωσε το Ζαγόρι. Το Ζαγόρι έφερε το κύριο βάρος της Ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα το 1940. Η περιοχή επηρεάσθηκε επίσης από τις συγκρούσεις μεταξύ των Γερμανών και των ανταρτών του Ναπολέοντα Ζέρβα κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την περίοδο εκείνη αρκετά χωριά του Ζαγορίου και η μονή Βουτσά, κάηκαν ως Γερμανικά αντίποινα. Η περιοχή σχεδόν ερημώθηκε κατά τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο 1946-1949. Από τη δεκαετία του 1980 κρατικές πρωτοβουλίες αποσκοπούσαν να διατηρήσουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα των χωριών και το φυσικό τοπίο.
Σήμερα τα Ζαγοροχώρια διατηρούν αναλλοίωτη την πολιτιστική τους κληρονομιά, σε μια προσπάθεια να συνεχιστούν τα ήθη και έθιμα της περιοχής. Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, η παραδοσιακή μουσική, το φυσικό κάλος, η άγρια ομορφιά των ορεινών όγκων και η πλούσια πανίδα και χλωρίδα της περιοχής αποτελούν τα χαρακτηριστικά αυτά που την κάνουν να ξεχωρίζει.
Λαϊκή Παράδοση: Μοναδικά έθιμα συνδέονται με αρχαιοελληνικές, παγανιστικές ή χριστιανικές εκδηλώσεις. Οι μεγαλύτερες εκκλησίες και μοναστήρια γιορτάζουν τη γιορτή του πολιούχου αγίου τους, με εκδηλώσεις που μπορεί να διαρκούν αρκετές μέρες.
Η ΑΡΙΣΤΗ
Η Αρίστη είναι χωριό του της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων του Δήμου Ζαγορίου, στην Περιφέρεια Ηπείρου, χτισμένη σε υψόμετρο 642 μ. σε απόσταση 48 χλμ ΒΔ των Ιωαννίνων. Η αρχική ονομασία του οικισμού ήταν Αρτσίστα, ενώ το 1928 έλαβε τη σημερινή του ονομασία. Ο πληθυσμός της Αρίστης του χωριού είναι 128 κάτοικοι και είναι χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός.
Σε μικρή απόσταση από το χωριό, βρίσκονται ερείπια οικισμού – φρουρίου της Βυζαντινής περιόδου, καθώς και η ιερά μονή Θεοτόκου Σπηλαιώτισσας, η ίδρυση της οποίας χρονολογείται γύρω στο 1579.
ΤΟ ΠΑΠΙΓΚΟ
Το Πάπιγκο είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων, χτισμένο στις πλαγιές της Τύμφης σε υψόμετρο 960 μέτρων. Αναφέρεται και ως Μεγάλο Πάπιγκο και μαζί με το γειτονικό του χωριό Μικρό Πάπιγκο αποτελεί την Δημοτική ενότητα Παπίγκου, του Δήμου Ζαγορίου. Η Δημοτική Ενότητα Παπίγκου έχει πληθυσμό 294 κατοίκους από τους οποίους οι 237 μένουν στο Πάπιγκο και οι 57 στο Μικρό Πάπιγκο. Το Πάπιγκο αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα Ζαγορίτικης αρχιτεκτονικής και ο οικισμός είναι ανακηρυγμένος παραδοσιακός.
Η ΒΟΒΟΥΣΑ
Η Βοβούσα βρίσκεται περίπου 70 χλμ. βορειοανατολικά τής πόλης των Ιωαννίνων. Είναι έδρα τού κοινοτικού διαμερίσματος Βοβούσας, της Κοινότητας Βοβούσας του Δήμου Ζαγορίου, με πληθυσμό 115 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την υλοτομία και τον τουρισμό. Απέχει 77 χλμ. από τα Ιωάννινα. Το χωριό ήταν γνωστό και με την βλάχικη ονομασία Μπαϊεάσα.
Μέσα από το χωριό περνάει ο ποταμός Αώος, από τη βοή των νερών του οποίου πιθανότατα πήρε και το χωριό το όνομά του. Γύρω από το ποτάμι υπάρχουν αξιόλογοι οικότοποι που φιλοξενούν πλούσια χλωρίδα και πανίδα.
Στη μέση τού χωριού, υπάρχει ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι που ενώνει τις δυο όχθες και γειτονιές τού χωριού. Χτίστηκε το 1748 από τον Αλέξιο Μήσιο και έχει αναγνωριστεί ως νεότερο αρχαιολογικό μνημείο. Ξεχωρίζουν ακόμη οι εκκλησίες τού Αγίου Γεωργίου (κτίσμα του 1814), της Αγίας Παρασκευής (όπου πραγματοποιείται η θεία λειτουργία κάθε 26η Ιουλίου και το παραδοσιακό τριήμερο πανηγύρι τής Βοβούσας και της Παναγίας), η μικρή Γέφυρα Πουντίκα Ασπροπόταμου (Αρούλου άλμπου στα βλαχικά) κ.α.. Φωτογραφία Βικιπαίδεια (Tryfon Manolis).
Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΚΟΥ
Ο οικισμός του Βίκου διοικητικά ανήκει στην τοπική Κοινότητα Αρίστης. Πήρε το όνομα του από το ομώνυμο φαράγγι. Προέρχεται από το Aλβανικό vig-u που σημαίνει γέφυρα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 770 μ. και απέχει 5 χιλ. από την Αρίστη.
Ο οικισμός είναι κτισμένος στην ακραία απόληξη της κορυφής του Καστρακίου (1335 μ.), πάνω από τις πηγές του Βοϊδομάτη, σε ένα σημείο με καταπληκτική θέα σε όλο το φημισμένο φαράγγι του Βίκου.
Γύρω από τη λιθόστρωτη πλατεία βρίσκεται το παλιό σχολείο και η εκκλησία του Αγίου Τρύφωνος (1971). Ο Βίκος αποτελεί μια από τις αφετηρίες για ορειβατική διαδρομή στο φαράγγι του Βίκου.
Σε 45 λεπτά πορείας από τις πηγές του Βοϊδομάτη, υπάρχει η Μονή της Παναγίας Βίκου. Σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό της, κτισμένο το 1738.
ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΝΕΡΟ ΖΑΓΟΡΙ
Εδώ στην ευρύτερη περιοχή των Ζαγοροχωρίων εμφιαλώνεται το υψηλής ποιότητας φυσικό μεταλλικό νερό Ζαγόρι με πολύτιμα μέταλλα και ιχνοστοιχεία, από προστατευμένη υπόγεια πηγή, απόλυτα καθαρό και διαυγές, χωρίς καμία χημική επεξεργασία ή απολύμανση, πιστοποιημένα ασφαλές για κατανάλωση..
Για να επισκεφθείτε τον ιστότοπο της επιχείρησης Ζαγόρι, κάντε κλι στην εικόνα:
ΔΗΜΟΣ ΖΙΤΣΑΣ
Ο Δήμος Ζίτσας έχει έκταση 465,6 τ. χλμ. και πληθυσμό 14.766 κατοίκους. Απλώνεται στο μεσοδυτικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, από τα όρια του πολεοδομικού συγκροτήματος των Ιωαννίνων, μέχρι τα σύνορα με τη Θεσπρωτία. Εδρα του Δήμου Ζίτσας είναι η Ελεούσα.
Δήμαρχος του Δήμου Ζίτσας είναι ο κ. Μιχαήλ Πλιάκος.
Διαιρείται σε 5 Δημοτικές Ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 57 Τοπικές Κοινότητες και 78 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Εκάλης: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Ασφάκας (Ασφάκα), Βατατάδων (Βατατάδες), Βλαχατάνου (Βλαχάτανο), Γαβρισιών (Γαβρισιοί), Λιγοψάς (Λιγοψά), Μεταμόρφωσης (Καρυές), Πετσαλίου (Πετσάλι).
2. ΔΕ Ευρυμενών: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Βασιλοπούλου (Βασιλόπουλο, Καστρί), Δελβινακοπουλου (Δελβινακόπουλο, Σπήλαιο), Κληματιάς (Κληματιά), Κοκκινοχώματος (Κοκκινόχωμα), Λευκοθέας (Λευκοθέα), Παλιούρης (Παλιούρη), Ράϊκου (Ράϊκο), Σουλοπούλου (Μικρό Σουλόπουλο, Σουλόπουλο).
3. ΔΕ Ζίτσας: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Δαφνοφύτου (Δαφνόφυτο), Ζίτσης (Ζίτσα, Μελίσσι, Σακελλαρικό), Καρίτσης (Καρίτσα) Λιθίνου (Λίθινο), Πρωτόπαππα (Πρωτόπαππας).
4. ΔΕ Μολοσσών: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αετόπετρας (Αετόπετρα, Κάτω Αετόπετρα), Βερενίκης (Βερενίκη, Βεντερίκος, Κάτω Βερενίκη, Παλαιοχώρα), Βουτσαρά (Βουτσαράς), Βροσίνας (Βροσίνα, Αγιος Γεώργιος), Βρυσόυλας (Βρυσούλα) Γουργάνιστας (Αγιος Χριστόφορος), Γκριμπόβου (Γκρίμποβο, Σέλτσανα), Γρανίτσης (Γρανίτσα), Γρανιτσοπούλας (Γρανιτσοπούλα), Δεσποτικού (Δεσποτικό), Δοβλά (Δοβλά, Φτέρη), Εκκλησοχωρίου (Εκκλησσοχώρι), Ζαλόγγου (Ζάλογγο, Κάτω Ζάλογγο), Καλοχωρίου (Καλοχώρι), Κουρέντων (Κούρεντα, Πετσάλη), Πολυδώρου (Πολύδωρο), Ραδοβιζίου (Ραδοβίδι, Διχούνι), Ρίζου (Ρίζο), Φωτεινού (Φωτεινό, Κουρνορράχη), Χίνκας (Ζόργιανη, Λάλιζα, Χίνκα).
5. ΔΕ Πασαρώνος: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Ελεούσης (Ελεούσα), Αγίου Ιωάννου (Αγιος Ιωάννης), Αναργύρων (Ανάργυροι), Ανω Λαψίστης (Ανω Λαψίστα), Βαγενιτίου (Βαγενίτι), Βουνοπλαγιάς (Ασπρόχωμα, Βουνοπλαγιά, Μικρό Γαρδίκι), Γραμμένου (Γραμμένο), Ζωοδόχου (Ζωοδόχος), Κάτω Λαψίστης (Κάτω Λαψίστα), Λοφίσκου (Λοφίσκος), Λύγγου (Λύγγος), Μεγ. Γαρδικίου (Μέγα γαρδίκι), Νεοχωρίου (Νεοχώρι), Περάτης (Περάτη), Πετραλώνων (Πετράλωνα), Πολυλόφου (Λυκοστάνη, Πολύλοφο), Ροδοτοπίου (Ροδοτόπι).
Η ΕΛΕΟΥΣΑ
Η Ελεούσα είναι ο μεγαλύτερος οικισμός και έδρα του Δήμου Ζίτσας. Βρίσκεται βορειοδυτικά της λίμνης Παμβώτιδας, 7 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης των Ιωαννίνων και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 3.484 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Δίπλα και νοτιοανατολικά είναι το αεροδρόμιο των Ιωαννίνων ενώ στη δυτική άκρη περνάει η ΕΟ Ιωαννίνων – Κοζάνης και στη νότια η ΕΟ Ιωαννίνων – Ηγουμενίτσας. Αξιοθέατα είναι η κεντρική πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο, όπου βρίσκεται το Δημαρχείο και το Μνημείο Ηρώων, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και η οποία είναι μονόχωρη βασιλική του 18ου αιώνα, με νάρθηκα και χαγιάτι στη νότια πλευρά. Εσωτερικά φέρει τοιχογραφίες του ίδιου αιώνα (18ος). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, καθώς και οι δεσποτικές εικόνες, έργα του 19ου αιώνα. Το Κονάκι του Πασά που ήταν η καλοκαιρινή του κατοικία του Αλή πασά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και το οποίο διασώζεται σε καλή κατάσταση.
Η ΖΙΤΣΑ ΜΕ ΤΟ ΦΗΜΙΣΜΕΝΟ ΚΡΑΣΙ ΝΤΕΜΠΙΝΑ
Η Ζίτσα είναι χωριό του Νομού Ιωαννίνων και γνωστή ιδιαίτερα για το κρασί της. Κτισμένη σε ημιορεινή θέση στην αριστερή όχθη του ποταμού Καλαμά, βρίσκεται περίπου 27 χιλιόμετρα δυτικά των Ιωαννίνων. Διοικητικά υπάγεται στο Δήμο Ζίτσας, αλλά μολονότι έχει δώσει στο δήμο το όνομά της, δεν αποτελεί έδρα του. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη απογραφή (2001), ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 879 κατοίκους. Παραδοσιακές δραστηριότητες των κατοίκων του χωριού είναι η αμπελουργία και η κτηνοτροφία, ενώ στο πρόσφατο παρελθόν γνώρισε άνθιση η εξόρυξη μαρμάρου. Από τα παραπάνω, αυτό που έχει χαρίσει στη Ζίτσα διεθνή αναγνωρισιμότητα, είναι το φερώνυμο κρασί της από λευκά σταφύλια της ποικιλίας ντεμπίνα.
Αν και δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς εισήχθη η καλλιέργεια της ντεμπίνα, το 18ο αιώνα το χωριό είχε ήδη εδραιώσει τη φήμη του ως οινοπαραγωγός περιοχή. Στις μέρες μας η συγκεκριμένη ποικιλία καλλιεργείται αποκλειστικά στην καλούμενη Αμπελουργική Ζώνη Ζίτσας, η οποία περιλαμβάνει επίσης τα χωριά Πρωτόπαππας, Καρίτσα, Λιγοψά, Κληματιά και Γαβρισιοί. Γύρω απ’ αυτήν έχει αναπτυχθεί ο τοπικός δευτερογενής τομέας με τρία οινοποιεία. Φωτογραφία Ζίτσα, τρύγος από Δήμος Ζίτσας.
Ο ΔΗΜΟΣ ΚΟΝΙΤΣΑΣ
Ο Δήμος Κόνιτσας έχει έκταση 951,18 τ. χλμ. και πληθυσμό 6.362 κατοίκους. Εδρα του Δήμου είναι η μοναδική κωμόπολή του, η Κόνιτσα. Όλοι οι υπόλοιποι οικισμοί είναι χωριά.
Δήμαρχος του Δήμου Κόνιτσας είναι ο κ. Ανδρέας Παπασπύρου.
Αποτελείται από την Δημοτική Κοινότητα Κόνιτσας, η οποία περιλαμβάνει 39 τοπικές Κοινότητες. Αναλυτικά:
Δημοτική Κοινότητα Κόνιτσας: Αγία βαρβάρα, Αγία Παρασκευή, Αετομηλίτσα, Αετόπετρα, Αηδονοχώρι, Αμάραντος, Αρματα, Ασημοχώρι, Βούρμπιανη, Γοναδιό, Γοργοπόταμος, Δίστρατο, Δροσοπηγή, Ελεύθερο, Εξοχή, Ηλιόρραχη, Καβάσιλα, Καλλιθέα, Καστανέα, Κεφαλοχώρι, Κλειδωνιά, Λαγκάδι, Μάζι, Μελισσόπετρα, Μόλιστος, Μολυβδοσκέπαστος, Μοναστήρι, Νικάνωρας, Οξυά, Πάδες, Παλιοσέλλι, Πηγή, Πλαγιά, Πληκάτι, Πουρνιά, Πύργος, Πυρσόγιαννη, Φούρκα, Χιονιάδες.
Η ΚΟΝΙΤΣΑ
Η Κόνιτσα (ή Κόνιτα στα βλάχικα) με πληθυσμό 2.942 κατοίκους (απ. 2011), είναι κωμόπολη του νομού Ιωαννίνων και έδρα του Δήμου Κόνιτσας της Περιφέρειας Ηπείρου 64 χλμ. βόρεια των Ιωαννίνων, κοντά στα Αλβανικά σύνορα. Κείται αμφιθεατρικά στην πλαγιά του βουνού Τραπεζίτσα, της οροσειράς της Πίνδου, με θέα την πεδιάδα της Κόνιτσας όπου ο ποταμός Αώος συναντιέται με τον ποταμό Βοϊδομάτη και τον Σαραντάπορο. Ο κάμπος καλλιεργείται συστηματικά από ντόπιους αγρότες. Η Κόνιτσα είναι περιφερειακό κέντρο για πολλά μικρά χωριά της Πίνδου, ενώ διαθέτει αγορά, σχολεία και ένα κέντρο υγείας. Αποτελεί καλό σημείο αφετηρίας για τους τουρίστες που επιθυμούν να εξερευνήσουν τα βουνά της Πίνδου, ή που θέλουν να κάνουν δραστηριότητες βουνού. Άλλες περιοχές ενδιαφέροντος εκεί κοντά είναι: Ο Εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου, περιλαμβάνει και την εντυπωσιακή Χαράδρα του Βίκου και του Αώου – γνωστές και για την αξιόλογη χλωρίδα τους – και τα όρη της Τύμφης. Το όρος Σμόλικας (2.637 μ.), με την δεύτερη υψηλότερη κορυφή στην Ελλάδα. Τα ιαματικά λουτρά των Καβασίλων και του Αμαράντου. Τα χωριά των Ζαγορίων και του Πωγωνίου. Το κοντινότερο μεγάλο αστικό κέντρο στην Κόνιτσα, είναι τα Ιωάννινα.
Η ΑΕΤΟΜΗΛΙΤΣΑ
Η Αετομηλίτσα (παλαιότερα Δέντσικο – Ντένισκο και Γαλαταριά) ανήκει σήμερα στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, στην επαρχία Κονίτσης, στις νότιες πλαγιές του Γράμμου.
Ο πληθυσμός του χωριού είναι 432 κάτοικοι.
Η Αετομηλίτσα είναι το βορειότερο χωριό του νομού στα Ελληνοαλβανικά Σύνορα, και βρίσκεται σε υψόμετρο 1.430 μ. Το όνομα Ντένισκο είναι σλάβικο και σημαίνει προσήλιο, που δηλώνει και τον γεωγραφικό προσανατολισμό του χωριού.
Το 1928 μετονομάστηκε σε Αετομηλίτσα (Αετός και Μηλιά). Οι κάτοικοι του χωριού κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, δημιούργησαν ένοπλες ομάδες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, οι οποίες έλαβαν μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα, και έτσι στη συνέχεια οι Αετομηλιτσιώτες βρέθηκαν διάσπαρτοι σε Έδεσσα, Φλώρινα, Σέρρες, αλλά και σε άλλες πόλεις και χωριά της Μακεδονίας.
ΔΗΜΟΣ ΜΕΤΣΟΒΟΥ
Ο Δήμος Μετσόβου έχει έκταση 363,7 τ. χλμ. και πληθυσμό 6.196 κατοίκους. Έδρα του Δήμου είναι η ομόνυμη κωμόπολη Μέτσοβο.
Δήμαρχος του Δήμου Μετσόβου είναι η κ. Αβέρωφ Μαρία-Χριστίνα.
Διαιρείται σε 3 Δημοτικές Ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 1 Δημοτική Κοινότητα, 10 τοπικές Κοινότητες και 32 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Εγνατίας: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Μικρού Περιστερίου (Μικρό Περιστέρι, Γιαρακάρι, Νέο Γερακάρι, Παλαιοχώρι, Προσήλια, Ραχούλα, ταμπούρια), Μεγάλης Γότιστας (Μεγάλη Γότιστα, Μπαλτούμα), Μεγάλου Περιστερίου (Μεγάλο Περιστέρι, Αμπελάκια, Καρυόφυτο, Καστρί, Κερασιά, Μηλιές), Μικράς Γότιστας (Μικρά Γότιστα, Αγιος Μηνάς, Μπάτζα, Ριζά, Σιούτσος), Σίτσαινας (Σίτσαινα), Χρυσοβίτσης (Χρυσοβίτσα, Αμπέλια, Ανάληψη, Μύλοι, Ξηρικό, Σιωλάδες).
2. ΔΕ Μετσόβου: Περιλαμβάνει την Δημοτική Κοινότητα Μετσόβου (Μέτσοβο), και τις Τοπικές Κοινότητες Ανηλίου (Ανήλιο) Ανθοχωρίου Μετσόβου (Ανθοχώρι), Βοτονοσίου (Βοτονόσι).
3. ΔΕ Μηλιάς: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Μηλιάς (Μηλιά).
ΤΟ ΜΕΤΣΟΒΟ
Το Μέτσοβο (βλάχικα: Aminciu) είναι ορεινή κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, σε υψόμετρο 1.160 μ.. Ο παραδοσιακός οικισμός, βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Περιφερειακής Ενότητας, κοντά στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων, στις βόρειες πλαγιές, ανάμεσα στα βουνά της μεγαλύτερης οροσειράς της Ελλάδος, της Πίνδου. Ο πληθυσμός της Κωμόπολης ανέρχονται σε 3.195 κατοίκους, είναι κυρίως Βλάχικης καταγωγής και οι κάτοικοι ασχολούνται λιγότερο με τη γεωργία και περισσότερο με την κτηνοτροφία.
Στο Μέτσοβο έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία το μοναστήρι της Θεοτόκου, κοντά στο Μετσοβίτικο ποταμό, το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου νότια της κωμόπολης και το μοναστήρι της Ζωοδόχου πηγής στη θέση Κιάτρα Ρόσσια (που σημαίνει στα Βλάχικα κόκκινος βράχος/λιθάρι). Στην κωμόπολη λειτουργεί από το 1955 το Λαογραφικό Μουσείο του Ιδρύματος Τοσίτσα (Αρχοντικό Τοσίτσα) το οποίο περιλαμβάνει παραδοσιακά ξυλόγλυπτα έπιπλα, υφαντά και κεντήματα, χρυσοκέντητες φορεσιές, διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα, όπλα, νομίσματα, αγροτικά σκεύη και εικόνες της περιόδου 1650-1850. Το χειμώνα υπάρχουν οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα (Καρακόλι και Πολιτσιές) τα οποία σε συνδυασμό με την γραφικότητα του τοπίου αποτελούν πόλο έλξης πολλών επισκεπτών. Από το 1988 λειτουργεί η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ όπου εκτίθενται 250 περ. πίνακες αξιολόγων ζωγράφων του 19ου και 20ου αιώνα. Σύμφωνα με μία άποψη η λέξη Μέτσοβο προέρχεται από τα σλαβικά «μέτσκα» (αρκούδα) και «όβο» (χωριό).
Η ΜΗΛΙΑ
Η Μηλιά είναι ορεινό χωριό, τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Μετσόβου, της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων. Βρίσκεται στα ανατολικά του νομού, σε σχετικά κοντινή απόσταση από το Μέτσοβο.
Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.160 μ. στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου και είναι ένα από τα ορεινότερα χωριά της Ηπείρου. Ο πληθυσμός της είναι 396 κάτοικοι.
Όλοι οι κάτοικοι της Μηλιάς μιλούν την βλάχικη διάλεκτο. Στα βλάχικα η Μηλιά ονομάζεται Αμέρου. Βόρεια της Μηλιάς βρίσκεται ο εθνικός δρυμός Πίνδου (Βάλια Κάλντα).
ΔΗΜΟΣ ΒΟΡΕΙΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ
Ο Δήμος Βορείων Τζουμέρκων έχει έκταση 358,3 τ. χλμ. και πληθυσμό 5.714 κατοίκους.
Δήμαρχος του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων είναι ο κ. Νικόλαος Βαϊτσης.
Ο Δήμος αποτελείται αποκλειστικά από χωριά και το μεγαλύτερο από αυτά, τα Πράμαντα, έχει ορισθεί ως έδρα του. Διαιρείται σε 7 Δημοτικές Ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 22 Τοπικές Κοινότητες και 44 οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Βαθυπέδου: Περιλαμβάνει τις Τοπική Κοινότητα Βαθυπέδου (Βαθύπεδο).
2. ΔΕ Καλαρρυτών: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Καλαρρυτών (Καλαρρύτες, Μυστράς).
3. ΔΕ Κατσανοχωρίων: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Καλεντζίου (Καλέντζι), Αετορράχης (Αετορράχη, Λάζαινα), Ελληνικού (Ελληνικό), Κορίτιανης (Κορίτιανη), Μονολιθίου (Μονολίθι, Αγιος Γεώργιος, Ξηροβούνι), Πηγαδίων (Πηγάδια), Πλαισίων Μαλακασίου (Πλαίσια), Πλατανούσσης (Πλατανούσσα, Δάφνη, Ζωοδόχος Πηγή), Φορτοσίου (Φορτόσι, Κωστήτσι, Νίστορα, Πάτερο).
4. ΔΕ Ματσουκίου: Περιλαμβάνει τις Τοπική Κοινότητα Ματσουκίου (Ματσούκι).
5. ΔΕ Πραμάντων: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Πραμάντων (Πράμαντα, Τσόπελα, Χριστοί), Αμπελοχωρίου (Αμπελοχώρι), Ραφταναίων (Ραφταναίοι, Βουνόρεια, Ζαλούχος, Μεγάλη Ράχη, Μυλοκοπειό, Παλαιομοχούστι, Παλληκάρι, Πλάκα, Ρούγα, Φράξος).
6. ΔΕ Συρράκου: Περιλαμβάνει τις Τοπική Κοινότητα Συρράκου (Συρράκο).
7. ΔΕ Τζουμέρκων: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Χουλιαράδων (Χουλιαράδες), Βαπτιστού (Βαπτιστής), Κέδρου (Κέδρος), Μιχαλιτσίου (Μιχαλίτσι), Παλαιοχωρίου Σιράκου (Παλαιοχώρι), Πετροβουνίου (Πετροβούνι), Ποτιστικών (Ποτιστικά), Προσηλίου (Προσήλιο).
ΤΑ ΠΡΑΜΑΝΤΑ
Τα Πράμαντα είναι ορεινό χωριό του της Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων, αποτελεί έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, και ανήκει στο Δήμο Βορείων Τζουμέρκων αποτελώντας ταυτόχρονα έδρα του. Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 828 μ. περίπου στις βόρειες υπώρειες των Τζουμέρκων. Κοντά του βρίσκονται τα χωριά Κτιστάδες, Μελισσουργοί και Τσόπελα. Απέχει από τα Ιωάννινα 58,5 χλμ. και 66 χλμ. από την Άρτα. Μέσα από τα Πράμαντα περνούν τρία ρέματα, τα οποία χωρίζουν τον οικισμό σε πέντε συνοικίες (Δούναβο, Κομματάκια, Τσιόπελα, Φράξοι και Αγία Τριάδα. Αρκετοί κάτοικοι των Πραμάντων συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
ΟΙ ΚΑΛΑΡΡΥΤΕΣ
Οι Καλαρρύτες είναι ορεινός οικισμός που βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές της γεωτεκτονικής ζώνης της οροσειράς της Πίνδου του Νομού Ιωαννίνων στην Ήπειρο. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του νομού, 56 χλμ. ΝΑ των Ιωαννίνων. Ο οικισμός ήκμασε ιδιαίτερα τον 18ο αι. με το εμπόριο (υφαντά, μετάξι από τη Θεσσαλία, ακατέργαστα δέρματα ζώων κ. ά.) και την ανάπτυξη της χειροτεχίας (έργα σε ασήμι και χρυσό)· κατά την περίοδο αυτή αρκετοί κάτοικοι των Καλαρρυτών διατηρούσαν εμπορικούς οίκους σε πολλά Ευρωπαϊκά κέντρα. Υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Βορείων Τζουμέρκων.
ΤΟ ΣΥΡΡΑΚΟ
Το Συρράκο είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων, που ανήκει διοικητικά στον δήμο Βορείων Τζουμέρκων. Είναι χτισμένο σε μία πλαγιά του όρους Λάκμος, σε υψόμετρο 1.150 μ. Το Συρράκο στέκεται πάνω από την χαράδρα του ποταμού Χρούσια, παραπόταμου του Καλαρρύτικου και απέναντι του αντικρίζει τα Τζουμέρκα. Οι κοντινότερες πόλεις στο Συρράκο είναι τα Ιωάννινα και η Άρτα που απέχουν 40 λεπτά με μία ώρα ορεινής διαδρομής.
Το Συρράκο είναι ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός. Διατηρεί αναλλοίωτη την παραδοσιακή Ηπειρώτικη αρχιτεκτονική με τα λιθόκτιστα σπίτια, με στέγες από σχιστόλιθο. Μαζί με τους γειτονικούς Καλαρρύτες είναι τα μόνα χωριά που διατηρούν αυτή την αρχιτεκτονική στα νότια του Νομού Ιωαννίνων, κάτι που είναι πιο συνηθισμένο στα βόρεια του Νομού στην περιοχή των Ζαγοροχωρίων. Πολλά οικήματα είναι μεγάλα και πλούσια, κάτι που μαρτυρά την οικονομική άνθηση του Συρράκου στο παρελθόν. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το παλαιό πέτρινο, τριώροφο Σχολείο, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο κτίσμα του οικισμού.
Η παρουσία οχημάτων επιτρέπεται μέχρι την είσοδο του οικισμού, οπού μία πέτρινη γέφυρα τον συνδέει με τον σύγχρονο δρόμο.
ΤΟ ΜΑΤΣΟΥΚΙ
Το Ματσούκι είναι ένα από τα Βλαχόφωνα χωριά των Τζουμέρκων, με πλούσια παράδοση και αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, όπως γεφύρια, νερόμυλους και αλώνια, αλλά και την εντυπωσιακή Ιερά Μονή Βύλιζας, του 11ου αιώνα, αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Κατά την τελευταία απογραφή του έτους 2011 υπήρχαν 455 μόνιμοι κάτοικοι. Η μονή Βύλιζας, αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκο, βρίσκεται σε υψόμετρο 1050 μ. μεταξύ του Ματσουκίου και των Καλαρρυτών.
Η είσοδος στην αυλή του μοναστηριού γίνεται από το μεγάλο καμαρωτό υπόστεγο πάνω από το οποίο είναι χτισμένο ένα κελί, περίπτωση που δεν τη συναντούμε συχνά. Στο μοναστήρι σώζονται μια βρύση από το 1778 και μια δεξαμενή από το 1780. Έξω από το μοναστήρι υπάρχει ένας μικρός μονόχωρος ναός αφιερωμένος στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Είναι τοιχογραφημένος από το 1737 και έχει ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο επιχρυσωμένο, με αξιόλογες εικόνες. Λίγο πριν την είσοδο του χωριού, δίπλα από την παλιά μεταλλική γέφυρα στη θέση Καμήλι, όπου παλιότερα υπήρχε οικισμός, βρίσκεται ένας πανέμορφος καταρράκτης.
Από την θέση Άγιοι Θεόδωροι με υψόμετρο 1.380 μ. μπορεί κανείς να θαυμάσει τη θέα προς τη χαράδρα Αράχθου, τους Καλαρρύτες, το Συρράκο, τα Πράμαντα και το Αμπελοχώρι, ενώ από την περιοχή Αγίου Αθανασίου (εξωκλήσι) μπορεί κανείς να δει το Ματσούκι, το μοναστήρι της Βύλιζας και της Κηπίνας.
Στις 26 Ιουλίου, στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, παραμονή και ανήμερα της Αγίας Παρασκευής γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι στην κεντρική πλατεία του χωριού
Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει το μοναστήρι της Βύλιζας. Το πανηγύρι διαρκεί τέσσερις μέρες, αρχίζει από τις 14 Αυγούστου και γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού.
Κάθε χρόνο τον Ιούλιο, αναταμώνουν οι κάτοικοι των πέντε βλαχόφωνων χωριών της περιοχής (Συρράκο, Παλαιοχώρι Συρράκου, Καλαρρύτες, Ματσούκι και Βαθύπεδο). Η εκδήλωση αυτή συνοδεύεται με φαγοπότι και παραδοσιακή μουσική και τραγούδια. Το αντάμωμα γίνεται, κάθε χρόνο, εκ περιτροπής στα βλαχόφωνα χωριά.
ΔΗΜΟΣ ΠΩΓΩΝΙΟΥ
Ο Δήμος Πωγωνίου έχει έκταση 701 τ. χλμ. και πληθυσμό 8.960 κατοίκους. Εδρα του Δήμου είναι το Καλπάκι και ιστορική έδρα το Δελβινάκι.
Δήμαρχος του Δήμου Πωγωνίου είναι ο κ. Κωνσταντίνος καψάλης.
Διαιρείται σε 6 Δημοτικές Ενότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν 51 Τοπικές Κοινότητες και 67 συστατικούς οικισμούς (σε παρένθεση αναγράφονται οι συστατικοί οικισμοί της κάθε Κοινότητας). Αναλυτικά:
1. ΔΕ Καλπακίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Ανω Ραβενίων (Ανω Ραβένια), Γεροπλατάνου (Γεροπλάτανος), Δολιανών (Δολιανά, Αγιος Γεώργιος Δολιανών), Καλπακίου (Καλπάκι, Λιούμπα), Κάτω Ραβενίων (Κάτω Ραβένια), Μαυροβουνίου (Μαυροβούνι), Νεγράδων (Νεγράδες, Μονή Βελλάς), Χρυσσοράχης (Χρυσσοράχη).
2. ΔΕ Ανω Πωγωνίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Κεφαλόβρυσου (Κεφαλόβρυσο), Αγίου Κοσμά (Αγιος Κοσμάς), Βασιλικού (Βασιλικό), Κακόλακκου (Κακόλακκος), Κάτω Μερόπης (Κάτω Μερόπη), Μερόπης (Μερόπη), Παλαιόπυργου (Παλαιόπυργος), Ρουψιάς (Ρουψιά), Ωραιόκαστρου (Ωραιόκαστρο).
3. ΔΕ Ανω Καλαμά: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Παρακαλάμου (Παρακάλαμος, Ανω Παρακάλαμος, Μοσχομάντζα, Μπολαίικα, Σταυροδρόμι), Αρετής (Αρετή), Βροντισμένης (Βροντισμένη), Ιερομνήμης (Ιερομνήμη), Καταρράκτη (Καταρράκτης), Κουκλιών (Κουκλιοί), Μαζαρακίου (Μαζαράκι), Μαυρονόρους (Μαυρονόρος), Ρεπετίστης (Παηδονιά, Ρεπετίστα), Ριαχόβου (Ριάχοβο), Σιταριάς (Σιταριά).
3. ΔΕ Δελβινακίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Δελβινακίου (Δελβινάκι), Αγίας Μαρίνας (Αγία Μαρίνα), Αργυροχωρίου (Αργυροχώρι), Βήσσανης (Βήσσανη), Ζαραβίνας (Ζαραβίνα), Καστανής (Καστανή), Κεράσοβου (Κεράσοβο), Κρυονερίου (Κρυονέρι, Κτισμάτων (Κτίσματα, Νεοχώρι), Μαυροπούλου (Μαυρόπουλο, Ζάβροχο, Χρυσόδουλη), Ορεινού Ξηροβάλτου (Ορεινό, Ξηρόβαλτο), Ποντικάτων (Ποντικάτες), Στρατινίστης (Στρατίνιστα), Τεριαχίου (Τεριάχι, Σταυροδρόμι), Φαραγγίου (Φαράγγι), Χαραυγής (Χαραυγή).
4. ΔΕ Λάβδανης: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Λάβδανης (Λάβδανη, Βρίστοβο, Κάτω Λάβδανη), Διμοκορίου (Διμικόριο, Ψηλόκαστρο).
5. ΔΕ Πωγωνιανής: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Πωγωνιανής (Πωγωνιανή), Δολού (Δολό), Δρυμάδων (Δρυμάδες), Σταυροσκιαδίου (Σταυροσκιάδι).
ΤΟ ΚΑΛΠΑΚΙ
Το Καλπάκι είναι γνωστό για την ιστορία του κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (Μάχη του Καλπακίου) κατά την εισβολή των Ιταλών. Σήμερα το Καλπάκι είναι η έδρα του Δήμου Πωγωνίου. Αποτελεί σπουδαίο συγκοινωνιακό κόμβο όπου και οφείλει την συνεχόμενη ανάπτυξή του. Παρά τη δυσμενή τάση της υπαίθρου το Καλπάκι αποτελεί οικισμό που συνεχώς συγκεντρώνει κατοίκους από τα γύρω ορεινά χωριά και διάφορα επαγγέλματα. Διαθέτει όλα τα είδη καταστημάτων, εστιατόρια, ταβέρνες, ξενώνες και διάφορες υπηρεσίες. Το Καλπάκι αποκτά τελικά, σημαντικό ρόλο στην οργάνωση του χώρου της ευρύτερης περιοχής Πωγωνίου.
ΤΟ ΔΕΛΒΙΝΑΚΙ
Το Δελβινάκι είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων. Αποτελεί ιστορική έδρα του δήμου Πωγωνίου και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Δελβινακίου. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 700 μ. μεταξύ των βουνών Κασιδιάρη και Κουτσοκράνα. Παράλληλα είναι η έδρα της Μητρόπολης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης. Απέχει περίπου 70 χλμ. από τα Ιωάννινα και σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 772 μόνιμους κατοίκους.
Το χωριό διαθέτει δημοτικό ξενώνα, λαογραφικό μουσείο, Δ.Ε.Α.Π. (Δημοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήμιο), δημοτική πινακοθήκη και αγροτική παιδική βιβλιοθήκη, ενώ έχει σπουδαία παράδοση στο δημοτικό τραγούδι. Χαρακτηριστικό είναι πως κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις με θέμα το πολυφωνικό δημοτικό τραγούδι.
ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟ
Το Κεφαλόβρυσο, (πρώην Μετζιτιέ ή Μετζητιές) είναι ένα από τα χωριά του Δήμου Πωγωνίου του Νομού Ιωαννίνων που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Βαλαώρα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 838 κατοίκους.
Κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και τυροκομία, ενώ αρκετοί είναι και εκείνοι που απασχολούνται στο (μοναδικό) εργοστάσιο, τη Μεταλλουργική Βιομηχανία Ηπείρου – Χυτήρια και Ελασματουργία (θυγατρική της Ελληνικής Βιομηχανίας Όπλων), όπου κόβονται τα Ελληνικά νομίσματα του Ευρώ, καθώς επίσης κατασκευάζει κάλυκες και ταινίες χαλκού. Πριν τον δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο το Κεφαλόβρυσο ήταν από τα πλουσιότερα χωριά του Πωγωνίου. Υπολογίζεται ότι οι Κεφαλοβρυσίτες διατηρούσαν περί τα 50.000 πρόβατα.
ΝΕΓΡΑΔΕΣ
Οι Νεγράδες είναι ένα ημιορεινό χωριό της Ηπείρου στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων. Βρίσκεται στις ΒΔ πλαγιές του όρους Μιτσικέλι, σε υψόμετρο 680 μ. και είναι καθαρά γεωργοκτηνοτροφικό. Οι μόνιμοι κάτοικοι που ζουν σήμερα στο χωριό αριθμούνται περίπου στους 130. Βρίσκεται 3 χλμ. δυτικά της εθνικής οδού Ιωαννίνων – Κοζάνης.
Στην περιοχή Μεσοβούνι των Νεγράδων, δίπλα στην ΕΟ Κοζάνης – Ιωαννίνων και προς την κατεύθυνση για Καλπάκι, έχει δημιουργηθεί εργοστάσιο για την εμφιάλωση νερού και αναψυκτικών, της γνωστής επωνυμίας Βίκος. Μεγάλος φαίνεται ότι είναι και ο ορυκτός πλούτος αυτής της γης, καθώς έχουν πραγματοποιηθεί επιτυχείς γεωτρήσεις για την εξαγωγή πετρελαίου.
Ανηφορίζοντας προς το κέντρο του χωριού ο επισκέπτης οδηγείται στην κεντρική πλακόστρωτη πλατεία, το πέτρινο σχολείο, την κεντρική εκκλησία που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, και το μικρό παραδοσιακό καφενείο με το ντόπιο τσίπουρο.
Η ΖΑΡΑΒΙΝΑ ΚΑΙ Η ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ
Η Ζαραβίνα Ιωαννίνων είναι οικισμός (έδρα της ομώνυμης κοινότητας) του Νομού Ιωαννίνων και διοικητικά ανήκει στον Δήμο Πωγωνίου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 580 μ. και σε απόσταση 46 χλμ. από τα Ιωάννινα, ενώ στην τελευταία απογραφή του 2011, είχε 99 κατοίκους. Αποτελεί – οδικώς – τον πρώτο οικισμό που συναντάται στην ιστορική επαρχία του Πωγωνίου και εντός της κτηματικής της περιφέρειας περιλαμβάνεται η ομώνυμη λίμνη Ζαραβίνας, που αποτελεί μία από τις βαθύτερες φυσικές λίμνες της χώρας, με βάθος σχεδόν 31,5 μ..
Η λίμνη του οικισμού Ζαραβίνα, γνωστή και ως Νεζερός ή Νιζερός, είναι φυσική λίμνη, και μία από τις βαθύτερες λίμνες της Ελλάδας με μέγιστο βάθος τα 31,5 μ. ενώ η επιφάνειά της ανέρχεται σε 0,301 τ.χλμ.. Η λίμνη απέχει από τον οικισμό Ζαραβίνα 4 χλμ. και 14 χλμ. από τα Ελληνοαλβανικά σύνορα, Σημείο αναφοράς για την περιοχή, τόσο λόγω της φυσικής της ομορφιάς, όσο και λόγω της οικολογικής της σημασίας, περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο ύστερα από πολύχρονη δικαστική διαμάχη, μόλις το 2009. Έχει κηρυχθεί ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους από τον Αύγουστο του 1983, ενώ αργότερα εντάχθηκε μαζί με το γειτονικό δάσος της Μερόπης, την κοιλάδα του Γορμού ποταμού και το Ωραιόκαστρο, στο Ευρωπαϊκό δίκτυο προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος NATURA-2000, με υψηλή μάλιστα προτεραιότητα προστασίας.
Το χωριό έχει την πολυτέλεια να βρίσκεται ανάμεσα σε μία λίμνη και ένα ποτάμι σε απόσταση 3 χλμ,. συνδυάζοντας αρμονικά το ορεινό στοιχείο μιας κατάφυτης έκτασης με το υγρό στοιχείο της λίμνης Ζαραβίνας και του Γορμού ποταμού (παραπόταμου του Καλαμά) που ενώνονται μεταξύ τους μέσω του Νιζερού, ενός μικρού ποταμού που διοχετεύει το πλεονάζων νερό της λίμνης στον Γορμό, διασχίζοντας τον κάμπο του χωριού στο Παλιοχώρι. Όλη η περιοχή προσφέρεται -κατά περίπτωση και κατά εποχή- για πεζοπορία, rafting, κολύμπι, κυνήγι ή ψάρεμα, με αποτέλεσμα κάθε μορφή εναλλακτικού τουρισμού να βρίσκει εφαρμογή.
Στη φωτογραφία η πανέμορφη λίμνη Ζαραβίνα(ς) και στο βάθος ο Οικισμός της Κοινότητας Ζαραβίνας, του Δήμου Πωγωνίου.
ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ
Επιμέλεια → Ζείδωρος
Με την αξιοποίηση και του ιστορικού αρχείου-παρακαταθήκη
του Θεόδωρου Ευαγγελούδη (1985-2023), τιμής ένεκεν
Αρχαιολόγος ΑΠΘ, Απόφοιτος Ινστιτούτου Θερβάντες
Ιστορικός ερευνητής Ρεμπέτικου Τανγκό
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Πηγές: Ιστορία της Ελλάδας, ιστορία της Ευρώπης, Βικιπαίδεια, ιστορικό αρχείο – παρακαταθήκη Θεόδωρου Ευαγγελούδη, ιστότοποι Περιφέρειας Ηπείρου, Περιφερειακής Ενότητας Ιωαννίνων και των Δήμων της, Fb Page Ioannina Greece, Fb Page Kαλαρρύτες Ιωαννίνων.
Σημείωση: Για όσους δημιουργούς φωτογραφιών έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε το όνομά τους. Για όσους δεν έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε την πηγή προέλευσης.
